POROZUMIEWANIE SIĘ BEZ SŁÓW
Sygnały niewerbalne niosą wiele ważnych informacji o wzajemnych ustosunkowaniach rozmówców. Posługujemy się nimi zwykle intuicyjnie, mało świadomie, słuchając i patrząc na osobę, z którą się kontaktujemy. Małe dzieci potrafią odczytywać nastawienia emocjonalne dorosłych nawet wtedy, gdy jeszcze dobrze nie opanowały mowy. Język ciała jest wprawdzie mało precyzyjny, ale bardzo znaczący, prawdopodobnie dlatego, że w znacznej mierze nie podlega świadomej kontroli. Przekazami niewerbalnymi świadomie posługują się osoby, które były specjalnie szkolone, aby wywoływać określone wrażenie u odbiorców, np. aktorzy, niektórzy politycy.
W dzieciństwie i młodości zwykle poddawani jesteśmy treningowi ograniczającemu naszą ekspresję ciała. Od rodziców i wychowawców dowiadywaliśmy się, że nie możemy zbyt głośno krzyczeć i podskakiwać z radości, płakać z bólu lub smutku, odwracać się tyłem do kogoś, z kim nie chcemy rozmawiać, uciekać, kiedy czegoś się boimy itp. W kształtowaniu indywidualnych wzorów niewerbalnego zachowania znaczną rolę odegrało naśladowanie dopuszczalnej ekspresji ludzi dorosłych. Niemniej nasz aktualny nastrój, stosunek emocjonalny do rozmówcy lub też tematu rozmowy najczęściej wyrażamy w postaci minimalnych ruchów mięśni twarzy, rąk, całego ciała, intonacji czy melodii głosu. Możemy być zarówno obserwatorami drugiego człowieka, jak i rozpoznawać sygnały płynące z własnego ciała (np. napięcie mięśni, przy spieszony oddech, gdy przeżywamy napięcie emocjonalne).
Przekazami niewerbalnymi są wszystkie pozasłowne sygnały płynące z ciała (Pease, 1993). Możemy je obserwować wzrokiem, usłyszeć, wyczuć dotykiem (np. spocone i wilgotne dłonie osoby doświadczającej napięcia emocjonalnego). Stosunkowo łatwe do zaobserwowania są takie przejawy mowy ciała, jak: mimika twarzy, gesty rąk, wygląd sylwetki, ruchy całego ciała, zmiany koloru skóry (czerwienienie się lub bledniecie) itp. Poza treścią wypowiadanych słów wiele informacji jest zawartych w tonie głosu, jego melodii, intonacji, głośności, szybkości mówienia, w czynionych przerwach w wypowiedzi, milczeniu.
W większości sytuacji społecznych mamy stosunkowo mały dostęp do sygnałów, które możemy odbierać dotykiem. W świecie ludzi dorosłych swobodny dotyk jest zastrzeżony przede wszystkim dla kontaktów erotycznych. Głównie dotyk dłoni przy powitaniach i pożegnaniach jest powszechnie dostępnym źródłem informacji o drugim człowieku. Tak więc możemy korzystać przede wszystkim z takich informacji, jak siła nacisku podawanej nam dłoni, jej temperatura i wilgotność skóry.
Istnieją co najmniej dwa źródła zróżnicowania wzorów przekazów niewerbalnych - "przepisy" kulturowe i indywidualne doświadczenia człowieka. W obrębie jednej określonej kultury istnieją względnie powszechnie przyjęte niewerbalne wzory ustosunkowań emocjonalnych. Dzięki temu możemy je jednoznacznie odbierać i trafnie interpretować. Trudności z rozumieniem przekazów niewerbalnych powstają podczas kontaktów z ludźmi pochodzącymi z innych kultur niż nasza własna.
W kulturach Wschodu ekspresja uczuć jest bardziej spontaniczna. Rytuał powitania wyraża się w obejmowaniu, uściskach (w krajach arabskich pocałunek w twarz) - nie tylko w kontaktach z członkami własnej rodziny. W kulturze Zachodu preferowane jest utrzymywanie pewnego dystansu w kontaktach z innymi. Ludzie są bardziej powściągliwi w okazywaniu miłości. Społeczne interakcje wyrażane są w ściśle określonych formach, np. powitanie przez podanie dłoni. Aczkolwiek we Włoszech, Hiszpanii, a nawet we Francji formy powitania są bardziej różnorodne i spontaniczne - uścisk, pocałunek, długotrwałe przytrzymywanie dłoni itp.
GESTY RĘKI DOTYKAJĄCEJ TWARZY
OSZUSTWO, WĄTPLIWOŚĆ, KŁAMSTWO
W jaki sposób zauważyć, że ktoś kłamie? Rozpoznanie niewerbalnych gestów sygnalizujących oszustwo jest jedną z najważniejszych umiejętności, którą można posiąść. Jednymi z najczęściej stosowanych symboli oszustwa są symbole używane przez trzy mądre małpy, które nie słyszą, nie mówią i nie widzą zła. Gesty ręki dotykającej twarzy są elementem podstawowych ludzkich gestów oszukańczych. Im człowiek starszy tym jego gesty ręki dotykającej twarzy są bardziej wyrafinowane i mniej klarowne, ale zawsze pojawiają się, gdy dana osoba kłamie, ukrywa coś albo bierze udział w oszukiwaniu: oszustwo może także oznaczać wątpliwość, niepewność, kłamstwo lub przesadę. Ważne jest, by gestów ręki dotykającej twarzy nie interpretować w oderwaniu.
Zakrywanie ust
Dłoń zakrywa usta a kciuk opiera się o policzek, gdy podświadomość rozkazuje stłumić kłamliwe słowa, które dopiero co wypowiedzieliśmy. Czasami ten gest jest ograniczony do przykrycia ust kilkoma palcami lub zaciśniętą pięścią, jednak znaczenie pozostaje to samo.
Jeżeli osoba mówiąca używa tego gestu, to świadczy on, że mówi nieprawdę. Jeżeli zaś osoba, z którą rozmawiasz, zasłania swoje usta w chwili, gdy mówisz, to oznacza, że wydaje jej się, że ty kłamiesz!
Dotykanie nosa
Dotykanie nosa jest w rezultacie wyszukaną, zamaskowaną formą gestu zasłonięcia ust. Może ono składać się z kilku delikatnych potarć pod nosem, lecz może być też jednym szybkim, prawie niedostrzegalnym dotknięciem.
Pocieranie oka
Pocieranie oka jest próbą ukrycia widocznego oszustwa lub uniknięcia patrzenia w twarz drugiej osobie, którą się okłamuje. Mężczyźni zwykle energicznie pocierają oczy; jeżeli kłamstwo jest duże, zwykle wpatrują się w podłogę. Kobiety wykonują małe, delikatne ruchy pocierania tuż pod okiem albo dlatego, że nauczono je w dzieciństwie unikać wykonywania energicznych ruchów, lub by zapobiec rozmazywaniu się makijażu. Kłamanie przez zęby jest znanym wyrażeniem, które odnosi się do zespołu gestów: zaciśniętych zębów i fałszywego uśmiechu, połączonego z gestem pocierania oka i przewrotnym spojrzeniem.
Pocieranie ucha
Jest to w efekcie próba 'niesłyszenia' złych wiadomości - słuchacz kładąc rękę za uchem lub je pocierając, jakby usiłuje zagłuszyć słowo. Inne odmiany tego gestu to: pocieranie ucha z tyły, wiercenie końcówką palca w uchu, ciągnięcie za płatek ucha lub zginanie całego ucha w taki sposób aby przykryć jego otwór.
Drapanie szyi
Gest ten jest oznaką wątpienia albo niepewności i jest charakterystyczny dla osób, które mówią: 'nie jestem pewien czy się zgadzam' Jest szczególnie wyraźny, kiedy język mówiony zaprzecza temu gestowi.
Pociąganie kołnierzyka
Kłamstwo powoduje podrażnienie delikatnej tkanki skóry twarzy i szyi natomiast tarcie lub drapanie jest konieczne do uśmierzenia tego uczucia. Stosuje się ten gest m.in. gdy człowiek gniewa się lub jest sfrustrowany i musi odciągnąć od szyi, próbując dopuścić świeże powietrze do niej.
Palce na ustach
Podczas gdy większość gestów, w których ręka dotyka twarzy, oznacza kłamstwo lub oszustwo, palce w ustach są zewnętrzną manifestacją wewnętrznej potrzeby upewnienia się. Kiedy pojawia się ten gest, stosowne będzie podanie danej osobie gwarancji i zapewnień
GESTY POLICZKÓW I PODBRÓDKA
Nuda
Bębnienie palcami o stół i nieprzerwane lekkie uderzanie stopami o podłogę są często interpretowane przez profesjonalnych mówców jako objawy nudy, ale w rzeczywistości sygnalizują one niecierpliwość. Szybkość uderzania palcami lub stopami jest sygnałem zniecierpliwienia osoby - im szybsze uderzanie tym większe zniecierpliwienie.
Ocena
Ocena jest sygnalizowana przez zaciśniętą pięść spoczywającą na policzku, często ze wskazującym palcem uniesionym do góry. Jeżeli zdarzy się, że osoba zacznie tracić zainteresowanie, ale ze względu na dobre obyczaje chce wyglądać na zainteresowaną, pozycja zmieni się nieznacznie, tak że wnętrze dłoni podpiera głowę. Kiedy palec wskazujący jest skierowany do pionowo do góry, a kciuk podpiera podbródek, słuchacz ma krytyczny stosunek do mówcy lub tematu.
Głaskanie brody
Ten gest sygnalizuje podejmowanie decyzji. Jeżeli np. po geście głaskania podbródka nastąpi skrzyżowanie rąk i nóg oraz odchylenie się do tyłu w krześle można przyjąć, że została podjęta decyzja przeciwna do naszych planów.
GESTY POCIERANIA I POKLEPYWANIA GŁOWY
Jeżeli osoba klepie się w czoło to sygnalizuje, że nie jest zastraszona tym, że wiesz o jej zaniedbaniu, ale kiedy pociera tył swojej szyi niewerbalnie mówi, że jesteś dosłownie 'bólem w karku' dlatego, że wytknąłeś jej uchybienie. Osoby notorycznie pocierające tył szyi, mają skłonności do postawy negatywnej lub krytycznej, podczas gdy ci, którzy zwykli pocierać czoło, aby niewerbalnie przyznać się do błędu, są bardziej otwarci i mniej wymagający.
GESTY DŁONI
Otwartość i uczciwość
Przez wieki otwarte dłonie były kojarzone z prawdą, uczciwością, wiernością i posłuszeństwem. Wiele przysiąg składa się z ręką na sercu, dłoń jest uniesiona, kiedy ktoś składa zeznania w sądzie. W codziennych rozmowach ludzi używają dwóch podstawowych pozycji dłoni. W pierwszej dłoń jest otwarta i odwrócona do góry. Jest to pozycja charakterystyczna dla żebraków proszących o pieniądze lub jedzenie. W drógiej dłoń zwrócona jest ju dołowi, jak gdyby coś zatrzymywała lub powstrzymywała.
Kiedy ktoś zaczyna mówić prawdę, pokazuje drugiej osobie całe dłonie lub ich część. Podobnie jak większość języka ciała, jest to gest całkowicie nieświadomy, dający wskazówkę, że ta druga osoba mówi prawdę.
Świadome zastosowanie dłoni w celu oszustwa
Jeżeli powiesz wierutne kłamstwo i zachowasz otwarte dłonie, możesz mimo wszystko wydać się swoim słuchaczom nieszczery, ponieważ nie zobaczą oni gestów, jakie powinny być widoczne przy okazywaniu uczciwości, mało tego, pojawi się wiele gestów negatywnych towarzyszących kłamstwu, które w związku z tym będą w niezgodzie z otwartymi dłońmi. Niektórzy rozwinęli w sobie specjalną sztukę dopełniania swoich werbalnych kłamstw sygnałami niewerbalnymi. Im skuteczniej potrafi naciągacz użyć niewerbalnych gestów uczciwości podczas mówienia nieprawdy, tym lepszy jest w swoim 'zawodzie'.
Jednakże przez ćwiczenie gestów otwartych dłoni podczas porozumiewania się z innymi możliwe jest, że będziemy wydawali się bardziej wiarygodni i odwrotnie, kiedy używanie gestów otwartych rąk staje się naszym zwyczajem, skłonność do mówienia nieprawdy maleje.
Władza dłoni
Istnieją trzy podstawowe gesty dłoni wyrażające rozkaz:
- dłoń otwarta ku górze - używana jest jako gest wyrażający uległość i nie ma w sobie nic zastraszającego: jest to gest podobny do błagalnego aktu ulicznego żebraka. Osoba proszona o przeniesienie pudełka nie odczuje żadnego nacisku w tej prośbie i w normalnej sytuacji - przełożony/podwładny - nie poczuje się przezeń zagrożona.
- dłoń otwarta zwrócona ku dołowi - w grę zaczyna wchodzić autorytet. Osoba do której skierowałeś prośbę, odczuwa, że został wydany rozkaz i może nastawić się w stosunku do ciebie antagonistycznie, zależnie od waszych wzajemnych stosunków.
- zamknięta dłoń z palecem wskazującym coś - wskazywanie za pomocą palca jest jednym z najbardziej irytujących gestów, jakich można użyć mówiąc, szczególnie jeżeli 'uderzenia' zgadzają się z rytmem wypowiadanych słów.
Jeżeli masz w zwyczaju wskazywanie palcem, spróbuj poćwiczyć gesty dłoni otwartej ku górze lub ku dołowi i wtedy zauważysz, że wytwarzasz wokół siebie swobodniejszą atmosferę i wywierasz znacznie pozytywniejsze wrażenie na innych ludziach.
Uścisk dłoni
Uściski dłoni wyrażające dominację lub uległość
- Kto pierwszy wyciąga dłoń? - W pewnych wypadkach niezręcznie jest zainicjować uścisk, mimo iż uściśnięcie dłoni człowiekowi, którego spotykasz po raz pierwszy, jest powszechnie przyjętym zwyczajem. Biorąc pod uwagę, że uścisk dłoni oznacza, iż jesteśmy mile widziani, ważne jest, aby zadać sobie parę pytań przed zainicjowaniem go: Czy jestem mile widziany? Czy ta osoba jest zadowolona z mojego widoku? Praktykanci w dziedzinie handlu pouczani są, że jeżeli inicjują uścisk dłoni z kupującym, którego odwiedzają nie zapowiedziani i nie zaproszeni, wywołuje to z reguły negatywny efekt, jako że kupujący może nie mieć ochoty ich powitać i zmuszany jest do zrobienia czegoś, czego może nie chcieć zrobić. Poza tym ludzie, którzy cierpią na artretyzm lub uprawiają profesje, gdzie dłonie odgrywają dużą rolę, mogą bronić się przed uściskiem dłoni. W takich wypadkach praktykantom w dziedzinie handlu mówi się, że należy poczekać, aż druga osoba zainicjuje uścisk dłoni, natomiast jeżeli to nie nastąpi, skłonić głowę na znak powitania.
Sposoby uścisku dłoni
Naprężona dłoń skierowana ku dołowi to najbardziej agresywny sposób uścisku dłoni, jako że daje witanemu niewielką szansę wprowadzenia relacji równości. Charakteryzuje on agresywnych, dominujących mężczyzn, którzy zawsze inicjują gest powitania. Sztywna ręka skierowana ku dołowi zmusza odbierającego do przyjęcia pozycji uległości, ponieważ musi on rozpocząć uścisk z dłonią skierowaną ku górze.
Wymyślono wiele sposobów na złagodzenie uścisku 'sztywnej dłoni' np. złapanie ręki drugiej osoby od góry i uściśnięcie jej. W tym przypadku to ty stajesz się osobą dominującą, jako że nie tylko przejmujesz kontrolę nad ręką drugiego człowieka, ale także twoja dłoń jest w nadrzędnej pozycji - na wierzchu jego dłoni, na dodatek skierowanej ku dołowi. Ponieważ manewr ten może wprawić agresora w zakłopotanie, proponujemy, aby stosować go uważnie i dyskretnie.
Uścisk 'rękawiczki' jest czasem nazywany uściskiem polityka. Inicjator próbuje sprawić na odbiorcy wrażenie, że jest godny zaufania i uczciwy, ale kiedy techniki tej używa się w stosunku do osoby, którą właśnie spotkaliśmy, ma ona odwrotny skutek. Odbiorca staje się bowiem podejrzliwy i uważany w stosunku do intencji inicjatora. Uścisk 'rękawiczki' powinien być wykonywany wobec ludzi, których osoba inicjująca powitanie dobrze zna.
Jest wiele gestów powitania, które są tak niezachęcające jak uścisk 'śniętej ryby', szczególnie kiedy ręka jest zimna i wilgotna. Uścisk 'śniętej ryby' - miękkiej i wilgotnej dłoni - powoduje, że jest on powszechnie nie lubiany. Większość przypisuje go osobom o słabym charakterze, przede wszystkim ze względu na to, że taka dłoń może być łatwo odwrócona ku dołowi. Zadziwiające jest, jak wiele osób, które podają dłoń jak 'śnięta ryba', jest nieświadomych tego, co robią, więc mądrze byłoby zapytać swoich przyjaciół o komentarz na temat twego uścisku dłoni, zanim zdecydujesz, którego będziesz używał w przyszłości.
Uścisk strzelających kostek jest charakterystyczną oznaką typu agresywnego, 'twardego faceta'. Niestety nie ma żadnych skutecznych metod na zneutralizowanie go, oprócz słownej obrazy lub czynu fizycznego, takiego jak uderzenie pięścią w nos!
Podobnie do uścisku naprężonej dłoni, 'sztywna ręka' jest specyficzna dla ludzi agresywnych, a głównym celem takiego uścisku jest trzymanie się na dystans poza sferą intymną inicjatora. Jest on także stosowany przez ludzi wychowanych na wsi, którzy posiadają większe strefy intymne, po to, aby strzec swych własnych terytoriów. Jednakże przy powitaniu z człowiekiem ze wsi istnieje tendencja do pochylania się do przodu lub nawet balansowania na jednej nodze, kiedy to podajemy mu 'sztywną rękę'.
Uchwycenie końca palców jest jak gest podania 'sztywnej ręki', który nie trafił w cel. Wykonujący go łapie drugą osobę za palce przez pomyłkę, mimo iż wydaje się mieć zaangażowany, a nawet entuzjastyczny stosunek do odbiorcy, lecz w zasadzie brakuje mu pewności siebie. Podobnie jak w przypadku 'sztywnej ręki', głównym celem zastosowania 'chwytu końca palców' jest utrzymanie odbiorcy w niekrępującej odległości.
Intencją uścisku rąk jest okazanie szczerości, zaufania lub uczucia do drugiej osoby. Powinniśmy zauważyć tutaj dwa ważne elementy. Po pierwsze, lewa ręka używana jest do podkreślania uczucia, które witający pragnie okazać, a wielkość tego uczucia, które witający pragnie okazać, a wielkość tego uczucia jest wyrażana położeniem dłoni na ręce witanego. Po drugie, lewa ręka inicjatora wkracza w intymną strefę odbiorcy. Generalnie rzecz biorąc, uścisk nadgarstka i uchwyt łokcia są akceptowane tylko między bliskimi przyjaciółmi lub krewnymi i w tych warunkach lewa ręka inicjatora penetruje strefę intymną odbiorcy. Uścisk barku i ramienia powodują wtargnięcie w sferę ściśle intymną odbiorcy i mogą pociągnąć za sobą zetknięcie się ciał. Powinny one być używane tylko pomiędzy ludźmi, których w momencie uścisku łączą silne więzy emocjonalne. W przypadku kiedy uczucie nie jest wzajemne lub gdy inicjator nie posiada dostatecznego powodu do uściśnięcia dwoma rękami, odbiorca stanie się podejrzliwy i nie uwierzy intencjom inicjatora. Często spotyka się polityków, którzy pozdrawiają swoich wyborców uściskiem dwóch rąk (uścisk rękawiczki) oraz sprzedawców witających tak swoich nowych klientów. Nie zdają oni sobie sprawy, że może się to okazać zgubne i wywołać negatywne nastawienie odbiorcy.
GESTY RĘKI I RAMIENIA
Zacieranie rąk
Zacieranie rąk jest sposobem niewerbalnego przekazywania swoich pozytywnych oczekiwań. Prędkość z jaką dana osoba zaciera ręce, sygnalizuje, kogo ma na myśli spodziewając się pozytywnych rezultatów. Uczy się handlowców, że jeżeli używają gestu zacierania rąk podczas opisywania produktów lub usług przyszłym klientom, muszą to robić szybko, aby nie nastawić klienta negatywnie. Lecz z drugiej strony osoba stojąca na przystanku autobusowym w mroźną zimową pogodę zaciera szybko ręce, może to robić niekoniecznie dlatego, że spodziewa się autobusu. Robi to, bo jest jej zimno.
Pocieranie kciukiem o palce
Pocieranie kciukiem o opuszki palców lub o palec wskazujący z reguły oznacza, że dana osoba spodziewa się pieniędzy. Gest ten jest często używany przez handlowców, którzy pocierają kciuk o opuszki palców i mówią do klientów: 'Mogę panu opuścić czterdzieści procent', lub przez kogoś, kto chce pożyczyć pieniędzy i mówi do przyjaciela: 'Pożycz mi dwie stówki'. Jest to gest, którego profesjonaliści powinni unikać podczas pertraktacji z klientami.
Splecione dłonie
Na pierwszy rzut oka wydaje się on być gestem wyrażającym pewność siebie, jako że ludzi wykonują go często się uśmiechają i wydają się być szczęśliwi. Prowadzone badania nad splecionymi dłońmi doprowadziły do wniosku, że jest to gest frustracji sygnalizujący, iż dana osoba próbuje zapanować nad swoją negatywną postawą.
Gest ten pojawia w trzech podstawowych wariantach:
- dłonie splecione na wysokości twarzy,
- ręce spoczywające na biurku,
- na wysokości łona, kiedy dana osoba siedzi,
- na wysokości krocza, kiedy stoi,
Wydaje się także, że istnieje korelacja pomiędzy wysokością, na jakiej ręce są trzymane, a nasileniem negatywnego nastroju: trudniej będzie nawiązać kontakt z osobą, która trzyma ręce splecione wysoko niż z taką która przyjęła pozycję z dłońmi splecionymi niżej. Podobnie jak w przypadku wszystkich negatywnych gestów, należy postarać się, aby ta osoba rozwarła palce, odsłoniła dłonie oraz przód swego ciała. W przeciwnym razie wrogie nastawienie pozostanie.
Ręce ułożone w 'wieżyczkę'
W zasadzie ludzie, którzy są pewni siebie, wywyższają się nad innych, lub ci, którzy cechują sie ograniczoną gestykulacją, często używają tego gestu, przez co sygnalizują pewność siebie.
Gest ten posiada dwie wersje:
- 'podniesiona wieżyczka' - stosowana zwykle kiedy osoba używająca go wyraża swoją opinię lub przedstawia pomysły i to ona mówi. Kiedy pozycji 'podniesionej wieżyczki' towarzyszy odchylenie głowy do tyłu, osoba taka przyjmuje postawę zadowolenia z siebie lub arogancji.
- 'obniżona wieżyczka' - jest zwykle używana przez osobę raczej słuchającą niż mówiącą,
Mimo iż gest 'wieżyczki' jest sygnałem pozytywnym, może być używany zarówno w pozytywnych, jak i negatywnych sytuacjach, a więc tym samym może być błędnie interpretowany.
Chwytanie dłoni ramion czy nadgarstków
Jest to gest wyższości i pewności siebie. Pozwala on także na odsłonięcie, w sposób nieświadomy i zdradzający brak lęku, niezabezpieczonego przed ciosami żołądka, serca i okolic gardła. Badania wskazują, że jeżeli przyjmujemy taką pozycję w sytuacjach bardzo stresujących, np. podczas udzielania wywiadu lub po prostu czekając przed gabinetem dentystycznym, poczujemy się całkowicie zrelaksowani, pewni siebie, a nawet autorytatywni. Gest 'dłoń w dłoń' nie powinien być mylony z gestem ręki chwytającej nadgarstek, który jest oznaką frustracji i próbą zapanowania nad sobą. W tym przypadku jedna ręka chwyta nadgarstek drugiej, jakby chciała powstrzymać ją przed uderzeniem kogoś.
Gesty z użyciem kciuków
W chiromancji kciuki oznaczają siłę charakteru i 'ego'. Niewerbalne użycie kciuków pozostaje w zgodzie z tą opinią. Są one używane w celu okazania dominacji, wyższości lub nawet agresji. Gesty kciuka są gestami drugoplanowymi tworzącymi część zespołu gestów. Odsłanianie kciuka jest sygnałem pozytywnym, używanym często w typowej pozie flegmatycznego menedżera w obecności swoich podwładnych.
Gest z użyciem kciuków, oznaczający czyjąś wyższość, staje się bardziej zrozumiały, gdy osoba przekazuje słowami sprzeczne wiadomości.
Kciuki zwykle wystają z kieszeni, czasem tylnych, aby ukryć postawę dominującą danej osoby. Dominujące i agresywne kobiety także używają tego gestu. W dodatku osoby wystawiające kciuki często kołyszą się na stopach, aby wydać się wyższe.
Zgięte ramiona z kciukami skierowanymi ku górze to inny popularny gest. Wyraża on podwójny sygnał: posiadanie obronnej, negatywnej postawy (zgięte ramiona) plus stosunek wyższości (wyrażony przez kciuki). Temu podwójnemu gestowi zwykle towarzyszy kołysanie się na stopach.
SYGNAŁY NIECHĘCI I OBRONY
Najprostszymi niewerbalnymi sygnałami, które mogą wskazywać na to, że się bronimy, są skrzyżowane ramiona (czasem także nogi), pochylona sylwetka. Taką pozycję przyjmują często osoby, które mało się znają i czują się ze sobą niepewnie.
Niezadowolenie manifestuje się najczęściej następująco: ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i szczęki, pochylona głowa, spojrzenie skierowane w dół lub znad pochylonej głowy na rozmówcę, ciało lekko odchylone do tyłu. Niechęć może być ujawniana także przez splecione palce lub zaciśnięte pięści. Z osobą przekazującą takie sygnały niewerbalne trudno nawiązać dobry kontakt, chociaż wypowiadane przez nią słowa mogą wskazywać na życzliwy do nas stosunek. Warto wówczas przynajmniej przez chwilę zastanowić się nad możliwymi przyczynami negatywnego nastawienia danej osoby, dać jej okazję do wyrażenia niechęci do nas wprost.
Możemy sami zaobserwować u siebie opisywane sygnały niechętnej czy obronnej postawy. Nie zawsze towarzyszy temu świadomość, że takie są nasze nastawienia wobec rozmówcy.
Znaczenie niespójnych komunikatów
Wysyłanie rozmówcy niespójnych komunikatów może u niego wywołać dezorientację, utrudniać osiągnięcie porozumienia. Ważne jest to, iż na tę niespójność nie zawsze zwracamy szczególną uwagę, choć może być ona dostrzeżona przez podświadomość. Tak więc niezgodność tego, co niosą nasze komunikaty, ma wpływ na kontakty z innymi ludźmi.
1. Niespójność między treściami wypowiadanymi w słowach a komunikatami niewerbalnymi. Wyobraźmy sobie człowieka, który mówi: "Bardzo zależy mi na tobie", a jednocześnie ma skrzyżowane ramiona, lekko zaciśnięte pięści i nie patrzy na rozmówcę. W innej sytuacji ktoś oświadcza: "Na wycieczce z tobą było mi tak dobrze, jak nigdy dotąd" i nieznacznie kręci przecząco głową.
Ludzie niekiedy intonacją swojego głosu zaprzeczają temu, co powiedzieli. Gdyby ktoś powiedział do nas: "Chcę dalej z tobą współpracować przy wykonywaniu następnych projektów" tonem głosu zdystansowanym i dosyć wysokim, mielibyśmy prawdopodobnie wątpliwość, czy istotnie chce tego. Odbiorcy takich komunikatów mogą zinterpretować je co najmniej w trojaki sposób:
- przyjąć dosłownie treści przekazywane w słowach, ignorując sygnały niewerbalne,
- odebrać przede wszystkim komunikat niewerbalny i jemu przypisać wiodące znaczenie, tzn. uznać, że osoba wypowiadająca się ma niechętny stosunek do rozmówcy, a słowa służą wyłącznie zamaskowaniu go,
- odebrać obydwa komunikaty, traktując je jako równie ważne, i próbować je zinterpretować.
To trzecie rozwiązanie jest szczególnie cenne, ponieważ otwiera możliwość zrozumienia złożoności zarówno osoby wypowiadającej się, jak i naszego kontaktu z nią. Okazuje się jednak, że ludzie mają tendencję do kierowania się tym, co niosą niewerbalne komunikaty, traktując je jako bardziej prawdziwe. Warto zaznaczyć, że taka "decyzja" - czemu z przekazywanych nam treści dać wiarę - wcale nie musi przebiegać w naszej świadomości.
Osoby, które przekazują nam wzajemnie niespójne werbalne i niewerbalne komunikaty, traktowane są zazwyczaj jako niewiarygodne, nie budzą...
Skuty1988