Systemy polimorficzne. Nowe podejście do teorii poznania.
Ulric Neisser
Teoria 3 systemów (modułów) spostrzeżeniowych:
1. spostrzeganie / działanie bezpośrednie
umożliwia spostrzeganie i skuteczne działanie w najbliższym otoczeniu; odpowiada ujęciu Gibsona (paradygmat ekologiczny)
system pozwalający na spostrzeganie najbliższej sytuacji ekologicznej, w której skład wchodzą: pozycja, ruch i kształt obiektów w otoczeniu oraz pozycja, ruchy i możliwość działania obserwatora.
nie pozwala na kategoryzację
informacja dostępna jest w ekologicznym szyku optycznym, jest oparta na ruchu. Efekt głębi kinetycznej, zakrywanie, wyłanianie się, przepływ optyczny.
dostrzegane już w 4 miesiącu życia: efekt głębi kinetycznej (Kellman – niemowlęta spostrzegają trójwymiarowy kształt obracających się przedmiotów), zakrywanie (Baillargeon – przedmiot znikający za zasłoną), wyłanianie się (Ball, Tronic – chowanie głowy przed wyłaniającym się bodźcem), przepływ optyczny (Bertenthal, Bai – ukierunkowanie ciała do pola przepływu)
spostrzeganie otoczenia i „ja ekologicznego”
wymaga uczenia się związanego z rozwojem fizycznym i zmianami środowiska
wiedza błyskawiczna, nieinferencyjna, poznawczo niedostępna, o charakterze „dół-góra”
mechanizm lokalizacji („gdzie”) związany z tylną korą ciemieniową; system grzbietowy
syndrom Balinta – trudności ze schwyceniem przedmiotu przy zdolności do jego identyfikacji (grzbietowe uszkodzenie korowe); ma charakter ściśle wzrokowy
2. spostrzeganie / wrażliwość interpersonalna
stanowi oparcie dla najbliższych interakcji społecznych; psychologia rozwojowa i społeczna
umożliwia spostrzeganie gestów komunikacyjnych jako społecznie znaczących
uczenie się kulturowe
opiera się na informacji będącej wynikiem ruchu: przemieszczanie się dwóch obserwatorów/aktorów względem siebie
spostrzeganie „ja interpersonalnego”
pojawia się w 6-8 tygodniu życia – protokonwersacje z matkami, poszukiwanie i utrzymywanie kontaktu wzrokowego, odpowiadanie dźwiękami na słowa matki, okazywanie oznak przyjemności, gdy interakcja jest kontynuowana [zjawisko pierwotnej intersubiektywności – Trevarthen]
opiera się na wzorcach działania wysoce specyficznych dla gatunku
wywołuje emocje, afekty życiowe
jest oparte na rozpoznaniu tożsamości lub przynależności grupowej partnera
związane z układem limbicznym
3. reprezentacja / rozpoznanie
pozwala na identyfikację i adekwatne reagowanie na znane obiekty i sytuacje; procesy przetwarzania informacji, sztuczna inteligencja
koncepcja rozproszonych sieci równoległych (Rumelhart, McClelland)
jest zawsze związane z przeszłością
opiera się na cechach powierzchniowych (fizycznych)
najefektywniej zachodzi w warunkach statycznych
jego podstawą mogą być niezależne od siebie informacje; każda nowa informacja może potwierdzać hipotezę lub jej zaprzeczać; zawsze istnieje możliwość pomyłki; informacje służące rozpoznaniu są jedynie empiryczne
trudno ulega adaptacji
mechanizm identyfikacji („co”) związany z korą podskroniową; system brzuszny
agnozje – trudności z rozpoznawaniem (uszkodzenie kory skroniowej), mogą dotyczyć określonych kategorii przedmiotów; mają charakter ściśle wzrokowy
Współpraca między systemami:
Kategoryzacja obiektów na poziomie podstawowym – Eleanor Rosch; kategorie definiowane przez wygląd i funkcje, są naturalne i łatwo się ich nauczyć gdyż informacja je definiująca jest dostarczana przez spostrzeganie bezpośrednie; to czego potrzebuje system identyfikacji znajduje się już w systemie lokalizacji
Cechy niewidoczne – spostrzeganie oparte na istniejących reprezantacjach umysłowych; podstawą jest rozpoznawanie
Język, myślenie pojęciowe, rozumienie teoretyczne
Rozwój – uczenie się słów i pojęć na drodze społecznej („uwspólniona uwaga” Tomasello)
monnika87