Miriam Stoppard
Poradnik dla każdej dziewczyny
Tytuł orginału: Everygirl's Lifeguide
Tłumaczyła: Justyna Jannasz
Warszawa: Wyd. Muza SA 1996
Na dysku pisał Franciszek Kwiatkowski
Poradnik dla każdej dziewczyny:
Miriam Stoppard, znana autorka poradników, popularnych programów
telewizyjnych i lekarka, udziela wyczerpujących informacji i rad
dotyczących wszystkiego, co chciałaby wiedzieć dorastająca
dziewczyna.
Objaśnia gwałtowne i niezrozumiałe dla wielu procesy zachodzące w
ciele i psychice nastolatki.
Udziela konkretnych rad dotyczących odżywiania, zachowania dobrej
sylwetki, umiejętnego makijażu i zasad dobierania ubiorów.
Mówi, co trzeba robić, żeby pomyślnie układało się życie w domu
rodzinnym, jak być dobrą przyjaciółką, a dla chłopaka - dobrą
dziewczyną.
Pomaga radzić sobie z zagadnieniami seksu, informuje o metodach
antykoncepcji.
Wyjaśnia, jak przezwyciężyć "chęć poznania" alkoholu, papierosów i
narkotyków.
Zawiera propozycje działań rodziców, mające na celu wspólne
rozwiązywanie wszelkich trudności.
Doradza jak najpełniej wykorzystać swoje zdolności przez
zdobywanie wykształcenia, czym kierować się przy wyborze
przedmiotów w szkole, jak rozwiązywać najrozmaitsze problemy życia
szkolnego.
1 Wstęp
Kiedy staniesz się kilkunastoletnią panną, zaczniesz odczuwać
gwałtowne zmiany w swojej psychice. Poczujesz się trochę kimś
innym, inaczej będziesz się zachowywać. Objawy te częściowo
spowoduje wzrastająca w Tobie świadomość własnej płciowości,
wywołana wystąpieniem miesiączki i wyraźnymi zmianami fizycznymi, a
częściowo przyczyną będą hormony, czyli wydzielane przez jajniki
substancje chemiczne, oddziaływujące na Twój nastrój. Zaczniesz
inaczej wyglądać. Przez pewien czas będziesz szybciej rosła,
zmienią Ci się proporcje ciała. Zauważysz, że stajesz się coraz
węższa w talii, coraz szersza w biodrach i masz coraz pulchniejsze
uda. Powiększą Ci się piersi, pod pachami i w okolicy łonowej
wyrosną włoski. Zanim skończysz 18-19 lat, osiągniesz wzrost i
figurę, które zasadniczo nie zmienią się już przez resztę
dorosłego życia. Jedyne, co będzie można jeszcze zrobić, to
powiększenie biustu - dzięki gimnastyce lub za pomocą specjalnych
kremów.
Co się dzieje z ciałem
Uregulowanie się miesiączki, najczęściej po około osiemnastu
miesiącach od wystąpienia pierwszego periodu w życiu, świadczy o
tym, że mogłabyś już mieć dziecko. To bardzo wyraźny znak, że sama
przestałaś nim być. A jednak jeszcze długo wszyscy wokół będą Cię
traktować jak dotychczas, a pod wieloma względami Ty siebie
również. W pewnym momencie, zdezorientowana, nie będziesz
wiedziała, jak to właściwie jest z Tobą naprawdę.
Wzrost ilości hormonów w organizmie zawsze powoduje zamieszanie.
Czasem nagle następuje przypływ wyjątkowo dobrego humoru, a zaraz
potem pojawiają się krańcowy smutek i rozdrażnienie. To właśnie
hormony są przyczyną takiej huśtawki nastrojów. Zmęczony
działaniem hormonów człowiek staje się drażliwy, nerwowy,
nieśmiały, a jednocześnie chce być taki sam, jak rówieśnicy i
pragnie ich aprobaty.
Być może czujesz rosnącą potrzebę samotności, lubisz spędzać czas
w pustym pokoju nad książką lub przy muzyce. Jesteś nerwowa, a
nawet wybuchowa i coraz częściej zdarzają Ci się awantury z
rodzicami, i innymi dorosłymi, o rzeczy, jak się dobrze
zastanowić, nie mające większego znaczenia. Nieraz dochodzisz do
wniosku, że wszyscy są przeciwko Tobie i traktują Cię
niesprawiedliwie. Czujesz, że nikt Cię nie rozumie, choćbyś nie
wiadomo jak się starała.
Wiele młodych osób mierzy wysoko i stawia sobie za wzór
niedoścignione ideały. Młodzi ludzie chcą być najlepsi i robić
wszystko najlepiej, na ogół jednak mierzą siły na zamiary i nie
oceniają sytuacji realistycznie. Dlatego bardzo łatwo dochodzi do
wielkich rozczarowań. Młody człowiek wie wówczas, że poniósł
życiową porażkę i nabiera niechęci do samego siebie.
Dziewczęta tracą kontrolę nad własnym ciałem. Nie mogą porozumieć
się z rodzicami, rodzeństwem czy koleżankami, a zwłaszcza z
chłopcami. Przeważnie czują się gorsze, brzydsze i nieciekawe. W
ankiecie, którą przeprowadzałam kiedyś wśród nastolatek na temat
stosunku do własnej osoby, bardzo często pojawiały się takie
odpowiedzi:
"Moim zdaniem wyglądam okropnie. Naprawdę. Nigdy nie mogę się
dobrze ubrać ani umalować, mam straszne włosy. Wszystko jest do
niczego. Jak tylko o tym pomyślę, załamuję się. Od czterech
tygodni nie śmiałam się ani razu!"
"Chciałabym być ładniejsza i starsza".
" Trochę mi się nie podoba to, jak się zmienia moja figura. Nie
mogłabym mieć większych piersi i mniejszego siedzenia?"
"Staram się zaakceptować swój wygląd, ale najczęściej myślę, że
chciałabym wyglądać zupełnie inaczej".
Wcale nie jest łatwo zaakceptować własny wygląd, zwłaszcza zaś
defekty, lecz wymagając od siebie za dużo, nigdy nie zdobędziesz
przekonania, że się do czegokolwiek nadajesz. Świadomość, że nie
zostaniesz najsławniejszą aktorką w świecie czy najpiękniejszą
modelką wszechczasów bywa bolesna, ale przecież niewiele osób ma
predyspozycje do zrobienia wyjątkowej kariery. Nie staraj się na
siłę dążyć do czegoś, co z różnych powodów jest poza zasięgiem
Twoich możliwości. Wyznacz sobie skromniejsze cele i staraj się
rozpoznać własne predyspozycje. Być może odpowiednia dla Ciebie
okaże się zupełnie inna droga życiowa. Postaraj się odszukać ją i
polubić.
Wszyscy boimy się nieznanego i kiedy czegoś nie rozumiemy, ogarnia
nas przerażenie. Niepokój na ogół rodzi się z niewiedzy. Dlatego
chcąc przekonać się, że wszystko jest z Tobą tak, jak być powinno,
musisz poznać mechanizmy swego dorastania i zdobyć wiedzę o tym,
co czują inne dziewczęta i chłopcy. A czują prawie dokładnie to
samo, co Ty.
Możesz liczyć na pomoc innych
Za pomoc nastolatce w trudnym okresie dojrzewania odpowiedzialni
są przede wszystkim jej rodzice. Oni też bywają najlepszym źródłem
informacji w sprawach związanych z seksem. Jeżeli Twoi rodzice nie
potrafią rozmawiać z Tobą na te tematy, poszukaj pomocy i rady u
innych ludzi. Ale najpierw upewnij się, czy są to osoby wiarygodne
i można im zaufać.
Lepiej dowiedzieć się szczegółów związanych z rozmnażaniem się
człowieka od własnych rodziców niż z przesłodzonych lub
zwulgaryzowanych historyjek zasłyszanych na podwórku. Bezosobowa
atmosfera wykładów na lekcji biologii także wydaje się nie
sprzyjać edukacji seksualnej. Takie kwestie powinno się poruszać w
domu, gdyż tylko tu możliwa jest naprawdę szczera rozmowa i
wszystko można wyjaśnić dokładnie i prawdziwie. Jeżeli jednak
uznasz, że w gronie rodzinnym nie uzyskasz odpowiedzi na pewne
pytania, poszukaj pomocy gdzie indziej. Najważniejsze, abyś
pozbyła się wszelkich wątpliwości i miała do kogo zwrócić się po
radę. To pomoże Ci przetrwać ten niezwykle trudny okres.
Jeżeli pozostajesz w wyjątkowo dobrych układach z nauczycielką,
możesz zwrócić się właśnie do niej, ale nie zapominaj, że zaraz po
rodzicach warto porozmawiać z kimś z krewnych. Odpowiednią osobą,
którą można o wszystko pytać, jest zaprzyjaźniony lekarz domowy, o
ile oczywiście nie czujesz się przy nim skrępowana i masz do niego
pełne zaufanie.
Na pewno będzie Ci łatwiej, jeżeli podzielisz się kłopotami ze
szczerą przyjaciółką w tym samym wieku. Jeśli przyjaciółka jest
starsza od Ciebie, tym lepiej. Przeszła już przez te doświadczenia
i wie, że są to problemy bardzo trudne, nieodłącznie związane z
dojrzewaniem, ale w końcu się z nich wyrasta. Udzieli Ci wielu
praktycznych porad i pomoże spojrzeć na świat z większym spokojem.
W przeprowadzonej przeze mnie ankiecie zastraszająco wysoka liczba
nastolatków twierdziła, że rodzice im nie pomagają. Niestety, są
nawet ostatnimi osobami, do których nastolatki chcą zwrócić się o
pomoc i to tylko wówczas, kiedy muszą. Jeżeli znajdujesz się w
podobnej sytuacji i myślisz: "jak niby miałabym porozmawiać z
matką i ojcem, skoro w naszym domu wszystko dzieje się za
zamkniętymi drzwiami i nikt z nikim otwarcie nie dyskutuje",
powiem Ci, że nie powinnaś się poddawać. Postaraj się przekonać
ich, że przechodzisz teraz bardzo trudny okres, a łatwiej będzie
Ci dorastać, jeżeli oni pomogą Ci rozwiązywać problemy. Prawie
każdy pozytywnie zareagowałby na takie postawienie sprawy. Rodzice
mogą oczywiście nie chcieć żadnych rozmów i wszystko skończy się
kolejną kłótnią. Jeśli tak, przynajmniej będziesz usprawiedliwiona
w swoim narzekaniu na kiepską pomoc z ich strony. Później
znajdziesz kogoś, z kim można szczerze rozmawiać. Większość
rodziców pragnie jednak, żeby dzieci zwróciły się do nich. Trzeba
zatem dać im szansę, bo często właśnie rodzice nie potrafią zacząć
rozmowy na trudne tematy.
Będziesz dorosła
W wieku kilkunastu lat niczego nie robi się połowicznie. We
wszystkie myśli i działania wkłada się sto procent siły i uczuć.
Rozpiera Cię energia, a w Twoim życiu pojawiają się nowe, ciekawe
sprawy i nowe przyjaźnie. Dorastanie to bardzo ważna część życia
każdego człowieka. W wyjątkowy sposób poszerzają się jego
horyzonty i otwierają przed nim coraz to nowe możliwości.
To także okres wyjątkowo intensywnego dojrzewania psychicznego.
Wchodzisz weń jako dzikuska, niezdarna, wstydliwa głuptaska, by
już po sześciu latach stać się osobą o wyrobionych poglądach,
spokojnym, pewnym spojrzeniu na przyszłe życie, wiedzącą, jakich
ludzi chcesz spotkać na swej drodze i co uczyni Cię szczęśliwą.
Może będzie to jedyny etap w życiu, kiedy tak szybko rozwiniesz
się pod względem emocjonalnym i intelektualnym.
Dla wielu ludzi dojrzewanie to najtrudniejszy czas. Kiedyś
skonstatujesz ze zdziwieniem, że udało Ci się przejść przez to
wszystko. Jeżeli pokonasz wszelkie trudności i nie zwariujesz,
odniesiesz wielki sukces. Jeżeli na dodatek poczujesz się
szczęśliwa oraz zadowolona z życia i zaakceptujesz otaczający Cię
świat, będzie to Twój wielki triumf!
(Niniejszy poradnik osadzony jest w realiach brytyjskich.
Studiując zatem poszczególne rozdziały, pamiętaj o zamieszczonym
na końcu książki aneksie Porady i pomoc, zawierającym spis
wybranych polskich instytucji, do których możesz zwrócić się ze
swoimi problemami.)
2 Pokwitanie
Dziewczynki różnią się od chłopców po pierwsze narządami
płciowymi, po drugie - innymi cechami charakterystycznymi dla
każdej płci. Twoje narządy płciowe to wszystko to, co jest
potrzebne do rodzenia dzieci: jajniki, jajowody, macica i pochwa.
Do tej grupy można zaliczyć także narząd zwany łechtaczką.
Jajniki zawierają jajeczka, z których mogą powstawać dzieci. Poza
tym jajniki wydzielają najważniejsze żeńskie hormony, estrogeny i
progesteron, odpowiedzialne za drugorzędne cechy płciowe,
odróżniające dziewczynę od chłopca oraz dorosłą kobietę od
dziecka. Są to między innymi piersi, zwężenie w talii, szerokie
biodra i pulchne uda oraz owłosienie łonowe i pod pachami.
Przed okresem pokwitania, ok. 9-10 roku życia, zaczyna poszerzać
się miednica, a na piersiach, udach i biodrach zaczyna odkładać
się tłuszcz. W fazie pokwitania, od 11 do 16 lat powiększają się
brodawki sutkowe i pojawiają włosy łonowe, później także pod
pachami. Zaczynają się rozwijać narządy płciowe, pojawiają się
miesiączki. Na udach, biodrach, piersiach odkłada się więcej
tłuszczu. Do ok. 17-18 roku życia rozwój szkieletowy jest
zakończony.
Wraz ze zbliżaniem się okresu pokwitania, czyli dojrzewania,
jajniki zaczynają budzić się do życia, a pierwszą oznaką ich
aktywności jest dojrzewanie jajeczek; mniej więcej co 28 dni
któreś z nich dojrzewa i jest uwalniane z jajnika. Zjawisko to
nazywamy cyklem miesiączkowym. Kiedy pojawiają się menstruacje,
oznacza to, że jesteś dojrzała płciowo.
Rozpoczęcie miesiączkowania
Nie wiadomo dokładnie, dlaczego młoda kobieta zaczyna
miesiączkować. Wiadomo natomiast, że jest to rezultat wpływu na
organizm wielu hormonów i substancji chemicznych w mózgu,
nadnerczach, jajnikach, a może i tarczycy. Momentu pierwszej
menstruacji nie sposób dokładnie przewidzieć, chociaż niewątpliwie
kobiety z tej samej rodziny zaczynają miesiączkować w podobnym
wieku. Jeżeli Twoja matka miesiączkowała wcześnie, prawdopodobnie
i Ty tego doświadczysz. Dzisiejsze dziewczyny dostają periodu
wcześniej niż ich prababki. Od początku XX wieku istniała stała
tendencja do coraz wcześniejszego pokwitania. Przez ostatnie
dwadzieścia lat uległa ona zahamowaniu i większość dziewczyn ma
okres w wieku około 11 lat. Przypuszczalnie ta granica już się nie
przesunie. Nadal sprawdza się jednak zasada, że im wcześniej
zaczynasz miesiączkować, tym później nastąpi u Ciebie
przekwitanie.
Cykl miesiączkowy
Cykl miesiączkowy obejmuje średnio około 29-30
dni. U wielu dziewcząt trwa dokładnie 28 dni (miesiąc księżycowy),
tyle samo dziewczyn ma cykle dłuższe i krótsze, a długość od 26 do
33 dni uważa się za normalną. W pierwszej fazie cyklu w jednym z
jajników dojrzewa jajeczko, które produkuje głównie estrogeny.
Podstawowym skutkiem wydzielania estrogenów jest rozpulchnienie
wewnętrznej wyściółki macicy. Około czternastego dnia cyklu (za
pierwszy dzień cyklu uznaje się pierwszy dzień miesiączki)
znajdujący się w jajniku pęcherzyk zawierający jajeczko pęka i
uwolnione jajeczko wpada do jamy brzusznej. Jest to jajeczkowanie,
czyli owulacja. Prawie natychmiast zostaje wciągnięte przez
lejkowate wejście do jajowodu. Najczęściej owulacja przebiega raz
w jednym, raz w drugim jajniku.
Wnętrze jajowodu pokryte jest mikroskopijnymi włoskami, które
przesuwają jajeczko coraz bliżej macicy. Jego podróż trwa około
trzech dni. Jeżeli w tym czasie jajeczko nie zostanie zapłodnione
przez plemnik, ginie.
Kiedy już pęcherzyk pęknie i wypuści dojrzałe jajeczko, coraz
obficiej zaczyna wydzielać się progesteron, a estrogeny
produkowane są w coraz mniejszej ilości. Najpierw wyściółka macicy
robi się jeszcze grubsza, na wypadek gdyby miała przyjąć
zapłodnione jajeczko. Potem progesteron powoduje, że nabrzmiewają
trochę piersi, a kanaliki mleczne i gruczoły piersiowe
przygotowują się do ewentualnego rozpoczęcia laktacji, czyli
wytwarzania mleka dla przyszłego dziecka. Stąd powstaje uczucie,
że piersi robią się ciężkie i obolałe, a brodawki czułe na każde
dotknięcie. Progesteron wpływa także na cerę i to za jego sprawą
robią się pryszcze. U wielu dziewcząt i kobiet w tygodniu
poprzedzającym następną miesiączkę pojawiają się jeden czy dwa
widzialne zwiastuny końca cyklu. W tym samym czasie Wydzielanie
progesteronu wpływa na wygląd śluzu wydzielanego przez szyjkę
macicy. Przed jajeczkowaniem jest on przezroczysty, dość rzadki i
ciągliwy. Pod wpływem progesteronu staje się matowy, bardzo gęsty,
lepki i nierozciągliwy. Ma inny zapach niż śluz sprzed owulacji.
Wszystkie te zmiany w wydzielinie z pochwy są całkowicie normalne.
Nie jest natomiast normalne, jeżeli z pochwy nie wydobywa się
żadna wydzielina.
O ile zapłodnienie i poczęcie dziecka nie nastąpią do około
dwudziestego piątego dnia cyklu, jajniki przestają produkować
obydwa rodzaje żeńskich hormonów. Ta cisza hormonalna powoduje, że
wyściółka macicy złuszcza się, krwawi i oczyszcza co objawia się
jako miesiączka.
Miesiączki okresu pokwitania
Podczas pierwszych miesiączek wydzielina z pochwy wcale nie jest
jasnoczerwona, jak można by się spodziewać, lecz brązowa i jest
jej niewiele. Periody początkowe bardzo rzadko bywają regularne:
niewiele dziewczyn ma okres co trzydzieści dni miesiąc w miesiąc.
Zdarza się na przykład, że przerwa między jedną a drugą
menstruacją trwa dwa, trzy, a nawet sześć miesięcy. Większość
dziewczyn na uregulowanie miesiączek musi poczekać około 18
miesięcy. Początkową nieregularnością nie musisz się przejmować.
Nie martw się, jeśli raz wypływa więcej, a raz mniej krwi. To też
jest zupełnie normalne. Niektóre dziewczyny nigdy nie miesiączkują
regularnie. Przez całe życie mają okres co trzy, pięć lub sześć
tygodni.
Reakcje na miesiączkę
Pierwsza menstruacja to znak nadejścia nowego etapu w Twoim życiu.
Fizycznie jesteś kobietą, płodną i mogącą mieć własne dzieci,
możesz więc uznać ten czas za rodzaj święta. Powinnaś być dumna ze
swego ciała. Za każdym razem okres podkreśla Twoją kobiecość i
indywidualność. Możesz dzięki niemu czuć się coraz bardziej
dorosła, niezależna i pewna siebie. Szkoda, że jest tyle
dziewcząt, które gdy pojawia się period, czują się nieswojo,
wstydzą się lub martwią. Miesiączki to przecież proces stały,
wiadomy i nierozerwalnie związany z życiem każdej kobiety.
Powinnaś je lubić, bo są dowodem na to, jak sprawnie funkcjonuje
Twój organizm. Nie traktuj ich jak kuli u nogi, nawet jeśli w
Twoim przypadku okres łączy się z niepokojem, bólem, wrażeniem
otyłości i ospałości. Ze wszystkimi tymi objawami w prosty sposób
można sobie radzić. Period powinien stać się uciążliwy zaledwie w
tym samym stopniu, co jedzenie i spanie.
Wiele dziewczyn z mieszanymi uczuciami odnosi się do miesiączek,
co w dużej mierze jest pozostałością po dziewiętnastowiecznym
podejściu do fizjologii człowieka. Miesiączkująca kobieta uznawana
była za nieczystą, a ponieważ w niektórych krajach sądzono, że
kobiece przypadłości są związane z zaburzeniami psychiki, fakt
menstruacji starano się ukrywać za wszelką cenę. Kobiety izolowały
się w tym czasie od całego świata. Oczywiście takie podejście jest
błędne i niesprawiedliwe, zwłaszcza że przecież żadna dziewczyna
nie zatrzyma procesu dorastania i cyklu hormonalnego
przebiegającego w jej ciele. Jeżeli period krępuje Cię, a nie
zamierzasz rozmawiać o nim Z rodzicami, pogadaj z najlepszą
przyjaciółką. Dowiedz się, czy też ma już okres, a jeżeli tak, to
czy ją on denerwuje, czy jej się podoba, a może przyjaciółka czuje
dokładnie to samo, co Ty. Czasem pewniejsze siebie dziewczyny
pytają wszystkich koleżanek w klasie o miesiączkę i wymieniają
uwagi na ten temat. To też dobry sposób. Przyjaciółki bardzo Ci
pomogą w przezwyciężeniu niepotrzebnego skrępowania poprzez
rzeczowe podejście do całej sprawy i własną otwartość. Unikaj
osób, które tendencyjnie wszystko wulgaryzują, bo słuchanie ich
może Ci tylko zaszkodzić. Natomi...
vichta