Historia_architektury_i_sztuki.doc.doc

historia architektury i sztuki wykład 1                            09-10-2010

Egzamin:

- test: pytania opisowe, test wyboru, terminologia, kierunki (uogólnienie)

Ćwiczenia z tematów wykładów

„Historia sztuki” – Janson

Uwaga! Ostrożnie ze skryptami! Błędy!

Świat starożytny

Okres prehistorii – podstawa są odkrycia archeologiczne

I Sztuka paleolitu

Malarstwo jaskiniowe:

- Lascaux „byk” (linearyzm, mocna kreska)

- Altamira (Hiszpania)

- Niaux (Francja)

Wyobrażenia zwierząt malowane są w jaskiniach bez oświetlenia dziennego (pieczary, przejścia do innych jaskiń) – nie była to więc dekoracja ścian, ale prawdopodobnie zachowania rytualne. Ludzie mieszkali wtedy w grupach 30 – 40 osobowych. Rytuał miał za zadanie sprawić aby łowy były pomyślne oraz aby ustrzec się przed gniewem zabitych zwierząt.

Rzeźba paleolityczna:

- La Maaleine „Bizon”

Sztuka magdaleńska – relief. Aby osiągnąć efekt przestrzenny zmieniona została perspektywa.

- Koń z I´ogelherd )ok. 28.000 przed Chrystusem

- rzeźbiona skała Rock de sers

- Wenus z Willendorfu 25.000-20.000 przed Chrystusem

Paleolit – jest najstarszą i najdłuższą epoką w dziejach ludzkości.

Społeczności ludzkie cechował tryb życia łowiecko – zbieracki. Człowiek znał ogień posługiwał się narzędziami z drewna i kamienia

W okresie pomiędzy trzydziestym a ósmym tysiącleciem przed Chrystusem, pojawiły się pierwsze przedstawienia figuralne w malowidłach i rytach naskalnych.

Trzy najważniejsze fazy górnego paleolitu w Europie, na Bliskim Wschodzie górnego paleolitu i Północnej Afryce określa się jako kultury:

-Oryniacką zwaną też Perigordzką (30 tyś, 24 tyś przed Chrystusem)

-Solutrejska (od ok. 18-15 tyś lat przed Chrystusem)

-Magdaleńska (od ok. 15-11 lat przed Chrystusem)

Dla kultury Oryniackiej najbardziej charakterystyczne były wykonywane z kamienia lub kości figurki tzw, Wenus Paleolitycznej (były one niewielkie od kilku do kilkunastu cm., posiadały pewne ogólne cech szczególne:

-pozbawiona rysów twarzy głowę, drobne ramiona szczątkowo zaznaczone z pominięciem stóp nogi oraz bardzo silnie rozbudowane miejscami wręcz karykaturalnie partie kobiecego ciała (brzuch, biodra..)

Dla kultury Magdaleńskiej najbardziej charakterystyczna była sztuka naskalna, której dzieła stanowią najwybitniejsze osiągnięcia paleolitu. (jaskinie Altamira, Lasco we Francji)

Sztuka prehistoryczna to sztuka najdawniejszych społeczeństw, rozwijająca się przed pojawienie się pisma i definiująca sztukę epoki kamienia. Paleolit najstarsza i najdłuższa epoka w dziejach ludzkości w czasie której trwania, człowiek prowadził gospodarkę zbieracko – łowiecką, znał ogień, posługiwał się narzędziami z drewna i kamienia. Od ok. 30.000 do 8.000 przed Ch. pojawiły się pierwsze przedstawienia figuralne w malowidłach i rytach naskalnych. 3 najważniejsze fazy tzw. górnego paleolitu na obszarach Europy, Afryki i bliskiego wschodu znamy jako kultury:

- oryniacką (perygorcka) ok. 30.000 – 24.000 p.Ch.,

- solutrejską ok. 18.000 – 15.000 p. Ch.,

- magdaleńską 15.000 – 1100 p. Ch.

Dla kultury oryniackiej najbardziej charakterystyczne były wykonywane z drewna lub z kamienia, figurki paleolityczne. Były to niewielkie od kilku do kilkunastu cm figurki mające pewne ściśle określone cechy: ogólnikowo zarysowaną i pozbawioną rysów twarzy głowę, drobne ramiona, szczątkowo zaznaczone, pozbawione stóp oraz nader silnie rozbudowane, miejscami więc karykaturalne, partie kobiecego ciała. Dla kultury magdaleńskiej z kolei najbardziej charakterystyczna była sztuka naskalna (Lasko, Altamira).

II sztuka neolitu

C,atal Hüyük (Czatal Hajuk – miasto)

·         ,,Myśliwy” lub ,,Tancerz” – fragment malowidła ściennego

·         „bliźniacze leopardy” - płaskorzeźba

Jerycho

·         modelowana czaszka 7000 przed Chrystusem

„Kopiec wielkiego węża”

·         hrabstwo Adams, Ohio 300 przed Chrystusem do 400 po Chrystusie

Stonehenge

·         Widok z lotu ptaka, równina Salisbury, Wiltshire, Anglia

Przedmioty neolityczne:

- naczynia gliniane kultury „ceramiki sznurowej” z Polski

- naczynia kultury „gumelnita”

- Wenus z Cernavody (Rumunia) – wypalana glina (ok.5 tyś lat przed Chrystusem)

Neolit - Najmłodsza ostatnia epoka kamienia w europie datowana w przybliżeniu na 4500 do 1800 lat przed Chrystusem. W okresie tym powstawały osiedla typu protomiejskiego co wynikało z końca wędrownego trybu życia Implikowało to także powstawaniem hierarchicznych struktur społecznych.

Budowle megalityczne różnych typów budowane z wielkich bloków kamiennych nie związanych zaprawą. Występują one na terenie europy (w strefie Atlantyckiej, na Wyspach Morza Śródziemnego, jak również w niektórych regionach Azji)

Neolity dzielimy je na:

·         Dolmeny – konstrukcje z płaskiej płyty kamiennej, położonej na wbitych pionowo głazach

·         Menhiry – pojedyncze bloki kamienne w formie obelisku (występują także w grupach)

·         Krylity – konstrukcje złożone z 3 kamieni (dwa ustawione pionowo, trzeci leżąco na nich poziomo)

·         Kromlehy – kręgi utworzone z menhirów, często połączonych na górze poziomymi belkami kamiennymi lub z kilku dolmenów niekiedy z ołtarzem lub grobem po środku.

III Sztuka Starożytnego Wschodu

Sumer – architektura

·         „Biała świątynia” na Ziguracie, Umruk (Warka) ok. 3500 – 3000 przed Chrystusem

·         Zigurat Króla Umammu, Ur (ok. 2500 przed Chrystusem) ulokowane poza centrum miasta

·         Rzeźba „kozioł i drzewo” Ur (ok. 2600 przed Chrystusem) wykonane z kości pokrytej złotem

·         głowa kobiety – Uruk (3500 – 3000 przed Chrystusem.)

·         posagi ze świątyni Boga Abu, Tell Asmar – marmur (ok. 2700 – 2500 przed Ch.)

·         inkrustacja pudła rezonansowego harfy z Ur 2600 przed Chrystusem.

Akad - rzeźba

·         stela zwycięstwa króla Narasina – piaskowiec (ok. 2.300 – 2.200 przed Chrystusem)

·         głowa akadyjskiego władcy – Niniwa (Kujundżyk), brąz

Lagasz - rzeźba

·         głowa Gudei

·         Gudea (bez głowy)z planem architektonicznym – dioryt (ok. 2150 przed Ch.)

Babilon – rzeźba

·         górna część steli z kodeksem Hammurabiego – dioryt (ok. 1760 przed Ch.)

Asyria – rzeźba

·         zdobycie miasta Hamanu przez Asurmanipola

·         umierająca lwica – (Kujundźyk) Niniwa – wapień (ok. 650 przed Chrystusem.) pierwszy relief realistyczny

Asyria – architektura

·         cytadela Sargona II w Durszarikin

·         brama cytadeli – postacie strażników.

Nowy Babilon - architektura

·         brama Isztar (rekonstrukcja), Babilon ok. 575 przed Chrystusem pokryta lazura emaliowaną i złotem

Persja prehistoryczna

·         malowany puchar – Suza (ok. 5.000 – 4.000 przed Chrystusem)

Persja (Achemenidzki) - architektura

·         Dariusz i Kserkses udzielający posłuchania, skarbiec, Persepolis, wapień (ok. 490 przed Chrystusem)

·         kapitel z bykami

·         złoty ryton

okres sasanidzki - rzeźba

·         tryumf Szapura I nad cesarzem Filipen Arabem

·         pałac Szapura I Ktezyfon

IV Sztuka mezopotami (okres Sumeroakadu)wyróżnia konkretne okresy:

·         sumeryjsko-akkadyjski IV – II tysiąclecia przed Ch.

·         staro babiloński 2000 – 648 lat przed Ch.

·         asyryjski 2000 – 614 lat przed Ch.

·         nowobabiloński 616 – 539 lat przed Ch.

Sztuka ta rozwijała się na terenie tzw. żywego półksiężyca Elanu oraz w tzw. międzyrzeczu (obszar leżący pomiędzy Tygrysem i Eufratem).

Geneza sztuki Mezopotamii sięga okresu sumeryjskiego, którzy to (Sumerowie) założyli nad Eufratem miasto Urug (biblijne miasto Ereg), arabska Warka, ojczyzna Gilgamesza. Cywilizacja Sumerów zapoczątkowała budownictwo obronnych miast otoczonych murami, piętrowych domów z dziedzińcami i gankami na słupach, monumentalnych budowli sakralnych (zigguratów, zikkuratów) oraz świeckich (zespoły pałacowe). Podstawowym materiałem budowlanym była suszona lub wypalana cegła.

Do najważniejszych osiągnięć Sumerów należało wprowadzenie przez nich pisma (początkowo piktograficznego, czyli obrazkowego), które z czasem uległo przekształceniu w klinowe.

Sumerowie wykształcili też podstawowe cechy sztuki międzyrzecza w dziedzinie architektury, rzeźby (figuralna, pełna, relief), rzemiosła artystycznego (kamienie wazy, naczynia rytualne, pieczęcie cylindryczne, instrumenty muzyczne, biżuteria).

Stworzenie bogatych ośrodków kultury w miastach Uruk, Ur, Eridu, Lagasz.

Do istotnych osiągnięć okresu staro babilońskiego należało:

-stworzenie najstarszego na świecie kodeksu prawa(Stella Hammurabiego - Luwr)

- powstanie ważnego ośrodka kulturowego (poza Babilonem) miasta Mari.

Sztuka okresu asyryjskiego czerpała bezpośrednio z kultur podbitych Sumerów i Babilończyków. Jako naród wojowniczy Asyryjczycy wznosili potężnie ufortyfikowane miasta np. Niniwa, budowali pałace, które były symbolami ich potęgi, a wejść ich strzegły słynne Lamessu – umieszczane na filarach flankujących bramy wejściowe.(nieprawdopodobnie anatomicznie stwory z ciałem byka, skrzydłami orła, ogonem lwa i ludzką twarzą ozdobionym rogatym diademem)

Wokół kompleksów pałacowych zakładali Asyryjczycy ogromne ogrody. Cały kompleks otaczały ozdobne mury z potężnymi bramami (cytadela Sargona II Chorsabad-Durszarrukin).

Do największych arcydzieł sztuki asyryjskiej należą – tu się skończyły ostatnie zajęcia

TO BYĆ MOŻE BĘDZIE DALEJ

- reliefy pochodzące z niezachowanego pałacu Assurbanipala w Niniwie – „konająca lub umierająca lwica” – relief z okresu ponownej świetności Babilonii (Nebokadnezar II – biblijny Nabuchodonozor) pochodzi olbrzymi kompleks urbanistyczny otoczony podwójną linią murów obronnych, wzmocnionych wieżami, wewnątrz którego znajdowały się zespoły świątyń oraz zbudowania pałacowe. Jeden z narożników pałacu przylegał do słynnej bramy Isztar w pobliżu niej znajdować się miały słynne wiszące ogrody Semiramidy (opisał je grecki historyk Herodot jako jeden z cudów świata), świetność kultury Nowobabilońskiej zakończyła się po podboju państwa w 1539 r. przed Ch. przez władcę perskiego Cyrusa.

23.10.10

IV. Sztuka Starożytnego Egiptu

Okresy w starożytnym Egipcie:

-stare państwo 2700-2100 p. Chr. stolica w Menfis

∙ grupa mastabowa

∙ Piramida Dżesera, III dynastia Sakkara (ok. 2 600 r przed Chr)

∙ Papirusowe półkolumny Budynku Północy, Kompleks Grobowy króła Dzesera Sakkara III dynastia (ok2 600 przed Chr)

∙ Giza- piramidy Mekerinosa Hefryna i Cheopsa

∙ Wielki Sfinks, Giza (ok. 2 500 przed Chr)

∙ Paleta króla Narmera, Hierakonopolis, (ok. 3 00 przed Chr) - rzeźba

∙ Naczelny pisarz Hesire, Sakkara- relief w drewnie (ok. 2 660 przed Chr) - rzeźba

∙ posąg króla Chefrena, dioryt (ok. 2 500 przed Chr)- rzeźba

∙ posąg Mykerynosa i jego żony, Giza, łupek ( ok. 2 700 przed Chr)

∙ Popiersie księcia Anch-hafa

∙ Książe Rahotep i jego małżonka Naferet, polichromowany wapień

∙ Posąg Skryby V Dynastia Sakkara, wapień

∙ Dostojnik Ti na polowaniu, polichromowany relief z jego grobowca V Dynastia Sakkara (ok. 2 400 przed Chr)

∙ Pędzenie bydła przez rzekę, polichromowany relief

∙ Portret króla Sezostrisa III, XII dynastia, kwarc (ok. 1 850 przed Chr)

∙ Karmienie antylop, XII dynastia, molowidło z grobowca Chmumhotepa, Beri Hassan (ok. 1 920 przed Chr)

- średnie państwo 2100-1700 przed Chr. stolica Teby

-nowe państwo 1600-1081 stolica Teby

∙ Świątynia królowej Hadszepsu w Deir El Bahari, XVIII dynastia (ok. 1 480 przed Chr)

∙ Świątynia Amona, Mut i Chonsu w Luksorze, pylon i dziedziniec Ramzesa II (ok. 1 260 przed Chr) oraz kolumnada i dziedziniec Amenohetopa III  (ok. 1 390 przed Chr)

∙ Scena polowania na ptactwo, malowidło z grobowca Negemuna, Teby (ok. 1 400 przed Chr) – malarstwo

∙ Płaczki, malowidło z grobowca Ramosa, Teby (ok. 1 370 przed Chr)

∙ Portret króla Echnatona (Amenchotepa IV) XVIII dynastia (ok. 1 360 przed Chr.) – schizma Echnotona

∙ Portret królowej Nefretiti

∙ Córki Echnetona, fragment malowidła ściennego (ok. 1 360 przed Chr.)

∙ Wieko trumny Tutenchamona, fragment, złoto inkrustowe emalią i szlachetnymi kamieniami (ok. 1 340 przed Chr.)

∙ Tutenchamon na polowaniu fragment malowanej skrzyni z grobowca władcy, XVIII dynastia (ok. 1 340 przed Chr.)

- późna związana z upadkiem nowego państwa implikującego spory wewnętrzne i tendencje odśrodkowe rządy faraonów zakończyła się kiedy to terytorium Egipskie zostało podbite przez Aleksandra Wielkiego co rozpoczęło okres panowania Greckiego zwany epoką Ptolemeuszy. Stolice państwa przeniesiono do Aleksandra w roku 31 przed Ch Egipt podbity został przez Rzymian. Cechy charakterystyczne sztuki egipskiej to monumentalność, dążenie do jasnej zamkniętej formy architektura (główny materiał kamień) z reguły o charakterze sakralnym (piramidy, mastaby-grobowce, świątynie). Rzeźba pełna o przedstawieniach figuralnych, ujętych frontalnie (posągi bóstw, faraonów, wysokich urzędników, oraz relief). Malarstwo ścienne wykonywanie temperą lub techniką Al. Secco było ono łączone przeważnie z wypukłymi lub wklęsłymi reliefami (tym samym granica między malarstwem a rzeźbą jest często trudna do uchwycenia, oraz „malarstwo książkowe” na papirusie. Rzemiosło artystyczne wyroby z metalu, kości słoniowej, drewna, gliny.

Okres predynastyczny:

- Ludzie, łodzie i zwierzęra (hirakonopolis)

 ...