Science fiction (literatura fantastycznonaukowa)
à Proza wysokoartystyczna i popularna ukazująca świat przedstawiony w przyszłości (czas od powstania tekstu).
à Zawiera wizje dotyczące rozwoju nauki i techniki oraz jego wpływ na komunikację masową.
à W Polsce sf uważa się za odmianę literatury fantastycznej, nie osobny gatunek (USA).
à Historia terminu:
· Pierwsze użycie: William Wilson A Little Ernest Book upon a Great Old Subject 1851;
· Powrót terminu jako nazwy konwencji: Hugon Gersbank 1929;
à Historia współczesnej sf (Isaac Asimov):
· do 1938 – dominacja przygody;
· 1935-50 – dominacja nauki;
· 1950-65 – dominacja socjologii;
· 1965-dziś – dominacja stylu.
à Przynależność tekstu do sf:
· Typ czasoprzestrzeni;
· Neologizmy (głównie techniczne);
· Motyw podróży w czasie/przestrzeni;
· Motyw kontaktu z obcą cywilizacją;
· Cudowność wynalazków technicznych/odkryć naukowych.
PODRÓŻ W CZASIE – akcja toczy się w dwóch równoległych światach, a jej podstawą naukową są teorie Balzaca, Riemana, Einsteina, Minkowskiego. Pierwsze, literackie podróże w czasie odbywały się podczas snu, np. Somnium Scipionis Cycerona. Motyw podróży najbardziej zauważany jest w takich utworach jak:
· Koniec wieczności Isaaca Asimova;
· Siódma podróż Ijona Tichego Stanisława Lema;
· Pierwsza maszyna czasu Frederica Browna;
· Handlarze czasu Andre Nortona.
à Chwyty konstrukcyjne sf:
· Akcja w innej galaktyce (inny świat, oparty na tych samych zasadach, co nasz realny);
· Akcja w pojeździe kosmicznym;
· Wędrówka w czasie;
· Relacje z innymi istotami;
à Język sf jest mniej emocjonalny i opisowy od bliskiej jej fantasy.
à Przestrzeń sf jest otwarta – brak granic.
à Bohaterzy charakterystyczni sf: cyborg, obcy, szalony naukowiec (w zależności od odmiany).
à Stereotyp fabularny sf: wypadek – przeciwdziałanie – zagadka – osiągnięcie celu lub niepowodzenie.
à Twórczy pierwszych XIX i XX wiecznych powieści naukowych:
· Jules Verne;
· Herbert George Wells;
· Jerzy Żuławski.
à Odmiana przygodow-awanturnicza sf:
· Forma space opera – kosmiczny western(głównie film):
o Akcja toczy się w kosmosie;
o Motyw podróży;
o Oryginalne środki lokomocji;
o Prototyp gatunku:
§ 20 tysięcy mil podwodnej żeglugi i Tajemnicza wyspa Verne
o Arcydzieła space opery:
§ Diuna Frank Herbert;
§ 2001: Odyseja kosmiczna Stanley Kubric;
§ Bliskie spotkanie trzeciego stopnia Steven Spilberg;
§ Gwiezdne wojny George Lucas.
WAŻNIEJSZE UTWORY SF:
2001: Odyseja kosmiczna:
Wyprawa statku kosmicznego Discovery w celu zbadania monolitu przysłanego ludziom przez obcych.
· Powieść: Artur C. Clarke
o Czasy prehistoryczne i rok ok. 1999.
o Monolit.
o Zmagania z komputerem (sztuczna inteligencja).
· Film: Stanley Kubrick
o Powstanie człowieka i jego kontakt z kosmosem;
o Zmagania astronautów;
o Podział na pradzieje i przyszłość.
Diuna Frank Herbert:
· Powieść sf, romans planetarny;
· Początek sagi Kroniki Diuny;
· Uniwersum Diuny – miejsce akcji utworu, świat z przyszłości.
· Arrakis (Diuna) – najważniejsza planeta w galaktyce Uniwersum.
· 2 rody:
o Atrydzi;
o Harkoneni.
· Czerwie pustyni – fantastyczne stwory zamieszkujące planetę Diuna.
· Problematyka: ekologiczna, religijna, filozoficzna, etyczna, polityczna.
Bibliografia:
1. Słownik literatury i kultury popularnej, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006.
2. Ćwiczenia z przedmiotu: literatura popularna z mgr Haliną Kubicką na Uniwersytecie Wrocławskim.
3. http://pl.wikipedia.org
1
Kalietis