ROSYJSKI GAZ DLA EUROPY.pdf

O ŚRODEK S TUDIÓW W SCHODNICH

C e n t r e f o r E a s t e r n S t u d i e s

Rosyjski gaz dla Europy

WARSZAWA PAŹDZIERNIK 2006

spis

Rosyjski gaz dla EuRopy

Agata Łoskot-Strachota

1. Produkcja i eksport rosyjskiego gazu / 2

Diagram 1. Produkcja i eksport rosyjskiego gazu

Schemat 1. Struktura sprzedaży rosyjskiego gazu

Diagram 2. Najważniejsi odbiorcy rosyjskiego gazu

Diagram 3. Szlaki eksportu rosyjskiego gazu do Europy

Mapa 1. Szlaki eksportu gazu rosyskiego

Mapa 2. Udział poszczególnych dostawców w imporcie gazu w Europie

2. Inwestycje zagraniczne Gazpromu / 7

Mapa 3. Zrealizowane inwestycje z udziałem Gazpromu w Europie (stan na 1 lipca 2006)

3. Planowana ekspansja Gazpromu / 9

Mapa 4. Plany ekspansji Gazpromu w Europie Środkowo-Wschodniej

Wnioski / 11

Aneks / 12

Tabela 1. Najważniejsze inwestycje Gazpromu na obszarze WNP

Tabela 2. Najważniejsze inwestycje Gazpromu na obszarze nowych państw członkowskich UE

Tabela 3. Najważniejsze inwestycje Gazpromu na obszarze UE-15

Tabela 4. Najważniejsze inwestycje Gazpromu na obszarze państw kandydujących do UE

Tabela 5. Najważniejsze inwestycje Gazpromu na obszarze innych państw świata

1. Produkcja i eksport rosyjskiego gazu

Wydobycie gazu ziemnego w Rosji utrzymywało się w ostatniej dekadzie na względnie stałym poziomie

– jedynie w ostatnich trzech lat odnotowano niewielki wzrost produkcji surowca (patrz diagram 1).

W związku z dużym stopniem wyeksploatowania obecnie użytkowanych zasobów i brakiem zna-

czących inwestycji w nowe, w najbliższych latach najprawdopodobniej utrzyma się stały poziom

wydobycia gazu lub dojdzie do spadku poziomu produkcji.

Analogicznie jest w przypadku eksportu gazu – od kilku lat utrzymuje się on na poziomie

ok. 180 mld m 3 (patrz diagram 1) 1 . Gazprom zapowiada jednak w najbliższych latach wzrost eks-

portu surowca - przede wszystkim do krajów europejskich z którymi ma podpisane długoterminowe

umowy na dostawy. Dlatego też, aby wypełnić swe zobowiązania kontraktowe wobec zachodnich

partnerów, rosyjski monopolista gazowy zmuszony jest do poszukiwania dodatkowych źródeł gazu w

Azji Centralnej. Gazprom dąży do utrzymania pełnej kontroli nad eksportem surowca z tego regionu

i niedopuszczenia producentów centralnoazjatyckich do bezpośredniej sprzedaży swojego gazu na

rynkach europejskich.

diagram 1. produkcja i eksport rosyjskiego gazu

Eksport gazu ziemnego odbywa się wyłącznie za pośrednictwem Gazpromu (patrz schemat 1).

Istnieją trzy podstawowe sposoby sprzedaży przez Gazprom rosyjskiego gazu za granicę:

– bezpośrednio;

– za pośrednictwem spółek-córek Gazpromu i joint-ventures z lokalnymi przedsiębiorstwami

(takimi jak niemieckie ZMB czy austriackie Wintershall);

– za pośrednictwem firm tradingowych, formalnie niepowiązanych własnościowo z Gazpromem,

zarejestrowanych w tzw. rajach podatkowych (takimi firmami były ITERA i EuralTransGas,

a obecnie jest RosUkrEnergo).

1 Dane za: Rosstat, Rosyjski rocznik statystyczny z lat 2002–2005 .

Na rynkach państw–odbiorców sprzedażą rosyjskiego surowca zajmują się zazwyczaj spółki zwią-

zane z Gazpromem bezpośrednio – jak joint-ventures , w których rosyjski monopolista ma pakiety

akcji (taką spółką był na rynku polskim Gas Trading, na słowackim jest SlovRusGaz, a na francuskim

FRAgaz) lub pośrednio – jak będący własnością kilku firm powiązanych kapitałowo lub personalnie

z Gazpromem Vemex na rynku czeskim czy związany z RosUkrEnergo Emfesz na rynku węgierskim

(patrz schemat 1).

schemat 1. struktura sprzedaży rosyjskiego gazu

Najważniejszymi odbiorcami rosyjskiego surowca są kraje Unii Europejskiej – w sumie kupują

ok. 60% całości eksportowanego gazu, z czego ok. 70% przypada na kraje „starej piętnastki”. Ważną

grupę odbiorców stanowią także kraje WNP (ponad 27% eksportu) oraz kandydujące do UE kraje

Europy Południowej (13,5%) 1 – patrz diagram 2. Największymi odbiorcami rosyjskiego gazu są

w Europie kolejno: Niemcy, Ukraina i Włochy. W chwili obecnej Rosja nie eksportuje gazu ani do kra-

jów Azji Wschodniej, ani do Stanów Zjednoczonych. W związku z istniejącymi ograniczeniami infra-

strukturalnymi (wszystkie główne gazociągi eksportowe prowadzą do Europy; brakuje infrastruktury

umożliwiającej wysyłanie gazu w postaci skroplonej – patrz mapa 1) w najbliższych latach przeważa-

jąca część rosyjskiego gazu będzie w dalszym ciągu sprzedawana głównie do państw europejskich.

Najważniejszym szlakiem eksportu rosyjskiego gazu są magistrale biegnące przez Ukrainę, przez

które przepływa w sumie ponad 80% rosyjskiego surowca wysyłanego poza obszar WNP 2 – patrz

diagram 3. Na terytorium Ukrainy szlak eksportowy rozgałęzia się na nitkę zachodnią, którą rosyjski

1 Dane z 2004 r. za: Natural Gas Information 2005 , IEA.

2 Dane z 2005 r. z obliczeń własnych na podstawie: Prime Tass, Raport roczny Gazpromu z 2005 r.

gaz płynie przez Słowację do krajów UE, i południową, zaopatrującą kraje bałkańskie i Turcję (patrz

mapa 1). Istnieją dwa inne szlaki eksportu rosyjskiego surowca, jednak oba mają zasadniczo mniejsze

znaczenie niż szlak ukraiński: gazociągiem Jamał–Europa Rosja wysyła do krajów UE ok. 15%, a Błękit-

diagram 2. Najważniejsi odbiorcy rosyjskiego gazu

diagram 3. szlaki eksportu rosyjskiego gazu do Europy

nym Potokiem łączącym Rosję bezpośrednio z Turcją tylko 3,2% swojego eksportu 3 (patrz diagram 3).

Gazprom dostarcza do krajów Unii Europejskiej ok. 23% 4 zużywanego tam gazu ziemnego. Wśród

3 Mowa tutaj o eksporcie gazu poza obszar WNP; dane za rok 2005, za agencją Prime Tass i tureckim BOTAS.

4 Dane za: Natural Gas Information 2005 , IEA.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: