Gapik Lechosław _ Hipnoza i hipnoterapia.pdf

LECHOSŁAW GAPIK

HIPNOZA I HOIPNOTERAPIA

(wyd orygin.: brak danych)

Publikacja zainicjowana przez Towarzystwo Rozwoju Rodziny. Zamiarem autora było przedstawienie

własnych wieloletnich badań eksperymentalnych i klinicznych nad hipnozą, podanie najnowszych

informacji na temat istniejących ustaleń co do stanu hipnotycznego, jego uwarunkowań,

charakterystyki reakcji człowieka zahipnotyzowanego i możliwości wykorzystania tego stanu dla celów

psychoterapeutycznych. Przeznaczona jest dla lekarzy, psychologów i innych specjalistów

zainteresowanych hipnozą.

SPIS TREŚCI:

Wprowadzenie

Rozdział pierwszy. Hipnoza: od magii do nauki

Rozdział drugi. Metodologiczne problemy badań zjawiska hipnozy

Rozdział trzeci. Charakterystyka zjawisk występujących w hipnozie

Halucynacje hipnotyczne

Analgezja

Motoryka w hipnozie

Regresja wieku

Procesy pamięciowe w hipnozie

Sugeatie pohipnotyczne

Teorie hipnozy

Rozdział czwarty. Zakres i indywidualne różnice reakcji hipnotycznych

Procesy emocjonalne i motywacyjne w hipnozie

Funkcjonowanie społeczne w hipnozie

Rozdział piąty. Hipnodiagnoza i hipnoterapia

Postępowanie hipnodiagnostyczne

Postępowanie hipnoterapeutyczne

Zastosowania hipnozy w medycynie

Ogólne zasady przygotowywania programów hipnoterapii

Rozdział szósty. Deontologiczne problemy hipnozy i hipnoterapii

Piśmiennictwo

A. Wykaz publikacji autorów polskich

B. Główne publikacje autorów obcych

WPROWADZENIE

Napisanie książki o współczesnej hipnozie i hipnoterapii jest zadaniem atrakcyjnym, ale – co

okazuje się dopiero w trakcie redagowania tekstu – bardzo trudnym. Wynika to z bogatej i

niejednoznacznej historii hipnozy, jej zastosowania, licznych kontrowersji, polemik i zwyczajnych

nieporozumień. Naturalna dla wielu ludzi atrakcyjność zjawisk hipnotycznych, ich zdumiewające

niekiedy i trudne do wyjaśnienia mechanizmy sprzyjają podejściu emocjonalnemu, wygłaszaniu sądów

i opinii nie zawsze uzasadnionych, często wyraźnie podbarwionych emocjonalnie lub wręcz

spekulacyjnych. Trudności wynikają także z nie ustabilizowanej i często przestarzałej terminologii,

pozostającej w związku z próbami łączenia zjawisk hipnotycznych przez dłuższy czas z

parapsychologią, spirytyzmem, okultyzmem, magią i innymi dziedzinami odrzuconymi przez

współczesną naukę lub traktowanymi z wielką i uzasadnioną rezerwą.

Takie określenia, jak "medium hipnotyczne" lub "trans hipnotyczny", mają współcześnie wydźwięk

wzbudzający nieufność i podejrzenie, iż chodzi tutaj o działania nie mieszczące się w obrębie

zainteresowań prawdziwej nauki. Pomijając w tym miejscu dyskusję nad tym, czym właściwie jest owa

prawdziwa nauka i jaki powinien być zakres jej zainteresowań, należy się zgodzić z tymi autorami,

którzy proponują zobiektywizowanie terminologii dotyczącej hipnozy, z pominięciem określeń

dwuznacznych, archaicznych i sugerujących istnienie w hipnozie jakichś tajemniczych podtekstów.

Wszystkie współczesne badania nad hipnozą wskazują bowiem jednoznacznie na to, że mamy w tym

przypadku do czynienia z naturalnymi, przyrodniczymi zjawiskami, charakterystycznymi dla

funkcjonowania człowieka w specyficznych i dość ściśle określonych sytuacjach psychologicznych.

Inaczej mówiąc stan hipnozy (lub proces hipnotyzowania) jest zespołem naturalnych

psychofizjologicznych reakcji, możliwych do uzyskania poprzez odpowiednio ustrukturowane

oddziaływania psychologiczne. Najczęściej stan taki uzyskuje się poprzez wytwarzanie specyficznej

interakcji psychicznej pomiędzy dwoma osobami: hipnotyzującym i hipnotyzowanym. Niekiedy

stosowane są oddziaływania hipnotyczne na grupę osób (hipnoza zbiorowa), a w innych przypadkach

człowiek hipnotyzuje sam siebie, czyli stosuje autohipnozę. Istota oddziaływań hipnotycznych zawarta

jest nie tylko w oddziaływaniu sugestią słowną, ale także pozawerbalną, z możliwością stosowania

nieograniczonej liczby wariantów, układających się w wiele zróżnicowanych metod prowadzenia

indukcji hipnotycznej.

Hipnoza nie jest snem, przynajmniej nie jest nim w rozumieniu snu fizjologicznego, chociaż często

używa się określenia "sen hipnotyczny", a w procesie hipnotyzacji podawane są sugestie senności.

Osoby poddawane hipnozie nie są "medium" w znaczeniu parapsychologicznym nawet wówczas, gdy

wykazują wysoką podatność na hipnozą, nazywaną niekiedy, niezbyt dobrze po polsku, "wysoką

hipnobilnością". Stan hipnotyczny jest jednym z występujących U człowieka stanów psychicznych,

który niechętnie nazywalibyśmy współcześnie terminem "trans", wywodzącym się z innej grupy pojęć.

W hipnoterapii mówimy o prowadzeniu zabiegów hipnoterapeutycznych, a w badaniach naukowych o

hipnozie eksperymentalnej, rezygnując z dwuznacznie brzmiącego określenia "seans hipnotyczny".

Porządkowanie i uwspółcześnianie pojęć dotyczących hipnozy ma znaczenie nie tylko

psychologiczne, przeciwstawiające się fałszywemu pojmowaniu hipnozy, ale służy głównie

precyzowaniu języka naukowego, używanego przy badaniu i opisywaniu tych zjawisk.

Obecny stan badań nad hipnozą i możliwościami praktycznego wykorzystania tego zespołu zjawisk

jest na tyle zaawansowany, że z całą pewnością możliwe jest skuteczne i bezpieczne posługiwanie

się hipnozą w medycynie, a także w niektórych innych dziedzinach działalności społecznej. Wymaga

to, oczywiście, posiadania odpowiednich kwalifikacji, możliwych do uzyskania w szkoleniach

podyplomowych, obejmujących prócz szkolenia specjalistycznego wiedzę w zakresie psychologii,

psychopatologii, psychofizjologii, a także psychoterapii, jeśli hipnoza ma służyć celom

terapeutycznym. Podkreślenie konieczności takiego właśnie przygotowania kwalifikowanych

hipnoterapeutów wydaje się konieczne wobec faktu, że dość duża liczba lekarzy i psychologów

okazuje współcześnie zainteresowanie hipnozą, mniemając, że wyuczenie się technik indukcji

hipnotycznej pozwoli im na właściwe r odpowiedzialne stosowanie hipnozy w praktyce klinicznej.

Tymczasem stosowanie hipnozy dla celów profilaktycznych, diagnostycznych, terapeutycznych lub

rehabilitacyjnych wymaga, podobnie jak w przypadku innych metod, przygotowania wieloetapowego i

wszechstronnego. Inne podejście do tego zagadnienia jest sprzeczne z zasadami deontologii

lekarskiej.

Przedstawione tutaj opracowanie podstawowych zagadnień związanych z hipnozą i hipnoterapią

nie ma charakteru podręcznikowego, chociaż opis niektórych technik hipnozy i programów

hipnoterapii może, jak sądzę, być pomocny w nabywaniu umiejętności w tym zakresie. Układ treści

zawartej w sześciu rozdziałach podyktowany został chęcią zaprezentowania, w sposób zwarty,

współczesnych poglądów na hipnozę i hipnoterapię oraz przedstawienia części własnych

doświadczeń zawodowych w tym zakresie. Doświadczenia te zgromadzone zostały w ciągu kilkunastu

lat pracy w instytucjach naukowych i klinicznych. Początek moich osobistych doświadczeń w

stosowaniu hipnozy wiązał się z równoległą pracą w Instytucie Psychologii U AM w Poznaniu oraz w

Wojewódzkim Szpitalu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Kościanie. Blisko dziesięcioletni okres

pracy na oddziale dla pacjentów nerwicowych uświadomił mi konieczność ścisłego powiązania

hipnoterapii z ogólnym postępowaniem psychoterapeutycznym, wymagającym dodatkowych

intensywnych szkoleń. Dobra, wieloletnia współpraca psychoterapeutów polskich i czechosłowackich

umożliwia od lat wymianę doświadczeń, w tym także udział w szkoleniach z zakresu hipnozy i

hipnoterapii, które koledzy w Czechosłowacji prowadzą w sposób wyjątkowo dobrze zorganizowany i

na wysokim poziomie. Szczególne zasługi w tym zakresie ma Ph Dr Stanislav Kratochvil SCs,

wieloletni kierownik naukowy kursów hipnozy i hipnpterapii w CSRS, autor wielu, wydawanych także w

Polsce, publikacji naukowych z psychoterapii.

Rozwijanie własnych umiejętności hipnoterapeutycznych wymaga jednak równoległego

prowadzenia także badań podstawowych. W mojej działalności zawodowej sprzyjał temu siedmioletni

okres pracy na Akademii Medycznej w Poznaniu i późniejsza praca w Zakładzie Seksuologii i Patologii

Więzi Międzyludzkiej CMKP w Warszawie. Zgromadzone w ten sposób doświadczenia stanowią o

wypracowaniu własnego stanowiska wobec hipnozy i możliwości jej praktycznego wykorzystania,

czemu daję wyraz w tej książce, podając także pewną liczbę przykładów uzasadniających te poglądy.

Dla osób zainteresowanych prowadzeniem hipnoterapii najistotniejsze jest jednak zrozumienie, że

hipnoterapią polega na odpowiednim wykorzystaniu rozmaitych fenomenów stanu hipnotycznego, a

inicjatywa, własna w tym zakresie jest nieoceniona. Tak więc kluczem do dobrej, efektywnej

hipnoterapii jest możliwie pełna "wiedza o naturze stanu hipnotycznego i jego licznych indywidualnych

odmianach.

Nauczenie się prowadzenia hipnozy nie jest sprawą łatwą, o czym przekonało się już wiele osób

podejmujących z zapałem taką naukę. Nie ma żadnych, uzasadnionych podstaw do twierdzenia, że

potrzebne są jakieś szczególne predyspozycje psychofizyczne do prowadzenia hipnozy. Z drugiej

jednak strony każdy zawód i każda specjalność wymagają innych właściwości, niezależnie od nakładu

pracy włożonego w przygotowanie. Nie każdy przecież, nawet przy dużych staraniach ze swej strony,

może zostać dobrym chirurgiem, aktorem, architektem. Bliżej nie sprecyzowane cechy leżą także u

podstaw predyspozycji do przezwyciężenia trudności związanych z opanowaniem sztuki efektywnego

posługiwania się hipnozą. Polska nie jest krajem dużej liczby hipnotyzerów i hipnoterapeutów, o czym

świadczy między innymi zamieszczony na końcu książki wykaz publikacji na ten temat autorów

polskich. Chociaż nie wszyscy czynni zawodowo publikują swoje doświadczenia, to i tak wydaje się

słuszny postulat, aby umożliwić większej niż dotąd liczbie lekarzy i psychologów nabycie tych

specjalistycznych umiejętności, przydatnych, przecież w terapii wielu zaburzeń i chorób. Jeśli ta

książka, chociaż w niewielkim stopniu, przyczyni się do realizacji tego celu, będzie to korzyść dla tych

wszystkich, którzy takiej specjalistycznej, hipnoterapeutycznej pomocy potrzebują.

Lechosław Gapik

Poznań, 28 marca 1983 r.

Wstecz / Spis Treści / Dalej

Rozdział pierwszy

HIPNOZA: OD MAGII DO NAUKI

Historia hipnozy zaczyna się w bliżej nie określonej, zamierzchłej przeszłości i jest zapewne równie

długa jak historia medycyny. Dziś już nie jesteśmy w stanie ustalić, kiedy człowiek po raz pierwszy

odkrył możliwość bezpośredniego oddziaływania samym sobą na drugiego człowieka, wpływania w

ten sposób na jego zdrowie lub na zmiany w zachowaniu. Ten szczególny rodzaj oddziaływań

człowieka na człowieka lub jednostki na całe grupy ludzkie przez całe wieki nie miał ustabilizowanej_

nazwy. Używany dzisiaj termin "hipnoza" pojawił się bowiem dopiero w połowie XIX wieku w pracach

lekarza z Manchesteru, Jamesa Braida. Były to książki: "Neurypnologia" (1843), w której autor

zjawiska hipnotyczne wiązał ze zmęczeniem układu nerwowego, oraz "Magia, czarnoksięstwo,

magnetyzm zwierzęcy, hipnotyzm i elektrobiologia" (1852), w której znalazł się między innymi

szczegółowy opis zabiegów chirurgicznych wykonanych w analgezji hipnotycznej. Wymienione

opracowania można umownie traktować jako początek naukowego podejścia do hipnozy, co nie

oznacza jednak, aby wielowiekowe wcześniejsze zapisy na ten temat były bezwartościowe z punktu

widzenia współczesnej nauki.

Informacje na temat wywoływania szczególnego stanu świadomości, podobnego do snu, można

odnaleźć w Biblii, ale także w wielu innych zapisach, które przetrwały z czasów starożytnych. W

Egipcie i Grecji, tysiące lat przed nową erą, istniały specjalne "świątynie snu", w których kapłani leczyli

najrozmaitsze choroby sposobami dalece różnymi od tych, jakimi dysponuje współczesna medycyna,

ale w wielu przypadkach zdumiewająco skutecznie. Jest rzeczą charakterystyczną, że wiele tych

starych opisów wskazuje na niezwykłą rolę "cudownych dotknięć" stosowanych we śnie

(hipnotycznym?) i przypominających działania współczesnych bioenergetyków. Na ogół zawsze

zwracano uwagę także na to, aby uzdrowienie odbywało się w szczególnej, często mistycznej

atmosferze, a chory miał poczucie, że umożliwiono mu kontakt z osobą dysponującą nadprzyrodzoną

mocą.

Z chwilą pojawienia się chrześcijaństwa filozofia takiego sposobu leczenia została

podporządkowana .koncepcji, iż wszelka choroba jest skutkiem działania szatana, a cudotwórcze

uzdrowienie pochodzi od Boga. Stąd już tylko krok do budowania kolejnych obrzędów związanych z

wypędzaniem demonów w celu poprawy stanu zdrowia. Chrześcijański model cudownego

uzdrowienia umniejszył na pewien czas rolę wybitnych jednostek – uzdrawiaczy. Wypędzaniem

demonów zajęli się kapłani, biegli w sztuce przeprowadzania egzorcyzmów, ale o nie znanych jur

.dzisiaj nazwiskach. Istniało jednak nadal coś takiego, co współczesnym językiem nazwalibyśmy

"społecznym zapotrzebowaniem" na szczególne autorytety w tej mierze.

Rozwiązanie pojawiło się niejako samoistnie i było związane z osobą króla, który jako "pomazaniec

Boży" był osobą wybraną, której łatwo było przypisać szczególne cechy. Można więc powiedzieć że

nastąpił tym samym zwrot w kierunku tych najstarszych koncepcji, które zgodnie z zapisami

hieroglificznymi przypisywały cudowną moc uzdrowienia dotknięciem, lub nawet samą obecnością

Imhotepowi a wiele, wiele wieków później królowi Pyrrusowi, cesarzowi Wespazjanowi, a także innym

królom i dostojnikom. Cudowna moc uzdrawiania przypisywana była także członkom dworu, chociaż

uznawano, że uzdrawiające dotknięcie królowej jest słabsze niż króla, ale mocniejsze niż dotknięcia

innych dostojników dworu. Kiedy współcześnie zastanawiamy się nad tymi historycznymi przekazami^

nie sposób już rozdzielić hipnozy od prostych form sugestii na jawie, działań bioenergetycznych (?),

zwykłego oszustwa i szarlatanerii. Dla współczesnych tym czasom nie miało "to zresztą istotnego

znaczenia, zgodnie z podejściem pragmatycznym: istnieje, czy też nie efekt leczniczy. Trzeba jednak

przyznać, że stosunkowo często notowano niezwykłe sukcesy leczenia, niezrozumiałe w świetle

współczesnej wiedzy medycznej (np. liczne przypadki uleczenia dotknięciem chorób zakaźnych,

powstałych w czasach epidemii londyńskich).

Swoisty monopol królów na cudotwórcze dotknięcia został jednak poważnie naruszony przez

znanego w historii medycyny Paracelsusa, przeciwstawiającego się boskodemonicznej koncepcji

zdrowia – choroby, poprzez wprowadzenie pojęcia "fluidu magnetycznego", który – jego zdaniem w

istotny sposób wpływa na zdrowie człowieka. Fluid ten, według Paracelsusa, pochodzi z gwiazd i

innych ciał niebieskich, a jego działaniu poddany jest w większym lub mniejszym stopniu każdy

człowiek. Ta właśnie koncepcja dała początek kolejnemu etapowi w podejściu do hipnozy – rozpoczął

się okres fascynacji magnetyzmem. Przyczynił się do tego między innymi Jean Baptiste von Helmout,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: