WYKŁAD I.doc

WYKŁAD I

Zarządzanie jest ze swej istoty zjawiskiem wieloaspektowym, badanym przez różne dziedziny wiedzy. Wszystkie one można sprowadzić do 4 podstawowych aspektów:

1.      aspekt techniczny – odzwierciedla w szczególności organizacje procesu wytwarzania. Stanowi przedmiot badań wielu nauk technicznych

2.      aspekt ekonomiczny – odzwierciedla szeroko rozumiany rachunek ekonomicznej efektywności procesu zarządzania bada w skali makroekonomicznej działów gałęzi gospodarki narodowej w skali regionalnej i lokalnej oraz indywidualnych podmiotów gospodarczych.

3.      aspekt społeczny – odzwierciedla społeczne i psychologiczne aspekty zarządzania, czyli relacje miedzy ludźmi uczestniczącymi w procesie zarządzania. Obejmuje, zatem relacje między kierownikami różnego szczebla zarządzania, miedzy przełożonymi a podwładnymi oraz pomiędzy współpracownikami w procesie pracy. Aspekt społeczny zarządzania początkowo był mniej doceniany w relacji do aspektu technologicznego i ekonomicznego.

W początkach XX wieku, gdy powstawała nowocześnie rozumiana dziedzina wiedzy zwana zarządzaniem, główną rolą odgrywali w niej inżynierowie. Organizowali oni proces produkcji w skali masowej nowoczesnego przemysłu. Konkurencja i dążenie do maksymalizacji zysku eksponowały także rolę księgowości, analizy kosztów, kontroli finansowej itp. dziedzin. Jednakże w latach 30 XX w i w latach 40 coraz szersze znaczenie zaczął odgrywać ruch tzw. home relations, czyli stosunków międzyludzkich w procesie zarządzania.

Same analizy czynności pracowników obsługujących taśmę produkcyjną okazały się niewystarczające. Prowadziły nawet do patologii. Jako relacje na skrajności jednostronnie rozumianego technicznie-ekonomicznego procesu zarządzania powstała koncepcja rozwoju społecznych aspektów zarządzania.

Jednakże nawet 3 aspekty to znaczy techniczny, ekonomiczny i społeczny okazały się w nowoczesnej gospodarce niewystarczające. Współcześnie, bowiem wielką rolę w zarządzaniu odgrywają także różne regulacje prawne. Odzwierciedlają one podstawowe zasady funkcjonowania podmiotów gospodarczych na rynku; towarów, usług, kapitału i pracy. Dlatego tez rozwinęły się współcześnie zarówno krajowe jako i międzynarodowe regulacje prawa: handlowego, bankowego, finansowego, prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz wiele innych dziedzin prawa. Wszystkie one łącznie odzwierciedlają prawny aspekt zarządzania.

Obecnie oraz w najbliższej przyszłości polskie prawo zwłaszcza prawo gospodarcze podlega różnym przemianom w związku z zaawansowanymi procesami integracyjnymi polski z UE. Efektem tego są zaawansowane procesy harmonizacji prawa polskiego z prawem europejskim.

PRAWO GOSPODARCZE

Prawo gospodarcze obejmuje ogół norm prawnych regulujących stosunki prawne miedzy organami państwa i przedsiębiorcami. Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, ustrój podmiotów gospodarczych oraz wzajemne stosunki prawne pomiędzy tymi podmiotami. W celach dydaktycznych i teoretycznych możemy wyodrębnić publiczne i prywatne prawo gospodarcze.

Podział prawa na prawo publiczne i prywatne wprowadzili rzymianie 2000 lat temu.

Współcześnie publiczne prawo gospodarcze odzwierciedla rolę państwa w gospodarce to znaczy określa powinności państwa wobec gospodarki podmiotów gospodarczych i procesów gospodarczych, wykorzystuje się tam władztwo państwa.

Natomiast prywatne prawo gospodarcze reguluje stosunki dotyczące równouprawnionych podmiotów.

Ogólnie biorąc w prawie występują 3 rodzaje metod regulacji:

1.      metoda administracyjno-prawna charakteryzująca się nadrzędnością państwa wobec podmiotów fizycznych i prawnych

2.      metoda cywilistyczna, której podstawa jest umowa między równouprawnionymi podmiotami

3.      metoda karna polegająca na wprowadzaniu poprzez państwo nakazów i zakazów określonego zachowania się pod groźbą kary.

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA

Działalność gospodarcza regulowana jest kompleksowo przez prawo działalności gospodarczej. Ustawa z 19.11.1999r. dz. ust nr 101 poz. 1178. zgodnie z ustawą działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych wykonywane w sposób zorganizowany i ciągły. Zgodnie z ustawą podstawowymi wyznacznikami działalności gospodarczej są:

1.      gospodarczy charakter prowadzonej działalności

2.      zarobkowy cel prowadzonej działalności tj. ukierunkowanie jej na osiąganie zysku

3.      prowadzenie w sposób zorganizowany i ciągły

Gospodarczy charakter działalności wyraża się w prowadzeniu jej w ramach jednego ze wskazanych przez ustawodawcę podstawowych trybów działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej, usługowej względnie działalności, której przedmiotem jest poszukiwanie, rozpoznanie i eksploatacja zasobów naturalnych. Są to pojęcia stosunkowo nieostre, dlatego w przypadkach wątpliwych orzecznictwo sadowe odwołuje się do praktyki.

Zarobkowy cel działalności gospodarczej przejawia się w dążeniu do przysporzenia zysku podmiotowi ją prowadzącemu.

Trzecim wyznacznikiem działalności gospodarczej jest jej samoistny i profesjonalny charakter. Działalność gospodarcza winna być prowadzona na własny rachunek i na własne ryzyko podmiotu prowadzącego ją w sposób zorganizowany i ciągły.

Kluczową rolę w procesie zarządzania organizacją w prawie gospodarczym odgrywa przedsiębiorca. W rozumieniu ustawy prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która we własnym imieniu podejmuje i wykonuje na terenie polski działalność gospodarczą w sposób zorganizowany i ciągły. Wobec przedsiębiorstwa i przedsiębiorcom kierowane są w prawie różnego rodzaje zalecenia i obowiązki. Przedsiębiorca może być także podmiotem różnych uprawnień a zwłaszcza uprawnień do korzystania z pomocy publicznej.

W ostatnim dziesięcioleciu w Polsce w związku z procesami transformacji ustrojowej i gospodarczej znacznie wzrosła rola tzw. małych i średnich przedsiębiorstw. Kategoria ta zwiększyła swoją rolę także w krajach wysokorozwiniętych. Obecnie stosunkowo mniejszą rolę odgrywają tam wielkie przedsiębiorstwa natomiast znacznie zwiększają swój udział w wytwarzaniu dochodu narodowego małe i średnie podmioty gospodarcze. Zgodnie z ustawą małym przedsiębiorcą jest taki, który w poprzednim roku obrotowym charakteryzował się następującymi cechami:

1.      zatrudnionych średniorocznie mniej niż 50 pracowników

2.      osiągną przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w zł 7 000 000 Euro albo, gdy suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku poprzedniego roku obrotowego nie przekraczała równowartości w zł 5 000 000 Euro

Natomiast średni przedsiębiorca to taki, który w poprzednim roku obrotowym:

1.      zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników a więcej niż 50

2.      gdy osiągnął przychody netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług oraz operacji finansowych nie przekraczających w równowartości w zł 40 000 000 Euro, ale więcej niż 7 000 000 Euro.

3.      albo, gdy suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w zł 27 000 000 Euro, ale była większa niż 5 000 000 Euro

Wolność gospodarcza oznacza swobodę podejmowania organizacji i prowadzenia działalności gospodarczej. Jest podstawowym warunkiem istnienia i funkcjonowania gospodarki rynkowej. Nie ma jednakże charakteru absolutnego. Podlega, bowiem ograniczeniom ze względu na ważny interes państwa. Obok zasady wolności gospodarczej występują też podstawowe dalsze zasady:

-          równości przedsiębiorstw

-          uczciwej konkurencji

-          ochrony praw konsumentów

-          przestrzegania dobrych obyczajów w obrocie gospodarczym

FORMY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Działalność gospodarcza może być prowadzona w różnych formach określonych prawem. Wybór właściwej formy pozostawiono przedsiębiorcy z wyjątkiem przypadków, kiedy konieczne jest wprowadzenie specjalnej ochrony uczestników obrotu np.: dotyczy to banków – ustawa z 29.08.1997r Prawo Bankowe Dz. ust nr 140 poz. 939, giełdy papierów wartościowych regulowane ustawą z 21.08.1997r Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi Dz. ust nr 118 poz. 754, działalność ubezpieczeniowa reguluje ustawa z 28.07.1990r O Działalności Ubezpieczeniowej Dz. ust z 1996r nr 11 poz. 62.

Najpowszechniejszą i najmniej sformalizowana działalność gospodarczą mogą prowadzić osoby fizyczne. Jednakże współcześnie typową formą prowadzenia działalności gospodarczej w krajach gospodarki rynkowej są spółki. Spółki stanowią skupienie kapitału i osób, które przez zawarcie umowy spółki stały się wspólnikami i współdziałają dążąc do osiągnięcia celu gospodarczego. Ogólnie wyróżnia się spółki osobowe i kapitałowe wśród nich spółki akcyjne i z o.o. Forma spółki kapitałowej umożliwia odzwierciedlenie kapitału wniesionego do działalności gospodarczej od osobistego majątku właściciela w konsekwencji odpowiedzialność majątkowa zostaje ograniczona do wysokości wniesionego kapitału(nabytych akcji lub udziałów w spółce)

Szczególną formą są spółki z o.o. obejmujące tylko 1 wspólnika. Skutkiem tego także odpowiedzialność majątkowa właściciela ograniczona jest tylko do wysokości wniesionych udziałów.

PODEJMOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Przedsiębiorca zamierzający podjąć działalność gospodarczą jest zobowiązany do uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorstw. Zasady określa ustawa z 20.08.1997r o KRS (Dz. ust nr 121 poz. 769)

Wykonywanie działalności gospodarczej  powinno opierać się na zasadach uczciwej konkurencji, poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.

Przedsiębiorcę identyfikuje:

1.      firma, czyli nazwa ze wskazaniem formy prawnej lub imienia i nazwiska przedsiębiorcy w przypadku osoby fizycznej

2.      siedziba i miejsce wykonywania działalności gospodarczej

3.      rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej

4.      regon, NIP

5.      numer rejestru przedsiębiorcy

REGULACJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Jest odstępstwem od zasady wolności gospodarczej, dopuszczalnym tylko w drodze ustawy i w wyjątkowych sytuacjach ze względu na ważny interes publiczny, którego ochrona należy do zadań państwa.

Podstawowymi formami regulacji działalności gospodarczej są koncesje i zezwolenia.

Koncesja jest aktem woli państwa wyrażonym przez organ koncesyjny na podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej zastrzeżonej na rzecz państwa. Udziela się na okres nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat.

Zezwolenie jest zgoda na prowadzenie działalności gospodarczej, którego nie można odmówić, jeżeli wnioskodawca spełnia określone prawem wymogi.

Samorząd gospodarczy – reprezentuje środowisko przedsiębiorców i działa na ich rzecz. Przynależność do samorządu jest uprawnieniem przedsiębiorcy a nie jego obowiązkiem. Organizacja samorządu gospodarczego nie może odmówić członkostwa przedsiębio...