System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce.pdf

System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce

Michał Piekarski

SYSTEM JEDNOSTEK TAKTYCZNYCH I

KONTRTERRORYSTYCZNYCH W POLSCE

Niniejszy artykuł poświęcony jest problematyce jednostek taktycznych i

kontrterrorystycznych występujących w strukturach polskich sił policyjnych, a także

innych struktur siłowych. W pierwszej części pracy zostanie przedstawiona

terminologia używana w tekście, następnie zostaną przedstawione istniejące w Polsce

jednostki taktyczne i kontrterrorystyczne, a na końcu zostanie dokonana analiza

stanu ich przygotowania do zwalczania zagrożeń o charakterze terrorystycznym.

W niniejszej pracy, pojecie „siły policyjne” przyjęto jako określenie ogólne,

oznaczające „formacje uzbrojone, działające w imieniu państwa, zwalczające i

zapobiegające przestępczości, biorące udział w procesie egzekwowania

odpowiedzialności karnej sprawców czynów zabronionych 1 ” . Definicja ta obejmuje

więc szeroki wachlarz służb : od Policji, poprzez Straż Graniczną, Żandarmerię

Wojskową, Biuro Ochrony Rządu, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, aż po

Służbę Więzienną.

Do innych struktur siłowych można zaliczyć takie podmioty jak : Wojsko

Polskie (Żandarmerię, będącą integralną częścią WP wyróżniono wcześniej z powodu

specyfiki tej służby), Agencję Wywiadu (prowadzącą działania poza granicami kraju),

a także Wojskowe Służby Informacyjne. Jako formację uzbrojone można traktować

Urząd Kontroli Skarbowej, oraz Straż Ochrony Kolei.

Mianem zagrożeń o charakterze terrorystycznym proponuję określić sytuacje

w których sprawcy przestępstwa (niezależnie od kierujących nimi motywów) sięgają

1 M.Piekarski „Rola sił policyjnych w zwalczaniu terroryzmu”, artykuł opublikowany na : www.greendevils.pl

System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce

po metody działania typowe dla terrorystów. W szczególności są to : branie

zakładnika lub zakładników, opanowywanie obiektów stałych (budynki) lub

ruchomych (statki wodne lub powietrzne, pociągi, pojazdy samochodowe),

podkładanie bomb, a także zamach na obiekt lub osoby z użyciem broni palnej lub

urządzeń wybuchowych. Tak więc źródłem zagrożenia o charakterze terrorystycznym

jest zarówno terroryzm polityczny jak i terror kryminalny. Niezależnie od źródła

zagrożenia, powstaje sytuacja kryzysowa, w której mamy do czynienia z

następującymi skutkami :

- zagrożeniem dla życia i zdrowia ludzkiego, nierzadko w znacznych

rozmiarach,

- zagrożeniem dla mienia, w tym zwłaszcza urządzeń i obiektów o dużej

wartości materialnej, bądź takich, których zakłócenie działania może

spowodować poważne następstwa

- zakłóceniem działania instytucji i służb publicznych, a także

infrastruktury

- w przypadku politycznej motywacji sprawców, występuje próba

wpłynięcia na decyzje władz państwowych.

Jak więc widać, ten rodzaj zagrożenia jest zjawiskiem groźnym dla państwa i

społeczeństwa. W celu jego zmniejszenia stosowane są różne środki - od prawnych

po fizyczną eliminację zagrożeń.

Fizyczna eliminacja zagrożeń o charakterze terrorystycznym oznacza działania

o charakterze siłowym, podejmowane w celu :

- uwolnienia zakładników,

- odzyskania kontroli nad opanowanymi przez terrorystów obiektami,

- zatrzymania lub eliminacji sprawców zagrożenia o charakterze

terrorystycznym, jak również odzyskania znajdujących się w ich rękach

niebezpiecznych urządzeń lub materiałów (broń, materiały wybuchowe,

substancje trujące, itp. ).

Należy zwrócić uwagę na fakt, że wyżej wymienione działania mogą być

prowadzone w jednej z trzech faz sytuacji w której mamy do czynienia z zagrożeniem

o charakterze terrorystycznym : przed dokonaniem zamachu, w trakcie jego

dokonywania, i po nim.

System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce

Ostatnią kwestią terminologiczną jest zdefiniowanie pojęcia jednostek

taktycznych oraz kontrterrorystycznych 2 .

Mianem jednostek kontrterrorystycznych proponuję określić jednostki

specjalne, zarówno wojskowe , jak i policyjne, przeznaczone, wyszkolone i

wyposażone do prowadzenia działań ratowania zakładników, w szczególności

odbijania obiektów stałych lub środków transportu opanowanych przez terrorystów.

Natomiast jednostki taktyczne, to w znaczeniu użytym w niniejszej pracy, jednostki

służb policyjnych (lub innych struktur siłowych), przeznaczone do wykonywania

szczególnie niebezpiecznych zadań na korzyść służb macierzystych. Zadania te to :

- zatrzymywanie szczególnie niebezpiecznych przestępców, zwłaszcza

uzbrojonych bądź zabarykadowanych,

- uwalnianie zakładników, zwłaszcza gdy dana sytuacja nie wymaga użycia

jednostki kontrterrorystycznej,

- udział w ochronie ważnych osób lub obiektów, zwłaszcza jako oddział

kontruderzeniowy,

- udział w konwojowaniu szczególnie niebezpiecznych przestępców, a także

w ochronie rozpraw sądowych i innych czynności procesowych z ich

udziałem,

- udział w wykrywaniu i neutralizowaniu urządzeń wybuchowych.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że zadania jednostek kontrterrorystycznych i

taktycznych wzajemnie się przenikają i uzupełniają. W szczególności dotyczy to

operacji uwalniania zakładników, gdzie z powodu złożoności problemu, trudno jest

wyznaczyć jednoznaczne kryteria podziału pomiędzy działaniami pozostającymi w

gestii jednostek taktycznych, a prowadzonymi przez jednostki kontrterrorystyczne.

Ponadto, może dojść do sytuacji wymagającej wspólnego działania obydwu rodzajów

sił, zwłaszcza w razie poważnego kryzysu (np. wzięcie dużej liczby zakładników, albo

symultaniczne zamachy w kilku miejscach).

W chwili obecnej, w Polsce istnieje duża liczba jednostek specjalnych, zarówno

taktycznych (zdecydowana większość) jak i kontrterrorystycznych (zdecydowana

mniejszość. Teraz zostanie przedstawiona lista tych jednostek, z uwzględnieniem ich

2 Istotna uwaga : terminologia stosowana w Polsce oficjalnie określa mianem „antyterroryzmu” wszystkie

działania służące przeciwdziałaniu i zwalczaniu terroryzmu, a także podobnych przestępstw. Powoduje to chaos

terminologiczny dlatego też autor zdecydował się w tej pracy na wprowadzenie odmiennej terminologii.

System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce

podziału pod względem przynależności do konkretnych służb, jak i podziału na

jednostki taktyczne i kontrterrorystyczne.

Pierwszą omówiona służbą jest Policja. Jest to największa istniejąca w Polsce

służba odpowiedzialna za zwalczanie przestępczości i bezpieczeństwo obywateli.

Posiada ona również największą ilość jednostek specjalnych, z których pierwszą –

Wydział Zabezpieczenia Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych – powołano do

życia w 1976r., jako jednostkę o przeznaczeniu kontrterrorystycznym (jej

podstawowym zadaniem miało być odbijanie porwanych samolotów). Jednostka ta w

1990 roku została przemianowana na Wydział Antyterrorystyczny Komendy

Stołecznej Policji, a obecnie jest podporządkowana Komendzie Głównej Policji, jako

Zarząd Operacji Antyterrorystycznych 3 . Jest to największa policyjna jednostka

specjalna w Polsce, licząca ponad 120 ludzi 4 . Jest ona również najlepiej wyposażona,

wyszkolona i najbardziej doświadczona. Już w 1992r. dostarczono jej pistolety

maszynowe MP5, co w innych jednostkach miało miejsce 6 lat później, od roku

posiada także nowoczesne karabinki szturmowe G-36K i G-36C oraz wytłumione

pistolety maszynowe MP5SD6 (jako jedyna jednostka policyjna). Prowadzi ona także

regularne ćwiczenia operacji odbijania zakładników, w tym z samolotów i platform

wiertniczych.

Wydział AT/ZOA jest główną polską jednostką kontrterrorystyczną, i w razie

poważnego zagrożenia to na niej spocznie największy wysiłek rozwiązywania sytuacji

kryzysowej. Jest także wykorzystywana jako jednostka taktyczna, do wspierania

działań innych pionów Komend Głównej i Stołecznej. Głównie wykorzystywana jest

do zatrzymywania szczególnie niebezpiecznych przestępców, a także ich

konwojowania i ochrony rozpraw sądowych z ich udziałem. Ma to zarówno

pozytywne efekty („ostrzelanie” operatorów w realnych działaniach) jak i negatywne

(zakłócenie cyklu szkolenia – zamiast ćwiczyć duże operacje, jednostka musi brać

udział w drugorzędnych działaniach – np. konwojowych).

W strukturze Policji występują także inne jednostki. Największą grupą są

istniejące przy komendach wojewódzkich Samodzielne Pododdziały

Antyterrorystyczne Policji (SPAP). Utworzono je w 1978r. jako plutony specjalne

3 Po 2000r, jednostkę tą podporządkowano Centralnemu Biuru Śledczemu, a po akcji w Magdalence przesunięto

ją do KGP jako Biuro Operacji Antyterrorystycznych (BOA), niedawno przekształcone w ZOA.

4 Wydział AT liczył ponad 150 ludzi, po przeformowaniu w BOA w ZOA nastąpiła redukcja stanu osobowego

System jednostek taktycznych i kontrterrorystycznych w Polsce

ZOMO 5 w następujących miastach : Gdańsk. Łódź, Katowice, Kraków, Poznań,

Szczecin i Wrocław, a kilka lat później sformowano jeszcze plutony w Białymstoku i

Rzeszowie 6 . Jednostki te były częścią sił ZOMO w danym województwie. Ponadto od

końca lat siedemdziesiątych istniała grupa specjalna w Komisariacie MO na lotnisku

Okęcie. W roku 1990 przeformowano plutony specjalne na kompanie (od 1991r –

Kompanie Antyterrorystyczne),a w 1999 roku przemianowano je na Samodzielne

Pododdziały Antyterrorystyczne (SPAT lub SPAP – obie nazwy w zasadzie używane są

wymiennie, ale ta druga jest ostatnio używana częściej). Wraz ze zmianą nazwy,

jednostki te przeniesiono w bezpośrednie podporządkowanie komendantom

wojewódzkim. Jednostka na Okęciu została w 1990 nazwana Samodzielnym

Plutonem Antyterrorystycznym 7 , a w roku 2003 została rozwiązana. Ponadto po

reformie terytorialnej kraju, w utworzono dodatkowe SPAP-y (województwa :

Lubuskie, Świętokrzyskie, Mazowieckie, Lubelskie, Warmińsko – Mazurskie i Kujawsko

– Pomorskie) 8 , w kilku przypadkach przeformowywując istniejące wcześniej, tzw.

„nieetatowe” grupy realizacyjne. Od pewnego czasu grupą taktyczną dysponuje

Centralne Biuro Śledcze, ale nieznana jest jego liczebność i uzbrojenie

(prawdopodobnie jest etatowa, ponoć dobrze uzbrojona)

Wymienione wyżej jednostki Policji zalicza się do tzw. „etatowych” jednostek

specjalnych. Oznacza to, że są to jednostki policji powołane jako jednostki specjalne

(antyterrorystyczne - AT). Skutkuje to tym, że ich funkcjonariusze mają w związku z

tym nieco inne normy płacowe i rentowo – emerytalne niż inni policjanci, ponadto

jednostki te maja odmienne normy wyposażenia i uzbrojenia (które jest tym

jednostkom przydzielane właśnie na podstawie ich ujęcia w etatach Policji jako

jednostek antyterrorystycznych właśnie). Pododdziały te są podporządkowane

komendantom wojewódzkim i używane są na ich rozkaz, ale mogą być także użyte

na terenie całego kraju na rozkaz Komendy Głównej, co pozwala na wzajemne

wspieranie się w razie potrzeby. Istnieje także system wspólnych szkoleń i

zgrupowań co do pewnego stopnia ujednolica szkolenie i taktykę.

5 ZOMO = Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej, obecnie Oddziały Prewencji Policji.

6 I.Chloupek : „ XX lat w akcji” MMS „Komandos” 10/98

7 Więcej o tej jednostce : I. Chloupek „Komandosi z lotniska” MMS „Komandos” 3/2000.

8 Gwoli ścisłości : w tych województwach jednostki są nazywane Sekcjami AT, jednak dla uproszczenia autor

przyjął określenie SPAP na wszystkie etetowe jednostki taktyczne szczebal wojewódzkiego. W Opolu istnieje

Nieetatowy Pluton Specjalny wchodzący w skłąd Oddziału Prewencji Policji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: