Anna Gromek

Kierunek: biologia z chemią

TEMAT: Scharakteryzuj budowę morfologiczna i przystosowania do środowiska plus gatunki: hydrofitów, roślin łąk świeżych, roślin ruderalnych.

1.        HYDROFITY

Hydrofity to rośliny stale bytujące w wodzie lub w środowisku wodno - lądowym: rośliny podwodne, z liśćmi pływającymi, lub częściowo zanurzone. Niektóre np. ramienice potrafią pobierać dwutlenek węgla i węglany wapnia,

Hydrofity wykazują wiele przystosowań w budowie do środowiska, w którym żyją. Przede wszystkim występuje u nich takie zjawisko, jak hydromorfizm. Hydromorfizm charakteryzuje się słabym wykształceniem systemu korzeniowego lub nawet zupełnym brakiem korzeni (np. pływacz - swobodnie unosi się po  wodzie). Korzeń nie pobiera wody i soli mineralnych, a jego funkcję mocownicze przejmuje często kłącze np. u grążela białego, grzybienia białego. Łodygi są cienkie, giętkie, wiotkie, podatne na prądy, pobierają także wodę. Rośliny wodne, otoczone ze wszystkich stron wodą, w której rozpuszczone są związki mineralne potrzebne do życia, mogą je pobierać całą powierzchnią ciała, a nie jak lądowe - korzeniami z ziemi. W konsekwencji, jak już wspomniałam, wiele roślin wolno pływających w wodzie utraciło całkowicie system korzeniowy, inne mają korzenie pocięte nitkowato, zawierające chlorofil i pełniące funkcje liści. Tylko nieliczne, i to pływające, wytwarzają włośniki np. żabiściek pływający. Kłącza zaś i rozłogi są u wielu roślin wodnych doskonale rozwinięte, np. u grążela żółtego, grzybieni białych i służą im do gromadzenia substancji pokarmowych oraz przytwierdzania się.

Budowa wewnętrzna także została zmodyfikowana: ich cytoplazma jest bardzo wrażliwa na odwodnienie, rośliny te wchłaniają wodę osmotycznie cała powierzchnią swojego ciała (niskie ciśnienie osmotyczne komórek - dochodzi 8 atmosfer), natomiast przy niewielkiej utracie wody szybko obumierają, występuje słabe wykształcenie tkanek mechanicznych i przewodzących, aerenchyma - tj. tkanka przewietrzająca, jest cechą bardzo charakterystyczną dla gatunków wodnych -silny rozwój przestrzeni międzykomórkowych we wszystkich częściach rośliny: w liściach, łodygach, korzeniach i innych organach, przestwory te są wypełnione powietrzem, zapewniają transport tlenu - system wentylacyjny. Ciekawą cechą roślin wodnych jest to, że potrafią zmniejszyć lub zwiększyć ilość gazów znajdujących się w przestrzeniach międzykomórkowych, co umożliwia opadanie lub podnoszenie się roślin w wodzie. Ta właściwość ma wielkie znaczenie w życiu rośliny, pozwala jej bowiem na przemieszczanie się, w danym okresie, w warunkach dla niej dogodnych. Kolejną cechą jest słaby rozwój epidermy na organach zanurzonych, gdzie brak włosków i aparatów szparkowych, a silny na pływających -wynurzonych, komórki skórki są zaopatrzone w aparaty szparkowe.

Rośliny wodne mają niektóre organy, np. liście przystosowane do specyficznych warunków fotosyntezy poprzez zwiększenie powierzchni organów asymilacyjnych, umożliwiających roślinie jak najlepsze wykorzystanie światła. U organizmów roślinnych środowiska wodnego zaobserwować możemy wszelkie przejścia ulistnienia: od typowo wodnego przez wodno - powietrzne (wodno - lądowe), do powietrznego. Poza tym są to rośliny, posiadające wielką plastyczność i umiejętność przystosowania się do zmieniających się warunków przez zdolność do tworzenia form głębinowych czy lądowych.

Przykładem jest Grążel żółty(2)[1],który ma zwykłe liście pływające, ciemne, lśniące, skórzaste, a na głębokich wodach zanurzone, jasne, wiotkie, cienkie i pomarszczone. Natomiast Jeżogłówka gałęzista, rosnąca w wodzie przy brzegu, ma liście lancetowate, sztywne, prosto wzniesione, a w głębokiej wodzie - narażonej na falowanie - wiotkie, przybierające postać wąskich taśm, swobodnie unoszących się w toni wodnej.

Ponad to,  większość hydrofitów kwiatowych wytwarza kwiaty nad powierzchnią wody, a zapylenie odbywa się za jej pośrednictwem. Owoce natomiast i nasiona hydrofitów maja urządzenia ułatwiające unoszenie się przez dłuższy czas na powierzchni;

Rośliny wodne można podzielić na 2 rodzaje:

-Roślinność o liściach pływających po powierzchni wody rozwija się w miejscach wypłyconych (zamulonych), osłoniętych pasem trzcin(7) i oczeretów. Najczęściej spotykanymi roślinami są: grążel żółty(2), rdestnica pływająca(4), wywłóczniki, rzęsa drobna(5), trójrowkowa, spirodela wielokorzeniowa(6) i inne.

-Roślinność nadwodna rozwija się w postaci wąskiego i nieregularnego pasa wokół linii brzegowej. Najsilniejszy rozwój tego typu roślinności stwierdzić można w obrębie odcinków brzeżnych, gdzie występują procesy torfotwórcze. Przykłady: szuwar trzcinowy, szuwar pałki wąskolistnej(8), szuwar z manną mielec, szuwar rozgałęzio, szuwar pałki szerokolistnej, szuwar skrzypu bagiennego i inne.

PREZGLĄD HYDROFITÓW

1) Grzybienie białe (Nymphaea alba L.)

6

Liście z długim pływające na powierzchni wody. Unoszą się na powierzchni dzięki licznym komorom powietrznym w blaszce liściowej i ogonku oraz za sprawą śluzu wydzielanego przez włoski gęsto pokrywające spód liścia. Śluz ten chroni też liść przed wysychaniem. Liście są skórzaste, duże (do 30 cm średnicy), u nasady głęboko wycięte. Z wierzchu liście są zielone i pokryte woskiem, od dołu mają kolor fioletowy (cecha ta wraz z nerwacją odróżnia je od liści grążela żółtego).

Kwiaty są na długich szypułkach, pływające, białe, Pozbawione są miodników. Kielich jest czterodziałkowy, z działkami od zewnątrz zielonkawymi, od wewnątrz białymi. Płatki korony liczne (do 20), dłuższe od kielicha, ułożone spiralnie i stopniowo przechodzące w liczne pręciki. Pręciki są prawie do połowy swojej długości zrośnięte z zalążnią, mają nitki różnej długości, a ich liczba może dojść do 125. oślina kwitnie od czerwca do października (do kwitnienia wymaga temperatury wyższej niż 18°C). Kwiaty otwierają się tylko za dnia i są zapylane przez owady, choć występuje też samopylność. Mają delikatny, łagodny zapach i trwałość 3–4 dni.

Kłącze jest grube, pełzające, walcowate, osiągające czasem 3 metry długości i 10 cm średnicy. Zakorzenia się w dnie, czasami pełza po nim. Rozrastające się kłącze umożliwia roślinie rozmnażanie wegetatywne.

2) Grążel żółty  (Nuphar lutea)

Grążel ma długie i silnie rozgałęzione kłącze rosnące poziomo w mule dennym. Liście i kwiaty wyrastają z jego wierzchołka. Rozmnaża się przez nasiona oraz wegetatywnie przez kłącze.

Ma on liście pływające o długim ogonku, skórzaste, owalne o długości ok. 30 cm, z głęboko wyciętą nasadą. Mają kolor od zielonego do brunatnawego.

Kwiaty grążela są żółte, duże (średnica 4-6 cm), silnie pachnące (zapach podobny do zapachu jabłek), z licznymi płatkami korony i 5 działkami kielicha. Słupek składa się z 5-24 zrośniętych owocolistków. Przedsłupne lub równoczesne kwiaty wyrastają pojedynczo nad wodą na długich szypułkach (o długości dochodzącej nawet do 2 m). Szypułki te w górnej części są trójkanciaste. Kwitnie od maja do września, zapylany jest przez muchówki, czasami jest samopylny.

Roślina ta posiada bardzo długie, czołgające się kłącze, o średnicy do 8 cm, na przekroju poprzecznym eliptyczne. Na górnej powierzchni pokryte jest bliznami po starych, opadłych liściach. Z dolnej wyrastają nitkowate korzenie. W kłączach magazynowane są substancje zapasowe.

3) Żabiściek pływający (Hydrocharis morsus-ranae L., 1753)

Żabiściek pływający swobodnie unosi się w toni wodne. Jego liście pływają po powierzchni. Pęczki korzeni zwisają w toni wodnej (składnik pleustonu).

Ma on charakterystyczne, okrągłe liście o nasadzie sercowato wciętej, rozetkowej, średnicy do 20 cm, unoszą się na powierzchni wody.

Jego kwiaty są białe, trójpłatkowe, wonne. Kwitnie od maja do czerwca.

4) Rdestnica pływająca (Potamogeton natans)

Rdestnica pływająca jest zimozielonym hydrofitem o łodydze długości do 5 m.

Jej liście pływają zanurzone w wodzie, a kłosokształtne kwiaty wystają ponad powierzchnię wody. Roślina ta kwitnie od czerwca do sierpnia.

5) Rzęsa drobna (Lemna minor)

Pędy są spłaszczone i kształtem przypominają liście. Skórzaste człony pływają po powierzchni wody. Od góry są zielone, dolna ich strona ma fioletową barwę dzięki zawartości antocyjanu. Rozmnaża się głównie wegetatywnie przez członkowanie pędów.

Kwiaty rzęsy są bardzo zredukowane, bez okwiatu i jednopłciowe. Kwiaty żeńskie składają się tylko z 1 słupka, kwiaty męskie z 2 pręcików. Powstają w zagłębieniu górnej powierzchni członu. Tworzą się jednak bardzo rzadko i przeważnie są płonne. Kwitną w kwietniu, zapylane są przez ślimaki...