Na podstawie: Fenstermacher Gary D., Soltis Jonas F., Style nauczania, WSiP Warszawa 2000
Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1, str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004
• Pedagogika jest nauką o wychowaniu (kształceniu, edukacji).
• Rozumiemy przez nie wszelkie warunki, procesy i działania wspierające rozwój jednostki ku pełnym jej możliwościom oraz sprzyjające osiąganiu przez nią postawy życzliwości wobec innych i kompetencji do aktywności na rzecz, dobra własnego i wspólnego we wszystkich sferach życia społecznego.
• Pedagogika czerpie z innych nauk: filozofii — zwłaszcza etyki, psychologii rozwojowej i wychowawczej, socjologii ogólnej i socjologii edukacji, antropologii kulturowej, politologii oraz metodologii nauk społecznych. (…)
• Pedagog i nauczyciel, wychowawca i opiekun to ktoś, kto wspiera rozwój Innego. Dlatego też podstawową właściwością tych osób powinna być życzliwość wobec innych ludzi, „współczulność” wobec ich odczuć i emocji, ich indywidualnych możliwości i tempa uczenia się i rozwoju.
J. Rutkowiak, „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.
ODMIANY MYŚLENIA O EDUKACJI
• Pedagog jednej drogi, który oddaje się pod opiekę określonego autorytetu zyskuje pewien komfort psychiczny, ponieważ sądzi, iż zna odpowiedź na pytania zasadnicze i kwestie pochodne, jest członkiem wspólnoty podobnie myślących.
• Problematyczność takiego nastawienia tkwi w tym, że obecnie nawet najlepsi znawcy zagadnień czują się coraz bardziej bezradni wobec „kwestii dobra”.
• Wędrowcowi posuwającemu się utartym szlakiem nie jest potrzebna mapa, gdyż nie dostrzega on doświadczenia innego niż własne. Potrzebuje jej dopiero ten, kto widzi wielość możliwości.
• Wielość kontrpropozycji obliguje wędrowca do potrójnego krytycyzmu: w zakresie wybierania mapy, w kwestii czytania jej oraz odnośnie wyboru własnej drogi, którą mapa tylko pomaga określać.
K. Polak „Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)", str. 162-168 (wybrane fragmenty) w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSiP, Warszawa 2000
Teorie indywidualne - element tworzonej przez człowieka „funkcjonalnej mapy świata", pozwalającej mu działać w tym świecie
- czynniki o charakterze poznawczym
- wartościującym
- emocjonalnym
Teorie indywidualne nauczyciela to osobisty (subiektywny) zbiór poglądów na temat prawidłowości uczenia się i nauczania, roli ucznia i nauczyciela we wzajemnym współdziałaniu, poglądów będących rezultatem dotychczasowych doświadczeń edukacyjnych nauczyciela i sposobu, w jaki ulegają one integracji w jego świadomości.
„Ideologie edukacyjne" - system pojęć odzwierciedlających te pożądane cele, treść i metody wychowania, które ludzie czynią przedmiotem świadomego działania, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym.
- ideologiom tym odpowiadają wyraźnie wyodrębniające się rodzaje teorii indywidualnych
RODZAJE IDEOLOGII EDUKACYJNYCH:
Teorie romantyczne
Teorie transmisji kulturowej
Teorie progresywne
Źródła: prace Jana Jakuba Rousseau: koncepcja wychowania naturalnego
Krytyka kultury: obcowanie z cywilizacją prowadzi do zniewolenia umysłu;
Człowiek:
jest z natury dobry, należy mu stworzyć warunki nieskrępowanego rozwoju; Każdy z nas jest niepowtarzalną, świadomą siebie strukturą „ja”, zdobywającego tą świadomość na drodze wewnętrznego doświadczenia.
Działania wychowawcze:
wychowanie polega na udzielaniu wsparcia, nie może jednak niczego narzucać wychowankowi.
Nauczyciel: pomaga wychowankowi w odkrywaniu i uświadamianiu
wewnętrznych emocji i myśli, gdyż one stanowią o prawdziwej istocie człowieka i jego autentycznej tożsamości;
Konsekwencje: dążenie do zniesienia autorytetów, podkreślanie potrzeby bycia sobą; rezygnacja z „pouczania” i „sterowania”. Hasła „deskolaryzacji”, ruch tworzenia szkół alternatywnych; upowszechnienie idei podmiotowości wychowanków w procesach edukacyjnych, poszanowania ich praw i wolności
Źródła: wielowiekowa praktyka wychowania pojmowanego jako przekazywanie wiedzy, norm i wartości z pokolenia na pokolenie.
Pochwała kultury: stanowi ona silny instrument integracji społeczeństwa, pozwala zachować ciągłość tradycji, buduje poczucie tożsamości;
w miarę jak jednostka uwewnętrznia zasoby kultury, przybierają one formę osobistych standardów.
Działania wychowawcze: mają wychowankom przybliżyć świat kultury, niekiedy nawet wymuszając takie zachowania wychowanków, które, choć sprzeczne z ich osobistymi potrzebami czy wartościami, mają na celu dobro wspólne.
Nauczyciel:
miarą skuteczności wychowania jest szybkość i głębokość wrastania w kulturę. Procesowi przyswajania tych wartości towarzyszy kontrola zachowań wychowanków.
Konsekwencje: kategorie: „indywidualnego sukcesu”, „umiejętności działania”, „pomiaru osiągnięć; uniwersalne i standardowe instrumenty badania osiągnięć i orzekania o nich.
Źródła: John Dewey: uczenie się przez działanie. Aktywne poznawanie świata zgodne z zasadą użyteczności
Kultura: Treści i metody wychowania muszą odpowiadać naturze wychowanka; z drugiej strony wychowanie ma wprowadzać wychowanka w poszczególne sfery życia społecznego
Człowiek: przekonanie o ważnej roli dynamicznych, dialogowych relacji człowieka ze światem, w toku których następuje jego rozwój poznawczy i społeczny.
proces wychowania to przechodzenie przez kolejne etapy, z których każdy następny jest jakościowo lepszy od poprzednich. Organizowanie takiego środowiska wychowawczego, które stawia wychowanków w sytuacjach problemowych, wymagających wysiłku praktycznego lub poznawczego, nierzadko w sytuacjach niepewnych czy konfliktowych;
Nauczyciel stawia uczniów wobec problemów poznawczych i dylematów moralnych: struktury poznawcze.
Konsekwencje: nauczyciel dba o to, aby uczniowskie związki ze światem były bogate i urozmaicone, by sprzyjały rozwojowi zainteresowań, stymulowały do wciąż nowych poszukiwań.
UJĘCIE HOLISTYCZNE W EDUKACJI
Holizm – zasada całościowości w rozumieniu i opisywaniu świata.
Teza: użyteczność holizmu wzrasta ze stopniem złożoności danego systemu
Ujęcie holistyczne w psychologii: człowiek jest jednością psychofizyczną, doświadcza świata „całym sobą”, rozwija swoje możliwości rozumienia i działania w procesie całościowej integracji bodźców zewnętrznych i wewnętrznych przeżyć.
Teza: burzliwy rozwój wiedzy sprawia, że szkoła nie jest w stanie przekazać pełnej wiedzy o świecie. Holizm zakłada, że nie encyklopedyczna wiedza jest nam potrzebna, lecz rozumienie siebie w świecie
Postulat dla edukacji:
Zaaranżowana przez nauczyciela sytuacja edukacyjna powinna być również „holistyczna percepcyjnie” – oddziaływanie na wszystkie zmysły i kanały percepcyjne uczniów, tak, ażeby każdy mógł korzystać z niej w swoisty dla siebie sposób
® postulat szerokiego stosowania calej gamy dostępnych współczesnej technice środków przekazu oraz wszelkiego rodzaju metod aktywnych
B.D.Gołębniak , Szkoła wspomagająca rozwój, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 2, str.99 -107 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004
Funkcja adaptacyjna i emancypacyjna szkoły - rozwój jednostki czy społeczeństwa ?
Zewnętrzna presja na adaptację
· pojawienie się państw narodowych, rozwój nowoczesnego przemysłu, realizacja programów wychowania narodowego, państwowego
· systemy totalitarne (faszyzm, hitleryzm, komunizm)- „.kontrolująca” edukacja
Ku szkole dla ucznia
· przełom XIX i XX w. - szkoły alternatywne, wpływ poznawczej psychologii rozwojowej Jeana Piageta, psychoanalizy Zygmunta Freuda, psychologii indywidualnej Alfreda Adlera
Kryzys
· koniec lat sześćdziesiątych - pierwsze oznaki kryzysu oświatowego, rozwój pedagogiki progresywistycznej i nowych kierunków edukacji humanistycznej, edukacji refleksyjnej, radykalnej reformy szkoły
Kategoria porównania
Szkoła tradycyjna
Szkoła progresywistyczna
Filozofia
Idealizm i realizm; odwołanie do absolutnych, ponadczasowych i uniwersalnych wartości oraz możliwości poznania świata poprzez zmysły i rozumowanie
Pragmatyzm, zmiana, proces i względność świata oraz ludzkiego poznania
Ideologia
Transmisja kulturowa
Romantyczna i progresywna
Cel kształcenia
Akceptacja swego miejsca w życiu
Poprawa jakości życia, wspomaganie demokracji
Uczenie się
Opanowywanie zorganizowane- go materiału nauczania (głównie faktów i poglądów)
Kooperatywne rozwiązywanie problemów
Program
Zorganizowana, podzielona na przedmioty, hierarchicznie ustrukturyzowana wiedza odzwierciedlająca kulturalne dziedzictwo ludzkości
Interdyscyplinarny, opierający się na doświadczeniach i zainteresowaniach ucznia
Model nauczania
Przekaz wiedzy, modelowanie zachowań
Bezpośrednie, fenomenologiczne, przez działanie; akcent na metodę
Model oceniania
...
nauka877