ciąg dalszy od str.131-204str..doc

Stosowane zabiegi

Operowaną kończynę mocno się bandażuje. Ponieważ istotne jest wczesne uruchomienie, zabiegi (głównie kinezyte-rapię) wykonuje się z zabandażowaną kończyną, co dodatko­wo uciska na żyły z zewnątrz. Zwykle po dwóch lub trzech dniach od operacji pozwala się choremu przejść niewielką odległość. Należy jednak zwracać uwagę, aby chory nie prze­bywał długo w pozycji stojącej.

Masaż

Przeważnie nie wykonuje się masażu ze względu na jego małą skuteczność. Jeżeli jednak lekarz zleci jego wykonywa­nie, stosujemy opracowanie klasyczne kończyny symetrycz­nej-zdrowej, wywierając wpływ konsensualny na kończynę operowaną.

Kinezyterapia

Ćwiczenia rozpoczyna się w 24 godziny po zabiegu. Wykonuje się:

• ćwiczenia ułożeniowe Biirgera,

• ćwiczenia czynne wolne w stawach stopy, kolanowym
i biodrowym (w zakresie możliwym do wykonania przy
zabandażowanej kończynie),

• pionizację i chodzenie (w drugiej lub trzeciej dobie po
zabiegu).

UWAGA!

W miarę możliwości wydłuża się dystans chodzenia, jednak nie należy pozwalać na zbyt długie przebywanie w pozycji pionowej.

130

III. CHOROBY NEUROLOGICZNE

Uszkodzenia którejkolwiek części układu nerwowego mogą być wywołane urazem lub chorobą.

Wśród urazów należy wymienić złamania czaszki, krę­gosłupa i kończyn, przesunięcie tkanek lub działanie siły dostatecznie dużej, aby doprowadzić do stłuczenia, rozerwa­nia, zmiażdżenia lub innego uszkodzenia. W przypadkach złamań kości nerw może zostać uszkodzony w trakcie złama­nia lub później przez przemieszczoną kość czy tworzącą się kostninę.

Wśród chorób należy wyróżnić:

•  zakażenia drobnoustrojami (np.: nagminne porażenie
dziecięce, wiąd rdzenia, pobłoniczne zapalenie nerwów),

•  zatrucia (np.: ołowiem, arsenem, alkoholem itp),

•  guzy lub wady rozwojowe wywierające ucisk na jakąś
część układu nerwowego,

•  uszkodzenia pochodzenia naczyniowego (np.: krwo­
tok, zakrzep, zator),

•  gościec, którego produkty powodują ucisk na tkankę
nerwową,

•              inne czynniki wywołujące ucisk na tkankę nerwową.
Istnieje również grupa chorób układu nerwowego, któ­
rych pochodzenie nie jest znane.

Patologia układu nerwowego polega na ostrym stanie zapalnym lub przewlekłym zwyrodnieniu której ś z j ego części.

131

stopień skurczu, czyli zapobiegają nadmiernej czynności mię­śni. Sprawia to, że ruchy są płynne i skoordynowane.

Zaburzenie funkcj onowania której ś z części tego mecha­nizmu lub zaburzenie przewodnictwa nerwowego od niej może powodować:

• zwiotczenie mięśni z całkowitą utratą siły i ich zanikiem,

• wzmożone napięcie mięśni,

• różnego rodzaju ruchy mimowolne,

• hipotonię (obniżenie napięcia mięśni bez utraty siły) lub
atonię (brak napięcia mięśni).

Porażenie wiotkie z zanikiem

Stan taki j est charakterystycznym obj awem uszkodzenia dolnego neuronu ruchowego, tzn. komórek przednich rogów rdzenia kręgowego lub ich wypustek osiowych. Mięśnie po­czątkowo są blade i zwiotczałe, później ulegają silnemu zani­kowi, a kończyna staje się zimna i zasiniona. Jest to spowodo­wane całkowitym przerwaniem kontaktu pomiędzy mięśniami i zaopatrującymi je nerwami ruchowymi, przez które nie dochodzą pobudzenia. Na skutek tego mięśnie całkowicie tracą zdolność kurczenia się, nie można za ich pomocą wyko­nać żadnego ruchu, a nawet utrzymać normalnego napięcia mięśni w spoczynku. Ponieważ komórki przednich rogów rdzeniakontrolująodżywianie mięśni, dochodzi do ichzaniku, spowodowanego nie tylko nieczynnością, ale również słabym odżywianiem tych mięśni. Zaburzenie krążenia w porażonej kończynie prowadzi do osłabienia procesów regeneracyjnych i wzrostowych, co przy nie zakończonym jeszcze procesie wzrostu prowadzi do trwałego niedorozwoju kości i tkanek miękkich.

W przypadku mechanicznego uszkodzenia nerwu lub komórek, do których dochodzi, porażenie występuje natych­miast. Ostry proces zapalny w obrębie neuronów wywołuje porażenie w przeciągu kilku dni, a nawet godzin.

134

J

Rozwój porażenia w przypadku procesu zwyrodnieniowego trwa miesiące lub lata.

Wzmożone napięcie mięśni

Stan taki jest charakterystyczny dla uszkodzenia górne­go neuronu ruchowego. Na skutek zniesienia hamującego działania odpowiednich warstw mózgu i tworu siatkowatego dolny neuron ruchowy pozostaje bez kontroli i wszystkie bodźce czuciowe powodują nadmierne reakcje. Ponadto po­nieważ pobudzenia zwiększające napięcie mięśnia nie są wy­równywane przez pobudzenia hamujące, dochodzi do nienor-malego zwiększenia tego napięcia i rozwoju stanu spastyczne-go.

Ruchy mimowolne

Istnieje wiele różnych rodzajów tych ruchów. Mogą być one wywołane przez:

1. Uszkodzenie zwojów podstawy, tzn. jąder ogoniastego i soczewkowatego, mogące spowodować:

a.              ruchy atetotyczne- dziwaczne ruchy polegające na
wykręcaniu palców kończyn górnych lub dolnych i czasami
obejmujące także głowę i nadgarstek, łokieć lub ramię;

b.              d r ż e n i a - są to delikatne drżące ruchy utrzymujące się w
czasie spoczynku kończyny i mniej widoczne, gdy chory
wykonuje zamierzone ruchy; ruchy takie obserwuje się w
chorobie Parkinsona.

Zarówno ruchy atetotyczne, jak i tego rodzaju drżenia spowodowane są utratą kontroli, szczególnie przez jądro ogo­niaste, nad różnymi innymi grupami komórek, które nie hamo­wane powodują powstanie zaburzonych ruchów. Na ruchy celowe (zamierzone) uszkodzenie to ma mniejszy wpływ ze względu na następujące zwiększenie aktywności kory mózgo­wej.

135

2. 

Uszkodzenie móżdżku. Uszkodzenie to wywołuje drżenie
w czasie wykonywania celowych ruchów (drżenie zamiarowe,
oczopląs itd.). Móżdżek kontroluje koordynację w czasie ru­
chu. Odpowiada za synergistyczną (współdziałającą) czyn­
ność grup mięśni, określanie czasu i siły skurczu poszczegól­
nych mięśni oraz utrzymywanie postawy i równowagi. Dlatego
uszkodzenie móżdżku lub dróg doprowadzających czy odpro­
wadzających wywołuje szarpiące, nieskoordynowane ruchy.

3.  Podrażnienie nerwów ruchowych w j akiej kolwiek części
układu nerwowego. Podrażnienie nerwów ruchowych po­
wstaje w wyniku działania ucisku lub produktów zapalenia na
nerwy. Zmianami chorobowymi może być dotknięty górny
neuron ruchowy - jak to się dzieje w pląsawicy - lub dolny - w
różnych stanach kurczowych. Kurcze w takich przypadkach
mogą być  t o n i c z n e   lub  k 1 o n i c z n e.

W kurczu tonicznym mięśnie znajdują się w stanie trwałego nadmiernego skurczu lub skurczu tężcowego.

Kurcz kloniczny przejawia się serią drgawek lub szarp­nięć.

Atonia lub hipotonia

Atonia oznacza utratę napięcia mięśni, a hipotonia -obniżenie napięcia mięśni poniżej stanu normalnego. Jeśli któryś z tych objawów występuje bez utraty siły skurczu, to wówczas słuszniej jest sklasyfikować go jako objaw czucio­wy, gdyż zazwyczaj jest on wywołany uszkodzeniem dróg doprowadzających (np. pęczka smukłego i klinowatego).

1.3. UMIEJSCOWIENIE PORAŻENIA

Umiejscowienie porażenia zależy od miejsca uszkodze­nia. Porażenie bywaj ednostronne lub obustronne w zależności

od tego, czy zaatakowana została jedna czy obie strony mózgu lub rdzenia. Może ono znajdować się po przeciwnej lub po tej samej stronie ciała co zmiana chorobowa w zależności od tego, czy występuje ona powyżej czy poniżej skrzyżowania włókien uszkodzonych neuronów. Porażenie może objąć wiele lub tylko kilka ruchów lub mięśni. Ogólnie biorąc: uszkodzenie dolnego neuronu ruchowego wywołuje porażenie zespołu lub części zespołu mięśni, pojedynczego mięśnia lub nawet tylko jego części, gdyż komórki unerwiające poszczególne mięśnie leżą razem w przednich rogach rdzenia kręgowego.

Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego powoduje raczej porażenie ruchów niż samych mięśni. Dzieje się tak dlatego, że komórki w ruchowej okolicy kory mózgowej upo­rządkowane są w zależności od ruchów, którymi kierują, a nie od mięśni.

1.4. ODRUCHY

Istnienie łuku odruchowego pozwala na wywołanie odruchu. Warunkiem występowania odruchu jest istnienie nie uszkodzonej „ścieżki": od receptora (drogą doprowadzającą) do ośrodka w którym informacja zostaje zrozumiana i (drogą odprowadzającą) do efektora gdzie zostaje wysłany impuls adekwatny do pobudzenia.

Jeżeli uszkodzona jest którakolwiek z części wchodzą­cych w skład łuku odruchowego, odruch zostaje zniesiony.

W uszkodzeniach górnego neuronu ruchowego reakcja odruchowa jest zwiększona, ponieważ łuk odruchowy nie jest uszkodzony, natomiast znika czynność kontrolna komórek kory mózgowej.

Jeżeli uszkodzenie obejmuje zarówno białą, jak i szarą istotę rdzenia na jakimś określonym poziomie, to odruchy w częściach zaopatrywanych przez komórki tego odcinka zostaj ą

136

1

137

zniesione. Ulegają natomiast wzmocnieniu poniżej uszkodze­nia ze względu na przerwanie włókien górnego neuronu rucho­wego, biegnącego w drogach piramidowych do komórek przednich rogów rdzenia poniżej miejsca uszkodzenia. Oczy­wiście odruchy powyżej miejsca uszkodzenia pozostają nor­malne. Często istnieje obszar przeczulicy, odpowiadający gór­nej granicy uszkodzenia.

W uszkodzeniach móżdżku lub uszkodzeniach pozapi-ramidowych odruchy są mało zmienione.

Odruchy mają bardzo duże znaczenie diagnostyczne w chorobach neurologicznych.

1.5. ZMIANY ODŻYWCZE (TROFICZNE)

Zanik mięśni jest cechą charakterystyczną wyłącznie dla uszkodzeń dolnego neuronu czuciowego i nie występuje w innych typach chorób nerwowych, chyba że jest rezultatem bezczynności.

Przy uszkodzeniach dolnego neuronu ruchowego lub nerwów czuciowych mogą również występować zmiany w obrębie skóry, paznokci, kości lub stawów. Skóra staje się połyskująca, czasami grubieje i twardnieje, paznokcie nienor­malnie wykrzywiają się i pojawiają się na nich podłużne smugi. W okolicy dotkniętej zmianami chorobowymi może występować zwiększone lub zmniejszone wydzielanie potu. Na skórze mogą pojawiać się owrzodzenia, które goją się bardzo wolno. Kości stają się kruche i łatwo ulegają złama­niom. U dzieci dochodzi do zahamowania wzrostu. W stawach mogą występować zmiany artretyczne lub mogą stać się one miejscem silnego wysięku (stawy Charcota).

1.6. OBJAWY CZUCIOWE

W zakresie objawów czuciowych mogą występować: •ból,

•                  anestezja ...