Umiejętność oceniania informacji, w tym zwłaszcza polskich zasobów, jest bardzo ważna, ponieważ polskie serwisy informacyjne, nawet te rządowe, są często niedopracowane i nieaktualizowane. Powodem ich bylejakości jest to, że edytorstwo elektroniczne to dziedzina młoda, tworząca się na naszych oczach. Wielu osobom wydaje się, że są lub mogą być dobrymi twórcami informacji. Możliwości techniczne i łatwa ich dostępność sprawiają wrażenie, że wszystko jest banalnie łatwe i proste. Panuje przekonanie, że stworzenie serwisu informacyjnego w Internecie nie wymaga wielkiej filozofii, skoro może go tworzyć nawet uczeń gimnazjum. Wystarczy znać podstawy języka HTML, treści to sprawa drugorzędna. Nie ma jednak nic mylnego, niż taka wiara, ponieważ źle wytworzona informacja może przynieść bardzo wiele szkód i to nie tylko edukacyjnych, ale i wymiernych finansowych czy w przypadku informacji medycznej także natury zdrowotnej. Tworząc informację w Internecie pamiętajmy o odpowiedzialności, jaką bierzemy na siebie, za jej udostępnianie i przepisach prawa (ustawa o prawie autorskim, ustawa o ochronie danych osobowych, ustawa o bazach danych i inne), które związane są z przekazywaniem informacji. Wszyscy im podlegamy, nawet jeśli ich nie znamy.
Specjaliści informacji podkreślają, że ocenianie jakości serwisów informacyjnych pojawiających się w Internecie jest bardzo trudne, gdyż kryteria oceny ciągle się zmieniają a elementy oceny dobiera się w sposób indywidualny. To, co dla jednego ma wartość informacyjną, dla innego może być niepotrzebne. Dlatego, jeśli chcielibyśmy kiedyś oceniać informację, jaką znajdziemy w Internecie, powinniśmy pamiętać o tym, że przyjęto pewne ogólne zasady, które warto znać i stosować. Dlaczego powinniśmy oceniać jakość informacji, jaka pojawia się w sieci? Dlatego, że:
• od jakości dostarczanej czy pozyskiwanej informacji zależy stan edukacji i wiedzy społeczeństwa.
• informacji jest coraz więcej w Internecie i jej ocena oraz selekcja staje się niezbędna.
• dobra jakościowo informacja jest towarem, który można sprzedać.
• przyszłość będzie związana z informacją oraz nowymi technologiami i posiadanie umiejętności oceniania jakości stanie się niezbędne w każdym zawodzie.
• jakość jest kategorią coraz częściej przywoływaną we wszystkich dziedzinach życia, nie tylko w związku z informacją.
Oceny jakości informacji sieciowej dokonuje się podobnie jak tej, która przekazywana jest w tradycyjnej formie. Zwłaszcza, jeśli bierzemy pod uwagę ocenę zawartości treści. Różnice leżą w formie przekazu tych treści, a forma przede wszystkim wynika ze stosowania hipertekstowego systemu WWW do udostępniania informacji. Wpływa ona też znacząco na jakość informacji. Zastosowanie nowoczesnych technologii informacyjnych zmieniło całkowicie dostępność informacji, jej aktualizację, walory estetyczne i możliwości przetwarzania.
Dlaczego bibliotekarze powinni oceniać jakość informacji, jaka pojawia się w sieci?
1. Dlatego, że bibliotekarz zawsze selekcjonował, gromadził, archiwizował i udostępniał informację i ta jego rola się nie zmieniła.
2. Dlatego, że informacji jest coraz więcej i jej ocena oraz selekcja jest niezbędna.
3. Dlatego, że trzeba dokonywać wyboru przy tworzeniu własnych zasobów elektronicznych.
4. Dlatego, że użytkownik biblioteki domaga się informacji na zadany temat i na określonym poziomie.
5. Dlatego, że klienci bibliotek nie mają czasu na samodzielne gromadzenie i przetwarzanie informacji.
6. Dlatego, że przyszłość bibliotek będzie związana z informacją i nowymi technologiami.
KRYTERIA OCENY STRON WWW
Przy ocenie jakości serwisu informacyjnego ważne jest opracowanie i uzgodnienie elementów istotnych, jakie trzeba przeanalizować, żeby ocena miała sens i służyła nie tylko odbiorcom, ale i twórcom usług. Bibliotekarz bowiem może wg niżej wymienionych kryteriów dokonywać oceny serwisów, które zamierza wykorzystywać w swojej pracy, natomiast inny bibliotekarz - twórca bibliotecznego serwisu - może wziąć je pod uwagę w momencie tworzenia własnych zasobów informacyjnych lub podnoszenia jakości już istniejących. Wybór kryteriów został bowiem dokonany na podstawie opracowanych standardów przyjętych dla tworzenia stron WWW.
Nie ma reguł, jeśli chodzi o wagę i liczbę stosowanych kryteriów podczas oceny, wybór należy do oceniającego i powinien być dokonany w zależności od bieżących potrzeb i powodów, dla których dany serwis się ocenia.
Przystępując do oceny zastanówmy się, które główne kryteria (pogrubiona czcionka) wybieramy, a następnie rozpocznijmy analizę poszczególnych elementów, jakie w ramach danego kryterium trzeba przejrzeć i ocenić.
Misja serwisu
• Zastanów się, jaki jest cel utworzenia serwisu i czy odpowiada twojemu zapotrzebowaniu?
• Jaka jest strategia działania i czy jest realizowana?
• Czy określono użytkownika docelowego, jeśli nie, sam musisz ocenić, czy ty nim jesteś?
Autorstwo, instytucja sprawcza
• Analiza URL - analiza elementów adresu jest pierwszą czynnością, jaką się wykonuje, gdyż adres ten zawiera bardzo istotne informacje pozwalające stwierdzić, czy istnieje zgodność adresu z treścią stron:
• skąd wypływa informacja - kody krajów: pl, de, uk;
• rodzaj instytucji (poważna, niepoważna):
- rządowe: gov, mil;
- edukacyjne: edu, uni, (www.bu.uni.torun.pl);
- non-profit: org (batory.org.pl);
- komercyjne: com (aol.com, geocities.com, poland.com). • Kim jest właściciel-wydawca stron? Generalnie wydawcą, a zarazem odpowiedzialnym za zawartość stron jest instytucja lub osoba, która jest właścicielem serwera:
• nazwa właściciela pojawia się zwykle w pierwszej części adresu między http:// a pierwszym znakiem ( / ) np.: http://bn.org.pl/ lub
http://www.oss.wroc.pl/;
• pamiętaj, że właściciel, wydawca, redaktor, webmaster to nie zawsze są cztery różne osoby;
• istnienie COPYRIGHT to dowód na bardzo poważne traktowanie swojego dzieła. • Instytucja sprawcza - identyfikacja:
• czy nazwa instytucji jest ci znana/nieznana - jaka jest reputacja instytucji, firmy;
• czy na stronie są działy: O nas, O sobie, Biografia, Biogram, Filozofia, Kontakt, Webmaster, Misja - informacje o instytucji, poglądy autora czy cele działania instytucji;
• czy podano e-mail, adres pocztowy, NIP, REGON instytucji;
• jeśli nie znasz instytucji, sprawdź informatory, prasę, encyklopedie;
• anonimowa strona, (jeśli nie ma informacji na stronie, możesz dowiedzieć się wielu rzeczy obcinając kolejno adres URL od ( / ) do następnego ( / ), aż dojdziesz do instytucji, która odpowiada za serwer i wyjaśnia, komu udostępnia strony i dlaczego, rozpoznasz jaka jest natura tej instytucji), anonimowość dyskwalifikuje strony. • Autor/osoba prywatna - identyfikacja:
• sprawdź: indeksy biograficzne, informatory, bibliografie, encyklopedie;
• dowiedz się jaka jest opinia środowiska o człowieku;
• zbadaj jego wykształcenie, publikacje, reputację, miejsce pracy.
Aktualizacja
• Jaka jest częstotliwość aktualizacji:
• badaj stopkę strony głównej lub innych podrzędnych stron (nie wszystkie strony są aktualizowane tak samo, czasem nie jest to konieczne);
• obejrzyj aktualności, news (daty ostatnich tekstów);
• sprawdź Page Info, Page Source, Plik/Właściwości (w przeglądarkach da się odczytać informację o stronie i datach modyfikacji). • Czy podano zakres chronologiczny powstawania stron "od...do"?
• Czy potwierdzasz adekwatność dat do zawartości treści, czy nie jest to informacja "zakurzona" w stosunku do treści:
• aktualności czy statystyka muszą być zmieniane bardzo często, historia danej instytucji - niekoniecznie;
• brak aktualizacji dyskwalifikuje strony.
Kompletność zasobów
• Przyjrzyj się ilości danych, czy zaspokajają twoje potrzeby informacyjne?
• źródła prymarne i sekundarne - powinna być zachowana równowaga;
• przypadkowość nagromadzonych danych obniża wartość stron;
• nadmiar danych powoduje dezinformację;
• niedobór powoduje niezadowolenie. • Czy istnieje związek między wagą treści a celami serwisu:
• priorytety dla konkretnych danych;
• analiza i selekcja danych;
• stosowane kryteria ilościowe.
Cytowanie danych i kopiowanie
• Czy znalazłeś cytowania:
• jeśli tak, sprawdź domenę źródła i wydawców cytowanych stron i ich jakość;
• sprawdź autentyczność danych (copyright). • Jak jest udokumentowany cytat:
• poprawność przypisu, opisu;
• brak informacji o cytacie czy błędny opis świadczy o złej jakości informacji. • Czy dane, banery, logo i fotografie są kopiowane z innych stron:
• jeśli tak, to czy są modyfikowane i aktualizowane;
• porównaj autentyczność kopii ze źródłem;
• czy są przestrzegane prawa autorskie? Kopiujący powinien zacytować zgodę właściciela.
Wiarygodność
• Jaki jest cel nadrzędny przyświecający twórcom stron i czy ten cel jest ważny:
• informowanie;
• wyjaśnianie, porady;
• promowanie czegoś lub kogoś;
• sprzedawanie towarów;
• odkrywanie tajemnic;
• wygłaszanie własnych poglądów;
• zwabianie klientów... itp. • Jaka jest opinia o stronach? Może dowiesz się czegoś o:
• promocji stron;
• zdobytych nagrodach i ich prestiżu;
• recenzjach stron www w czasopismach fachowych, np. Internet, WWWMagazyn, Chip;
• odnośnikach w katalogach (tworzonych przez bibliotekarzy), informatorach;
• popularności i cytowaniach stron - bądź ostrożny, nie zawsze liczba cytowań ma związek z jakością. • Wiarygodność informacji:
• jeśli możesz, zweryfikuj dane (encyklopedie, informatory, słowniki);
• znajdź i zanalizuj źródła pokrewne (zawierające podobne informacje).
Obiektywizm treści
• Sponsorowanie stron:
• czy rozpoznajesz zamiary, filozofię i misję sponsora - czy jest ukryta;
• jacy są reklamodawcy i rodzaj reklam: nachalna, agresywna, jednostronna;
• jaka jest liczba sponsorów, reklamodawców, donatorów i czy są równorzędni; • Czy w serwisie są odesłania (linki) do innych konkurencyjnych stron?
• Czy jest obiektywny komentarz do innych stron?
• Czy zachowano równowagę między jednym punktem widzenia a innym?
• Jak wygląda prezentacja różnych punktów widzenia? Jakie jest nastawienie oceniającego czyli Ciebie (stronniczość, prywatne upodobania):
• stosowanie tych samych ocen dla źródeł tradycyjnie oraz elektronicznie drukowanych;
• naginanie ocen do własnych poglądów i oczekiwań.
Design i struktura stron
• Jak skonstruowana jest strona główna (domowa), czy mieści się na jednym ekranie?
• Czy zachowana jest równowaga między formą a treścią:
• powaga treści a komizm grafiki;
• patetyzm a żart. •Zbadaj ilość tekstu i obrazków (nadmiar, niedomiar):
• nadmiar wrażeń estetycznych;
• dezinformacja (nadmiar tekstu). • Oceń profesjonalizm i oryginalność grafiki:
• autoryzacja formy, copyright;
• referencje artystyczne;
• standardowe, automatyczne rozwiązania i grafika (szablony). • Analizuj układ treści (działy, poddziały, sekcje):
• klarowna mapa stron;
• jasność i logiczność układu (chronologiczny, geograficzny, logiczny);
• formułowanie nagłówków działów i adnotacje przy nich,
• identyfikacja podstron (nagłówki i stopki). • Oceń efekty multimedialne na stronie.
• Czy dostrzegasz uwypuklenie elementów istotnych (adres, pilny komunikat)?
• wielkość i krój czcionki (nadmiar krojów);
• projektowanie ramek.
Edycja i poprawność gramatyczna tekstu
• Jak wygląda redakcja tekstu:
• obejrzyj strukturę dokumentu (tytuły, śródtytuły, przypisy, bibliografia załącznikowa);
• czy zastosowano zasady poprawnej edycji tekstu: akapity, szpaltowanie, czcionki, marginesy i inne;
• czy jest światło w tekście;
• jak rozmieszczono obrazki, wykresy, fotografie w dokumencie. • Czy są błędy:
• stylistyczne, gramatyczne, ortograficzne i interpunkcyjne.
Technika
• Czy interfejs zakładanego użytkownika jest dostosowany do jego poziomu?
• Jaka jest wertowalność i nawigacja:
• czy jest mapa lub indeks stron - bardzo ułatwia przechodzenie między stronami;
• jaka jest długość stron - zbyt długie są uciążliwe;
• czy elementy nawigacyjne znajdują się na każdej stronie (klawisze, belka nawigacyjna w stopce lub nagłówku);
• czy nawigacja jest prosta (łatwy powrót z głębokich poziomów);
• wyszukiwarka ułatwia przeglądanie zasobów. • Jak wygląda drukowanie stron:
• czy jest łatwość drukowania do pliku i na drukarkę,
• czy zaplanowano oszczędność drukowania (alternatywne formaty wydruku). • Jak oceniasz interaktywność strony (nawiązywanie kontaktów: użytkownik - właściciel), czy są:
• FAQ;
• formularze ocen czy opinii na stronie;
• formularz kwerend;
• ankiety. • Czy można ocenić jakość serwera (szybkość, pojemność, niezawodność)?
• Czy są liczniki, statystyka?
• Czy zastosowano standardy software'u (bezkolizyjny dostęp do stron z różnych przeglądarek np. starych wersji)?
• Czy są lustra stron (mirrors)?
• Czy stosuje się najnowsze rozwiązania technologiczne do przekazywania informacji i poszerzania oferty (bazy danych, wyszukiwarki, programy pocztowe i inne)?
Użyteczność i przyjazność
• Czy właściwie dobrano treści dla potrzeb zakładanego użytkownika?
• Czy dostrzegasz logikę i klarowność stron?
• Jak oceniasz urodę stron?
• Czy jest POMOC, HELP:
• czy język helpu jest prosty i zrozumiały a styl zwięzły; • Czy istnieje wersja angielska stron lub inne wersje językowe;
• świadczy to o wyższych możliwościach i kompetencjach twórców;
• tworzy międzynarodowy charakter stron. • Jak wygląda komunikacja z użytkownikiem? Oceń:
• skuteczność komunikowania się;
• uprzejmość, niezawodność;
• szybkość przepływu komunikatów;
• jakość formularzy i ankiet;
• poziom i język komunikowania. • Czy jakość obrazu i wielkość czcionki dostosowano dla słabowidzących?
Koszty
• Czy użytkownik musi ponieść koszty korzystania z serwisu, czy ma darmowy dostęp?
• Co jest ważniejsze, czasem koszty idą w parze z jakością serwisu?
• Czy płatny dostęp niesie za sobą specjalne, oryginalne usługi?
• Czy są promocje, ulgi dla konkretnych grup użytkowników?
Powyższe kryteria oceny mogą być modyfikowane, selekcjonowane i zmieniane, bowiem w świecie nowoczesnych technologii informacyjnych standardy ulegają zmianie w miarę rozwoju stosowanych technik. Najważniejsze z nich jednak, to takie jak: autorstwo, aktualizacja, technika, wiarygodność, kompletność, design i poprawność. Powinny być one zawsze brane pod uwagę.
Formularz oceny zasobów internetowych
1.URL strony internetowej.
2.Nazwa strony internetowej.
3.Najistotniejsze zastosowanie dla: ___ uczniów, ___ nauczycieli,
_____ innych (zaznacz wszystkich, do których się to odnosi).
4.Zakres tematyczny.
5.Jaki jest cel lub zadanie tej strony internetowej.
6.Jaka organizacja lub osoba utworzyła tę stronę.
7.Czy ma ona cechy, które mogą potwierdzać rzetelność informacji.
8.Jakie inne odnośniki cytowane są do prezentowanej informacji.
9.Kto jest autorem tej strony i czy ta osoba jest uprawniona do
prezentowania tej informacji.
10.Czy istnieje możliwość wymiany informacji z autorem strony lub
jej administratorem.
11.Czy materiał zawarty na tej stronie jest aktualny, czy przestarzały?
12.Opisz zastosowanie tej strony w scenariuszu swojej lekcji.
misiaaaty