Dodatki do emerytur i rent
W systemie emerytalno-rentowym występują świadczenia dodatkowe związane z posiadaniem prawa do świadczenia głównego (dodatki nie są świadczeniami samodzielnymi).
Ø Dodatek pielęgnacyjny - przysługuje osobom, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy i niezdolne do samodzielnej egzystencji oraz osobom, które ukończyły 75 lat.
Wysokość dodatku pielęgnacyjnego - ustawa określiła pierwotną wysokość dodatku, ale ten dodatek jest okresowo waloryzowany (obecnie wynosi 163 zł 15 gr).
Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w placówce, która zapewnia całodobową opiekę, za wyjątkiem sytuacji, gdy okres pobytu wynosi nie więcej niż 2 tygodnie w miesiącu.
Ø Dodatek dla sieroty zupełnej - przysługuje dzieciom, które nie posiadają żadnych rodziców (obecnie wynosi 306 zł 65 gr).
Zasiłek pogrzebowy
Zasiłek pogrzebowy co do zasady jest świadczeniem pochodnym ze stosunku ubezpieczenia społecznego istniejącego pomiędzy zmarłym a instytucją ubezpieczeniową i przysługuje osobom trzecim.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:
1) osoby podlegającej ubezpieczeniu;
2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;
3) osoby nie podlegającej ubezpieczeniu i nie pobierającej emerytury lub renty, ale w chwili śmierci spełniającej warunki nabycia prawa do emerytury lub renty;
4) członka rodziny osoby ubezpieczonej albo emeryta lub rencisty (członkiem rodziny jest osoba, która spełnia te same kryteria co w przypadku renty rodzinnej).
Osobą uprawnioną do zasiłku pogrzebowego jest osoba, która pokryła koszt pogrzebu - celem zasiłku jest przyznanie środków na zorganizowanie pogrzebu lub zwrot poniesionych kosztów.
· Osobą uprawnioną do zasiłku pogrzebowego może być również instytucja (każdy podmiot, który pokrył koszt pogrzebu).
Zasady ustalania wysokości zasiłku pogrzebowego - zasiłek pogrzebowy co do zasady przysługuje w wysokości 200 % przeciętnego wynagrodzenia (obecnie wynosi 5902 zł 72 gr).
ü Zasiłek pogrzebowy w tej wysokości przysługuje wyłącznie członkom rodzin - instytucjom zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu.
Termin na dochodzenie roszczeń wynosi 12 miesięcy od śmierci ubezpieczonego - w ciągu 12 miesięcy powinno nastąpić złożenie wniosku o zasiłek pogrzebowy, po tym terminie uprawnienie wygasa (termin zawity).
Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie
Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie (art. 82-84) są wyjątkami od zasad formalizmu i schematyzmu przyznawania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Podmioty uprawnione do przyznania świadczeń w szczególnym trybie:
§ Prezes Rady Ministrów;
§ Prezes ZUS.
Zakres kompetencji Prezesa Rady Ministrów do przyznania świadczeń jest bardzo szeroko określony - Prezes Rady Ministrów w szczególnych przypadkach może przyznać świadczenia na innych warunkach i w innych okolicznościach niż wymienione w ustawie.
Warunki przyznania świadczenia przez Prezesa ZUS:
- posiadanie statusu osoby ubezpieczonej albo członka rodziny pozostałego po śmierci jej żywiciela;
- przyznanie świadczenia musi być uzasadnione szczególnymi okolicznościami - przyznanie świadczenia może nastąpić, gdy osoba, która ubiega się o świadczenie nie ma prawa do ubezpieczenia społecznego;
- zaistnienie ryzyka socjalnego - całkowita niezdolność do pracy albo osiągnięcie określonego wieku;
- brak możliwości podjęcia pracy albo innej działalności zarobkowej;
- brak niezbędnych środków utrzymania (trudna sytuacja materialna).
Prezes ZUS może przyznać świadczenie w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń emerytalnych lub rentowych z ubezpieczenia społecznego, do których osoba nabyłaby prawo.
Świadczenia przyznawane przez Prezesa Rady Ministrów i Prezesa ZUS są finansowane z budżetu państwa (mają charakter zaopatrzeniowy).
ü Prezes Rady Ministrów w razie wydania decyzji ma obowiązek zdać relację Sejmowi - kontrola przyznawania świadczeń w szczególnym trybie.
Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie to świadczenia uznaniowe i nie ma możliwości ich dochodzenia na drodze sadowej (dopiero po wydaniu decyzji pojawia się możliwość dochodzenia na drodze sądowej do spełnienia świadczenia).
Wysokość świadczeń emerytalno - rentowych
Wysokość najniższych świadczeń emerytalno-rentowych jest określona w ustawie, przy czym te kwoty podlegały waloryzacjom:
- najniższa renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy: 636 zł 29 gr;
- najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy: 489 zł 44 gr;
- najniższa emerytura oraz renta rodzinna: 636 zł 29 gr.
Najniższe kwoty świadczeń emerytalnych odnoszą się świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i otwartych funduszy emerytalnych.
· Budżet państwa gwarantuje świadczenia na poziomie najniższego świadczenia emerytalnego lub rentowego.
Waloryzacja świadczeń emerytalno - rentowych
Waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych może mieć dwojaki charakter:
Ø cenowy;
Ø płacowy.
Waloryzacja cenowa → polega na działaniu zmierzającym do zachowania dotychczasowej wartości świadczenia w odniesieniu do wskaźnika cen (utrzymania dotychczasowej siły nabywczej świadczenia).
ü zaleta - w okresach dużej inflacji (ceny rosną szybciej niż płace) chroni emeryturę przed utratą jej wartości (siły nabywczej);
ü wada - w sytuacji rozwoju gospodarczego (płace rosną szybciej niż ceny) nie daje możliwości partycypowania w efektach tego rozwoju.
Waloryzacja płacowa → polega na działaniu zmierzającym do zachowania dotychczasowej wartości świadczenia w odniesieniu do wskaźnika płac.
ü zaleta - w sytuacji rozwoju gospodarczego daje możliwość szybszego wzrostu świadczenia;
ü wada - w okresach dużej inflacji nie pozwala na utrzymanie wartości dotychczasowego świadczenia.
Obecnie stosuje się waloryzację o charakterze mieszanym (zarówno w odniesieniu do wskaźnika cen, jak i płac).
Cechy waloryzacji mieszanej:
1) waloryzacja systematyczna;
2) waloryzacja okresowa;
3) waloryzacja cenowo-płacowa.
Waloryzacja systematyczna jest dokonywana z mocy samego prawa, wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w ustawie (to zobowiązanie organów centralnych do przeliczania emerytur) - przeciwieństwem waloryzacji systematycznej jest waloryzacja dokonywana ad hoc.
Waloryzacja okresowa - obecnie jest dokonywana co roku, a terminem waloryzacji jest dzień 1 marca każdego roku kalendarzowego.
Waloryzacja cenowo-płacowa jest dokonywana w oparciu o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych zwiększony o 20 % realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym (waloryzacja uwzględnia wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem albo dla gospodarstw domowych emerytów lub rencistów).
- Określenie wzrostu przeciętnego wynagrodzenia przy ustalaniu wskaźnika waloryzacji jest przedmiotem negocjacji w Komisji Trójstronnej do Spraw Społeczno-Gospodarczych - jeżeli w ciągu 5 dni od ogłoszenia wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym nie dojdzie do uzgodnienia wskaźnika waloryzacji, wówczas wskaźnik ten jest ustalany w ciągu 2 dni przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.
Waloryzacja z dnia 1.03.2008 r.:
§ dla emerytur i rent przyznanych przed 1.03.2007 r. - 106,5 %;
§ dla emerytur i rent przyznanych w okresie od 1.03.2007 r. do 29.02.2008 r. - 104,2 %
Zbieg prawa do świadczeń
Zasadą jest, że ubezpieczonemu, który spełnia przesłanki do nabycia kilku świadczeń, przysługuje jedno wyższe albo wybrane przez niego świadczenie - zasada korzystności dla ubezpieczonego.
Problem zawieszenia lub zmniejszenia świadczeń
O zastosowaniu instytucji zawieszenia prawa do świadczenia lub zmniejszenia samego świadczenia decyduje osiągnięcie przez ubezpieczonego przychodów z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczenia w okresie pobierania emerytury lub renty.
Wyjątek - ta zasada nie dotyczy emerytów, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny wynoszący: 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.
Progi, których osiągnięcie skutkuje zawieszeniem lub zmniejszeniem świadczenia:
· całkowite zawieszanie świadczenia następuje w razie osiągnięcia przez ubezpieczonego przychodu w kwocie wyższej niż 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (obecnie wynosi 3836 zł 80 gr);
· zmniejszenie świadczenia następuje w razie osiągnięcia 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - zmniejszenie następuje o kwotę przekroczenia tego progu (obecnie wynosi 2066 zł - ustawodawca określił maksymalną kwotę, o którą może dojść do zmniejszenia świadczenia).
4
acuaria89