wk16vr.pdf

Pismo Stowarzyszenia

Konserwatorów Zabytków

WIADOMOŚCI

KONSERWATORSKIE

nr 16/2004

Nr 16/2004

ISSN 0860-2395

PISMO STOWARZYSZENIA KONSERWATORÓW ZABYTKÓW

Rada Programowa

Dr hab. inż. Jerzy Jasieńko – Przewodniczący

Mgr inż. Lech J. Engel

Dr inż. arch. Marcin Gawlicki

Dr inż. Mariusz Jackiewicz

Prof. zw. dr hab. inż. arch. Andrzej Kadłuczka

Prof. zw. dr hab. inż. arch. Kazimierz Kuśnierz

Dr inż. Zygmunt Matkowski

Mgr inż. Piotr Napierała

Dr inż. Piotr Rapp

Prof. zw. dr hab. inż. arch. Andrzej Tomaszewski

Mgr Jacek Rulewicz

Redaktor Naczelny

Prof. zw. dr hab. inż. arch. Kazimierz Kuśnierz

Z-ca Redaktora Naczelnego

Mgr Janusz Mróz

Sekretarze Redakcji

Mgr inż. arch. Maria Sarnik-Konieczny

Mgr inż. arch. Marek Barański

Biuro Redakcji

Dr Maria Stępińska

00-464 Warszawa

ul. Szwoleżerów 9

tel. (022) 621-62-41

Projekt okładki:

Mgr inż. arch. Dominika Kuśnierz-Krupa

Mgr inż. arch. Michał Krupa

Opracowanie graficzne iDTP:

Sławomir Pęczek, EDITUS

tel. (071) 793-1500, 502 23-43-43

Redaktor techniczny:

Zdzisław Majewski

Realizacja wydawnicza:

Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne

53-204 Wrocław, ul. Ojca Beyzyma 20/b

tel./fax (071) 363-26-85, 345-19-44,

www.dwe.wroc.pl

Od redakcji

Późną wiosną 2005 roku Stowarzyszenie Konserwa-

torów Zabytków w porozumieniu z Ministerstwem Kul-

tury – Generalnym Konserwatorem Zabytków RP pla-

nuje zorganizować pierwszy po wojnie Kongres Konser-

watorów Polskich.

Opracowując wspólnie z Polskim Komitetem Naro-

dowym ICOMOS i innymi stowarzyszeniami program

Kongresu postaramy się dotrzeć do wszystkich środowisk

konserwatorskich w kraju. W ramach Kongresu pragnie-

my poruszyć zasadnicze zagadnienia ochrony zabytków

na tle doktryn oraz współczesnych problemów konser-

watorskich. Wydaje się, iż wobec dynamicznych zmian

społeczno-gospodarczych i globalizacji kultury przed

ochroną zabytków pojawiły się nowe zadania, a także za-

grożenia.

Zapraszamy Państwa do wspólnej debaty.

Redaktor Naczelny

Prezes Stowarzyszenia

Konserwatorów Zabytków

WIADOMOŚCI KONSERWATORSKIE

periodyk Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków

Wydawca:

Zarząd Główny Stowarzyszenia

Konserwatorów Zabytków

00-464 Warszawa, ul. Szwoleżerów 9

tel. (022) 621-54-77, fax (022) 622-65-95

Kazimierz Kuśnierz

Jerzy Jasienko

WIADOMOŚCI KONSERWATORSKIE

są dofinansowywane przez Ministerstwo

Kultury, Departament Ochrony Zabytków

Nakład: 1000 egz.

Druk ukończono w listopadzie 2004 r.

Prace o objętości do 25 stron A4 należy składać w biu-

rze redakcji w formie elektronicznej + 1 egz. druko-

wany. Zdjęcia oryginały lub w formie elektronicznej.

Wiadomości Konserwatorskie 16/2004 3

S PIS TREŚCI

NAUKA

Adam Wójcik-Łużycki

Problemy konserwatorskie

zamku w Dzikowie

Andrzej Kadłuczka

Projekt nowej nawierzchni Rynku

Głównego w Krakowie i modernizacji

jego infrastruktury podziemnej

RAPORTY – RETROSPEKCJE

Marek Gosztyła

Krajobraz wielokulturowy Przemyśla 12

Daria Chlebowska

Trwała ruina w Polsce koniecznym

świadkiem historycznego krajobrazu 76

Jan Schubert

Cmentarz komunalny w Przemyślu,

przy ulicy J. Słowackiego – trochę

historii i problemy współczesne

Jan Gromnicki

Badania archeologiczne i archeologiczno-

-konserwatorskie nad późnym

średniowieczem i nowożytnością

w Polsce w latach 1972-1995

Natalia Soran-Maluty

Kościół parafialny pod wezwaniem

św. Trójcy w Witowie (gmina Koszyce,

woj. małopolskie). Odkrycie

szesnastowiecznej polichromii,

historia i technologia

Piotr Napierała

Kotlina Jeleniogórska – konieczność

ochrony krajobrazu kulturowego

INFORMACJE

Andrzej Ajdukiewicz, Andrzej Malczyk,

Marek Właszczuk

Rekonstrukcja i modernizacja zamku

w Rybniku

Regulaminy nagród Stowarzyszenia

Konserwatorów Zabytków

103

Elżbieta Przesmycka

Kierunek Architektura

i Urbanistyka w Lublinie

Jerzy Jasieńko, Włodzimierz Majchrzak,

Piotr Rapp, Grzegorz Słowek

Wzmocnienie konstrukcji sklepienia

nad nawą kościoła Przemienienia

Pańskiego w Poznaniu (cz. II)

111

Kazimierz Kuśnierz

Forum

113

Katarzyna Rozmarynowska

Z działalności dziewiętnastowiecznych

gdańskich towarzystw upiększania miasta 47

KSIĄŻKI

Wiesław Gruszkowski

Architektura gdyńskich kamienic

Maria Jolanta Sołtysik, Na styku dwóch

epok. Architektura gdyńskich kamienic

okresu międzywojennego

Lech J. Engel, Jerzy Jasieńko, Ryszard Miśków

Wpływ rozwiązań architektonicznych

i konstrukcyjnych na stan zachowania

więźb dachowych w obiektach

zabytkowych, na przykładzie dachu

w kościele św. Doroty we Wrocławiu 54

115

Z HISTORII

RAPORTY – PREZENTACJE

Jan Gromnicki

Jubileusz 75-lecia Docenta Jana Gurby,

badacza i konserwatora

zabytków archeologicznych

Andrzej Gaczoł

Prace konserwatorskie w zespole

klasztornym Bernardynek w Krakowie

– przywrócenie renesansowej loggii

arkadowej dawnego dworu

Lanckorońskich

117

Wiadomości Konserwatorskie 16/2004

N AUKA

We fragmencie zaznaczonym w tekście na czerwono musi cze−

goś brakować, mogą też być poprzestawiane słowa – nie do koń−

ca wiem, o co chodzi autorowi i nie podejmuję się poprawiać to

zdanie. Tak jak jest, jednak nie może pozostać – najlepiej byłoby

skontaktować się z autorem.

Andrzej Kadłuczka

Projekt nowej nawierzchni

Rynku Głównego w Krakowie

i modernizacji jego

infrastruktury podziemnej

Rynek Główny w Krakowie jest obecnie mo-

numentalnym wnętrzem placowym (200 x 200 me-

trów) powstałym w oparciu o średniowieczną kon-

cepcję planistyczną, ale w sensie architektonicznym

kształtowanym przez wszystkie epoki stylistyczne.

W powszechnie funkcjonującej opinii jest on

uważany za największy w Europie plac miejski,

choć ten utrwalony już nieodwracalnie charakter

jest wynikiem daleko idących transformacji jego

przestrzeni wskutek wyburzeń istniejących tu

wcześniej budowli dokonanych w ciągu XIX stu-

lecia w ramach głośnej akcji „upiękniania miasta”.

Współcześnie Rynek Główny jest nie tylko po-

strzegany jako wnętrze urbanistyczne o wybitnych

walorach krajobrazowych, wzbogacone obiektami

zabytkowymi o unikalnych wartościach architek-

tonicznych, ale także – tak jak przed wiekami – jest

wciąż wielofunkcyjnym centrum, dziś użytkowa-

nym przez blisko milionową populację aglomera-

cji krakowskiej, a zarazem eleganckim salonem re-

prezentacyjnym miasta i przestrzenią publiczną po-

siadającą dla niego wielkie znaczenie użytkowe.

Dyskusja na temat modernizacji Rynku Głów-

nego w Krakowie trwająca właściwie nieustannie

od jego ostatniej przebudowy dokonanej w latach

60., będącej rezultatem badań prowadzonych w ra-

mach programu obchodów 1000-lecia Państwa Pol-

skiego, nie w pełni przez środowisko konserwator-

skie zaakceptowana, przybrała szczególnie na sile

w ostatnich 16 latach wskutek coraz bardziej wi-

docznych deformacji nawierzchni, a także trans-

formacji jego architektonicznego otoczenia, będą-

cych rezultatem nowych procesów społeczno-go-

spodarczych przyspieszających modernizacje wła-

snościowych renowacje obiektów architektonicz-

nych tu zlokalizowanych.

Brak konsensusu co do kierunków moderni-

zacji Rynku Głównego widoczny w kontekście

kilku mniej lub bardziej kompleksowo opraco-

wanych projektów na ten temat, w tym także od-

rzucenie projektu nowej nawierzchni brukowa-

nej projektu PKZ ARKONA z 1988 roku oraz

dyskusyjne rezultaty V Biennale Architektury

w 1993, przy stale pogarszającym się stanie jego

nawierzchni i elementów podziemnej infrastruk-

tury technicznej, spowodowały podjęcie przez

władze Krakowa w 2001 roku decyzji o doraźnym

remoncie nawierzchni chodników i jezdni. Stało

się jednak oczywiste, że problem modernizacji

Rynku Głównego w Krakowie nie może być roz-

wiązywany fragmentarycznie, lecz w oparciu

o perspektywiczną koncepcję docelową uwzględ-

niającą kwestię jego nawierzchni, infrastruktury

technicznej, oświetlenia i iluminacji, zieleni, a tak-

że określającą stosunek do reliktów budowli hi-

storycznych zachowanych pod nawierzchnią.

Winna ona stworzyć możliwości etapowej reali-

zacji całego przedsięwzięcia, doprowadzając do

realizacji odnowionego wnętrza placowego, spój-

nego w sensie funkcjonalno-kompozycyjnym

i techniczno-materiałowym.

W 2001 roku, już po rozpoczęciu wymiany na-

wierzchni chodników we wszystkich czterech pie-

rzejach, w wyniku presji Wojewódzkiego Konser-

watora Zabytków, na zlecenie UMK zespół Insty-

tutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków

Praca dopuszczona do druku po recenzjach

Wiadomości Konserwatorskie 16/2004 5

Widok Rynku Krakowskiego około 1800 roku, obraz olejny Teodora Baltazara Sta−

chowicza (MHMK, 256/III) wg J. Banach „Ikonografia Rynku Głównego w Krako−

wie”, Wyd. Universitas, Kraków 1988

Rysunek i komputerowa wizuali−

zacja rekonstruowanej rozety

wokół pomnika Adama Mickiewi−

cza wg oprac. IHAiKZ 2002 roku

Wnętrze Kramów Bogatych przed zburzeniem, około

pocz. XIX wieku, obraz olejny Michała Stachowicza

(MHMK, 588/III), wg J. Banach „Ikonografia Rynku Głów−

nego w Krakowie”, Wyd. Universitas, Kraków 1988

Wykop w rejonie północno−wschodniego narożnika Su−

kiennic wykonany w 2003 roku z widocznym murem fun−

damentowym arkad i reliktem wtórnej ściany działowej

kramów (fot. autor)

Wykop w rejonie północno−wschod−

niego narożnika Sukiennic wykonany

w 2003 roku, z odsłoniętą wschodnią

ścianą kamienną zachodniego traktu

kramów z widocznym regularnym

i wyrównywanym warstwowo wątkiem

kamiennym (fot. autor)

Widok wykopu w rejonie kościoła św.

Wojciecha w miejscu Wagi Wielkiej

wykonany w 2003 roku z widokiem

korony zachowanych murów i sklepie−

niem piwnicy (fot. autor)

Prefabrykowany, chowany w nawierzch−

ni punkt odbioru energetycznego i me−

dialnego zaprojektowany w fazie PW

wykonany w pracowni autorskiej AR−

CHECON w 2004 roku

Wiadomości Konserwatorskie 16/2004

WAPK 1 opracował „Studium projektowo-konser-

watorskie Rynku Głównego w Krakowie”

uwzględniające już wykonane prace. Studium, pod-

dane dyskusji na forum SARP-u oraz Rady Miasta

z udziałem środowiska konserwatorskiego, zosta-

ło ostatecznie zatwierdzone przez MKUiA oraz

WKZ w 2002 roku. Jego podstawą stały się autor-

skie propozycje oparte na analizie obszernego ma-

teriału historycznego, bibliografii, kartografii i iko-

nografii, opracowań inwentaryzacyjnych, nauko-

wo-badawczych i studialno-projektowych

będących w posiadaniu IHAiKZ oraz udostępnio-

nych zespołowi projektowemu przez jednostki

UMK i WKZ.

Równocześnie IHAiKZ otrzymał grant nauko-

wo-badawczy finansowany przez KBN, który po-

zwolił przeprowadzić sondażowe, wyprzedzające

badania architektoniczne i archeologiczne na kil-

ku stanowiskach zlokalizowanych w miejscu daw-

nych budynków Kramów Bogatych oraz Wagi

Wielkiej i Małej 2 , a także zebrać i zweryfikować

podstawowy materiał źródłowy.

Kolejną fazą był dwu etapowy projekt budow-

lano-wykonawczy 3 , który uwzględniał podstawo-

we założenia programowe „Studium...”, ale kory-

gował je zgodnie z uwarunkowaniami techniczno-

finansowymi oraz wynikami badań sondażowych

i dyskusją międzyśrodowiskową. Założenia te prze-

widywały:

– rozwiązanie problemu nawierzchni jako no-

wej kompozycji i urządzenia funkcjonalne-

go płyty Rynku z uwzględnieniem wysokich

standardów użytkowych wytrzymałościo-

wych i materiałowych,

– kompleksowe rozwiązanie zieleni oraz

oświetlenia i iluminacji wnętrza Rynku,

– modernizację oraz rozbudowę podziemnych

miejskich zespołów sanitarnych,

– modernizację infrastruktury technicznej

znajdującej się pod projektowaną nową na-

wierzchnią,

– zabezpieczenie obecnych i perspektywicz-

nych potrzeb w zakresie zaplecza technicz-

nego, wynikających z funkcji Rynku Głów-

nego i przewidywanego remontu konserwa-

torskiego Sukiennic,

– rozwiązanie problemu tzw. historycznego

„rynku podziemnego” z uwzględnieniem re-

alizacji niezbędnego programu badawczego

oraz określenie sposobu jego zabezpiecze-

nia i zakresu udostępnienia publicznego.

Projektowana nowa nawierzchnia musiała speł-

nić wysokie wymagania wynikające z potrzeby po-

ruszania się po niej ciężkich pojazdów uprzywilejo-

wanych, ale także odpowiadać na potrzeby wynika-

jące z programu współczesnego funkcjonowania

Rynku, a w rozwiązaniach szczegółowych zapew-

nić spełnienie przyjętych założeń.

Rozwiązania szczegółowe przewidywały:

1. Wyeliminowanie ruchu kołowego z Rynku

Głównego (poza ruchem pojazdów uprzywilejo-

wanych i należących do służb miejskich) przy rów-

noczesnej znacznej intensyfikacji ruchu pieszego

i stworzeniu warunków poruszania się po jego na-

wierzchni z uwzględnieniem wymogów bezpie-

czeństwa i wygody i wyeliminowania przeszkód

w formie stopni i krawężników. Tym samym

w kompozycji nawierzchni stało się zbędne utrzy-

manie jej dotychczasowego podziału na chodniki,

jezdnię i plac. Dlatego też dla podkreślenia charak-

teru nawierzchni w całości dostępnej dla pieszego,

a także monumentalnego i reprezentacyjnego zna-

czenia wnętrza Rynku, przyjęto zasadę zastosowa-

nia jednorodnego materiałowo i neutralnego tła

płyty wypełniającej ramy wnętrza utworzone przez

otaczające je pierzeje, ale ograniczonego linią wy-

konanych już chodników, wykonanej z jasnosza-

rej dużej kostki (14 x 21 cm) z granitu strzegom-

skiego o ciętej powierzchni. W miejscu dawnego,

wewnętrznego krawężnika asfaltowej jezdni wpro-

wadzono pas ścieku odwadniającego powtarzający

kwadratowy zarys płyty rynku, ale wykonany kostki

brukowej o takich samych dymensjach i materia-

le, podobnie jak pas drogowy wyznaczający uprzy-

wilejowany ruch kołowy.

2. Motyw warstw układanych z dużej kostki gra-

nitowej „w cegiełkę” przenika pas ścieku i przecho-

dzi w obszar płyty, stając się tłem dla rysunku na-

kładających się kwadratów – kompozycji autorskiej

zaadaptowanej z rozwiązania przyjętego w latach

60. w trakcie ostatniego remontu nawierzchni Ryn-

ku, ale o znacznie uproszczonym zarysie. Pasy two-

rzące nakładające się kwadraty zaprojektowano

ze zróżnicowanych kolorystycznie płyt granito-

wych o wymiarach 41,5 x 41,5 cm. W celu ozna-

czenia miejsca lokalizacji nieistniejących dziś bu-

dowli Ratusza, Wagi Wielkiej i Kramów Bogatych,

kompozycja kwadratów przenika się z „plamami”

czarnego sjenitu tworzącymi symboliczny zarys

tych budowli

3. Od strony wschodniej w osi ul. Siennej pro-

jektuje się przywrócić ozdobną rozetę wykonaną

z kostki porfirowej w dwóch szarościach, jako hi-

storyczną posadzkę otaczającą pomnik Adama

Mickiewicza, a pochodzącą z przełomu XIX i XX

wieku.

4. W kamienną płytę Rynku w miejscach uza-

sadnionych historycznie wprowadzone będą pła-

skie „znaki” upamiętniające wydarzenia Hołdu

Pruskiego, przysięgi Tadeusza Kościuszki, przy-

stąpienia do Unii Europejskiej i inne. We wschod-

nim narożniku Rynku, w sąsiedztwie tradycyjnej

Wiadomości Konserwatorskie 16/2004 7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: