MSG CA 2
WSPÓŁCZESNY HANDEL MN. OD GATT DO WTO.
A.B. Kisiel- Łowczyc, „Współczesna gosp.św.”
WSPÓŁCZESNY HMN è
MN PODZIAŁ PRACY JAKO PODSTAWA MN.WYMIANY HANDLOWEJ:
MN PODZIAŁ PRACY: specjalizacja krajów w produkcji i wymianie towarów. Pewien system mn. więzi gosp., ukształtowanych na bazie specjalizacji produkcji i realizowanych m.in.: poprzez mn.wymianę handlową. Ulega ciągłym przemianom- zmienia się zakres i charakter mn.specjalizacji produktów, miejsce poszczególnych krajów w tej specjalizacji.
Tradycyjny mn.podział pracy ukształtował się ostatecznie na przełomie XVIII i XIX wieku (2 specjalizacje: przemysł i surowcowo-rolnicza). Podział ten doprowadził do podziału świata na kraje rozwinięte i słabo rozwinięte. Olbrzymie dysproporcje w poziomach rozwoju gosp. Upadek po II WŚ. Zaczął tworzyć się współczesny podział pracy:
· Postęp naukowo-techniczny i produkcyjny (rewolucja)
· Nowe funkcje produkcji: zdolność samo kreacji popytu, zaspokajanie potrzeb
· Wysoka jakość, niezawodność, użyteczność nowoczesnych wyrobów przemysłowych
· Produkcja masowa; automatyzacja procesów wytwarzania, zautomatyzowana, automatycznie sterowana i zarządzana produkcja
· Zmiana funkcji techniki i postępu technicznego- nawet zastępowanie pracy umysłowej człowieka
· Rozwój nauki- np.nowe dziedziny wiedzy i dyscypliny
Współczesny podział pracy charakteryzuje się przede wszystkim pogłębioną specjalizacją produkcji przemysłowej; maleje rola tzw. specjalizacji międzygałęziowej, wzrasta rola specjalizacji wewnątrzgałęziowej. Zacieśniają się wzajemne więzi gosp. Pogłębiają się tendencje do regionalnej integracji gosp. w poszczególnych grupach krajów, ale też i ponadregionalna mn.wymiana handlowa, kooperacja produkcyjna i współpraca gosp.
PODSTAWOWE CZYNNIKI ZMIAN STRUKTURTALNYCH WSPÓŁCZESNEGO HMN:
1) Tendencje w mn.podziale pracy
2) Zmiany zachodzące w strukturze współczesnej produkcji przemysłowej
3) Zmiany w strukturze produkcji surowcowej i rolniczej (wzrost samowystarczalności rolniczej)
4) Zmiany w gospodarkach poszczególnych krajów- inwestycje, konsumpcja, produkcja, technologia wytwarzania, procesy industrializacji, modernizacji
5) Zmiana w strukturze popytu: ograniczenie lub eliminacja pewnych rodzajów importu surowcowego
6) Czynniki koniunkturalne: wpływ wahań koniunktury gosp. (dobra K.: ograniczenie praktyk protekcjonistycznych, trwałe tendencje liberalne)
7) Czynniki instytucjonalne: zagraniczna polityka ekonomiczna krajów, jej charakter, cele tej polityki, środki i narzędzi. MN.POLITYKA EKONOMICZNA: różnego rodzaju działania np.o charakterze regulacyjnym- odnoszące się do produkcji, rynku, warunków wymiany handlowej, polityki handlowej krajów- podejmowane w ramach mn.org.gosp., ugrupowań i porozumień integracyjnych, handlowych.
8) Zmiany cen podstawowych grup towarowych występujących w światowych obrotach handlowych.
Długofalowo wpływają: zmiany w gosp.poszczególnych krajów.
KIERUNKI PRZEMIAN W STRUKTURZE WSPÓŁCZESNEGO HMN:
1) Zmiany cen popularnych produktów wpływało na zmiany w HMN
2) Zmiany w strukturze świata kultury towarowej i geograficznej
3) Dominująca grupa – towary przemysłowe
4) Zmiana w globalnych obrotach
P. Bożyk, „Egzemplifikacja MSG”
MN. HANDEL TOWARAMI: sięgają starożytności (towar za towar- wymiana barterowa). Ważne pojawienie się pieniądza jako środka płatniczego. Ukształtowanie systemu feudalnego- I kryzys w HMN (w obrębie własnych posiadłości zaspokajano potrzeby właściciela). Ekspansja Arabów, wyprawy krzyżowe, duża rola miast włoskich. Wytworzenie się państw narodowych i ich własne kształtowanie polityki ekonomicznej. Odkrycia geograficzne, kolonizacja, wzrost postępu i nauki; rewolucja przemysłowa (XVIII i XIX w.)- zmiana organizacji produkcji, wymiana handlowa stała się bardziej dynamiczna. Wiek XIX- fuzje przedsiębiorstw, tworzenie trustów, koncernów, filii zagranicznych, ciągły wzrost roli USA w gosp.św.
DYNAMIKA HMN I JEGO STRUKTURA TOWAROWA: wzrost produkcji i handlu produktami przemysłowymi. $)% światowego eksportu i importu przypada na Europę Zach., na AM.Pn.- 15% E i ponad 21% I; Azja- 25,8% i 22,2%. Głównie EKSPORT: USA, Niemcy, Japonia, Francja, Chiny, UK, Kanada, Włochy, Holandia, Belgia.
IMPORT: USA, Niemcy, UK, Japonia, Francja, Chiny, Włochy, Kanada, Holandia, Belgia.
MN CENY TOWARÓW: wyrażona w pieniądzu wartość mn. towarów biorących udział w wymianie handlowej między krajami. Towary wystandaryzowane są towarami masowymi o jednolitym charakterze. Zindywidualizowane- towary o wysokim stopniu przetworzenia, a więc przemysłowe.
1) TOWARY WYSTANDARYZOWANE ROLNO-SPOŻYWCZE: niska elastyczność cenowa podaży i popytu- 1. długi cykl produkcyjny, wysokie koszty produkcji, nietrwałość art.żywnościowych, znaczne rozdrobnienie producentów, protekcjonizm rolny; 2. Powolno zmieniająca się struktura konsumpcji, rosnące dochody ludności, trudności magazynowania.
2) TOWARY WYSTANDARYZOWANE- SUROWCE NATURALNE: niska elastyczność cenowa podaży i popytu.
3) TOWARY ZINDYWIDUALIZOWANE- PRZEMYSŁOWE: większa stabilność cenowa; wysoka elastyczność podaży: krótki cykl produkcyjny, szybkie dostosowanie do wahań popytu, koncentracja produkcji, niskie koszty składowania; j.w.popytu: wzrost dochodów klientów, oddziaływanie marketingowe.
DŁUGOFALOWE ZMIANY W MN.WYMIANIE HANDLOWEJ TOWARÓW:
1) Większy wzrost popytu na towary przemysłowego niż na surowce i żywność
2) Szybki rozwój produkcji towarów high-tech, które są wytwarzane przez grupę najbogatszych krajów tzw. Triady (USA, Japonia, Niemcy)
3) Zmiany w strukturze geograficznej
4) Integracja regionalna (liberalizacja i intensyfikacja wzajemnej wymiany dóbr)
5) Różnice w kształtowaniu się cen towarów- ceny towarów przemysłowych rosną szybciej niż ceny produktów rolnych i surowców
6) Globalizacja- proces umiędzynarodowienia
TENDENCJE W ROZWOJU MN.HANDLU USŁUGAMI: wpływa na tworzenie krajowego brutto i zatrudnienie. Wraz ze wzrostem zamożności kraju spada znaczenie rolnictwa. Przyczyny wzrostu znaczenie usług w gosp.:
1) Zmiany demograficzne: wydłużenie średniej długości życia-wzrost liczby ludzi starszych- popyt na usługi medyczne; liczba osób wykształconych, migracje ze wsi do miast;
2) Zmiany społeczne: wzrost liczby pracujących kobiet- praca zastępcza w domu; wzrost dochodów rodziny, poprawa jakości życia; rozwój telekomunikacji i swoboda przemieszczania się ludzi.
3) Zmiany ekonomiczne:globalizacja gosp.św.; produkt połączony z usługą; gwałtowny rozwój techniki i technologii
4) Zmiany polityczno-prawne: procesy prywatyzacji- działanie w sektorach dotąd niedostępnych; procesy integracji gospodarczej.
CECHY USŁUG:
· Niematerialność: nie mają postaci fizycznej.
· Różnorodność: produkty usługowe są niejednolite i nie poddają się standaryzacji.
· Nierozdzielność: jednoczesność świadczenia i konsumpcji usługi; możliwość konsumpcji usługi jest uwarunkowana czasem/miejscem ich świadczenia; konieczność kontaktu między usługodawcą a usługobiorcą ogranicza możliwość zwiększania skali świadczonych usług; dostawca usługi ma możliwość dostosowania jej do indywidualnych potrzeb odbiorcy.
· Nietrwałość: odnosi się do procesu świadczenia- uniemożliwienie magazynowania usługi.
Usługi- WTO w porozumieniu GATS:
· Z terytorium jednego Członka WTO na terytorium któregokolwiek innego członka: w postaci handlu trans granicznego: telefon, faks, Internet, telewizja, wysyłanie czegoś pocztą.
· Na terytorium jednego członka WTO dla usługobiorcy któregokolwiek innego członka: w formie nabywania (konsumpcji) usług za granicą (wycieczki zagraniczne, kursy językowe, opieka zdrowotna)
· Przez usługodawcę jednego członka poprzez obecność handlową na terytorium któregokolwiek innego członka: operacje banku zagranicznego w kraju, usługi edukacyjne, opieka zdrowotna świadczona w zagranicznym szpitalu.
· Przez usługodawcę jednego członka poprzez obecność osób fizycznych członka na terytorium innego: przepływ osób fizycznych
BILANSE PŁATNICZE: zestawienie wszystkich transakcji zrealizowanych przez dany kraj z resztą świata w danym okresie, najczęściej jednego roku. Bierze się pod uwagę: transport, podróże zagraniczne, usługi łącznościowe, budowlane, ubezpieczeniowe, finansowe, informatyczne i informacyjne, prawa autorskie, patenty, opłaty licencyjne, pozostałe usługi biznesowe, usługi dla ludności, kulturalne, rekreacyjne, audiowizualne, rządowe.
Usługi: Niemcy, Japonia, Irlandia, Kanada.
· Usługi transportowe: obrót towarów i ruch osobowy różnego rodzaju gałęziami transportu.
· Turystyka: wydatki na osoby odwiedzające dany kraj.
· Pozostałe.
1. Co to jest GATS?
Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami (ang. General Agreement on Trade in Services, GATS) jest wielostronnym porozumieniem ustanawiającym prawno-traktatowe ramy międzynarodowego handlu usługami. Stanowi, obok Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT) oraz Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) integralną część porozumienia podpisanego na zakończenie cyklu negocjacji handlowych tzw. Rundy Urugwajskiej (1986-1994), w wyniku której powstała Światowa Organizacja Handlu WTO.
Celem GATS jest stworzenie systemu jasnych i przejrzystych reguł w międzynarodowym handlu usługami, zagwarantowanie sprawiedliwego i równego traktowania wszystkich uczestników handlu oraz zapewnienie partnerom handlowym lepszego dostępu do rynków poprzez sukcesywną liberalizację handlu, polegającą na ograniczaniu lub znoszeniu środków oddziaływujących niekorzystnie na handel usługami, przy uwzględnieniu poziomu rozwoju oraz celów polityki narodowej członków GATS.
GATS funkcjonuje w oparciu o następujące zasady:PrzejrzystośćCzłonkowie mają obowiązek informowania siebie nawzajem o wszystkich stosowanych środkach mających wpływ na handel usługami, poprzez publikowanie informacji na ich temat, notyfikowanie regulacji prawnych mających wpływ na handel usługami do WTO, utrzymywanie punktów informacyjnych i przeprowadzanie przeglądów.Klauzula najwyższego uprzywilejowania KNU (ang. Most-Favoured-Nation (MFN) Treatment) Uprzywilejowane traktowanie udzielone przez członka GATS któremukolwiek z jego partnerów handlowych (niezależnie od tego czy jest on członkiem GATS czy nie), musi zostać przyznane wszystkim sygnatariuszom Układu natychmiast i bezwarunkowo Nie dotyczy to umów preferencyjnych (ang. General System of Preferences, GSP) i regionalnych umów o wolnym handlu.Ponadto istnieją odstępstwa od tej zasady w formie tzw. Listy odstępstw od art. II GATS. Członkowie GATS mieli prawo wprowadzić takie odstępstwa w chwili wejścia w życie Układu GATS. Odstępstwa podlegają przeglądom i w zasadzie nie powinny być utrzymywane dłużej niż 10 lat. Lista odstępstw każdego z członków GATS stanowi załącznik do Układu GATS.NiedyskryminacjaCzłonkowie GATS muszą traktować usługi i usługodawców z terytorium poszczególnych członków jednakowo korzystnie. Oprócz w/w zasad, które obowiązują wszystkich członków automatycznie i bezpośrednio, istnieją również obowiązki, których zakres może się różnić dla poszczególnych członków – wynikają one ze zobowiązań podjętych w poszczególnych sektorach usługowych.
Każdy członek GATS stworzył listę zobowiązań szczegółowych obejmującą te sektory, w których zobowiązuje się do zapewnienia innym członkom GATS dostępu do rynku (MA- Market Access) i traktowania narodowego (NT – National Treatment). W każdym sektorze członek GATS może wpisać ograniczenia w MA i NT, które wynikają z prawa danego członka GATS i wpływają na świadczenie usług.
2. Zakres GATS
Zgodnie z art. I GATS Układ odnosi się do środków oddziałujących na handel usługami, które są stosowane przez członków GATS - administrację i władze stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego, oraz przez organy pozarządowe sprawujące władzę delegowaną. Powyższa definicja zgodnie z art. XXVIII GATS obejmuje jakikolwiek środek czy to w postaci ustawy, przepisu, zasady, procedury, decyzji, czynności administracyjnych, czy w jakiejkolwiek innej, który odnosi się do:- nabywania, płatności albo korzystania z usługi,- dostępu do i korzystania, w związku ze świadczeniem usługi, z usług, co do których istnieje określony przez tych członków GATS wymóg oferowania ich publicznie,- obecności, obejmującej obecność handlową, osób członka GATS w celu świadczenia usługi na terytorium innego członka GATS.
Tekst ogólny: zasady handlu usługami (obowiązujące wszystkich) i narodowe listy zobowiązań (każde państwo członkowskie określa poziom dostępu do rynku usług dla zagranicznych dostawców. GATS zezwala na dopuszczenie KNU.
MN. PRZEPŁYWY KAPITAŁU: nabywanie przez rezydentów danego kraju (rządy, instytucje, przedsiębiorstwa, banki, osoby prywatne) instrumentów finałowych, pochodzących od rezydentów innych krajów. Tutaj nie wchodzi przemieszczanie się kapitału za granicę, transfer pozycji majątkowych, mn.obroty materialnymi środkami produkcji.
1) INWESTYCJE ZAGRANICZNE: ruch kapitału równoznaczny z nabywaniem aktywów za granicą, gdzie inwestycje bezpośrednie- tworzenie za granicą nowych przedsiębiorstw, wykup istniejących w całości lub części, ale gwarantującej suwerenne nim zarządzanie. Inwestycje portfelowe- zakup papierów wartościowych, w pakiecie nie związanym z procesem podejmowania decyzji dot.działalności danej jednostki.
2) TRANSFERY KREDYTOWE: kredyty, pożyczki. Kredyt: udostępnianie środków pieniężnych na czas i na warunkach określonych w umowie z zobowiązaniem kredytobiorcy do ich wykorzystywania i zwrotu wraz z odsetkami na warunkach umowy i w oznaczonych terminach spłaty. Pożyczka- przeniesienie środków pieniężnych na własność pożyczkobiorcy, z jednoczesnym zobowiązaniem do ich zwrotu w ustalonym terminie wraz z odsetkami, jeżeli takie przewiduje umowa.
· KREDYTY KUPIECKIE: przyznawane wzajemnie przez podmioty uczestniczące w handlu zagranicznym oznaczają dostawę towaru lub świadczenie usług w zamian za uregulowanie zobowiązań w późniejszym okresie, są to tzw. kredyty eksporterów. Kredyty importerów: gdy należność eksportera jest regulowana z góry lub zostaje wpłacona zaliczka na poczet przyszłej dostawy.
1) Mogą być rachunkiem otwartym: jedynie zapis w księgach eksportera
2) Kredyt wekslowy: potwierdzenie zobowiązania importera jest weksel.
· KREDYTY BANKOWE: kredyty otwarte: związane są z finansowaniem przez banki zakupu za granicą oraz eksportu zarówno towarów, usług, dóbr inwestycyjnych. Kredyty finansowe: przyznawane przez banki jednego kraju bankom innego kraju i mogą być wykorzystane zgodnie z preferencjami na dowolne cele.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (ang. General Agreement on Tariffs and Trade, GATT) podpisane w Genewie dnia 30 października 1947 porozumienie dotyczące polityki handlowej. Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948 roku. Z założenia miało być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie ITO (Międzynarodowej Organizacji Handlowej). Jednakże brak zgody między państwami nie pozwalający na wejście w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do 31 grudnia 1994. Organizacja ta miała być - obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (1944) - trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między krajami.
Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola, usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja). Swoje funkcje GATT spełniał przede wszystkim poprzez organizowanie tzw. rund negocjacyjnych:
T. Sporek, „Sterowanie handlem mn.”
ZARYS HISTORYCZNY GATT – KONCEPCJE ORGANIZACJI HANDLU ŚWIATOWEGO.
Dwie tendencje handlu mn.:
1. Doktryna liberalna: zakłada konkretne działania na rzecz wzrostu otwartości rynków narodowych wobec gosp.św. oraz głosi, że jedynie nieskrępowany przepływ towarów między państwami może prawidłowo kształtować mn.podział pracy jednocześnie przynosząc korzyści wszystkim uczestnikom światowej wymiany. [A.Smith, D. Ricardo]
2. Doktryna protekcjonistyczna: stworzyli ją merkantyliści, idea znaczenia własnego eksportu jako źródła wzrostu i rozwoju gosp.nar. oraz poddaje import ścisłej kontroli, aby nie naruszać interesów rodzimej produkcji.
Liberalizację handlu promowały kraje o gosp.uprzemysłowionych, o dużej sile przetargowej w sklai mn., za protekcjonizmem- kraje słabo rozwinięte, wykazujące mniejszą zdolność konkurencyjną na rynkach mn.
GATT oparta na I ideologii.
II WŚ spowodowała, że USA stały się gosp.hegemonem. Zyskały pozycje największego eksportera i światowego lidera produkcji przemysłowej. Dążyli do liberalizacji handlu na całym świecie. Zmianie celów amerykańskiej polityki zagranicznej towarzyszyła konkretna wizja spójnej struktury instytucji i umów o zasięgu mn. regulujących światowe stosunki ekonom.Koncepcje te dotyczyły:
1. Org.mn.służącej odbudowie gospodarek nar.ze zniszczeń wojennych
2. Organizacji umożliwiającej zachowanie mn.równowagi płatniczej normującej przepływ długoterminowych kapitałów inwestycyjnych
3. Mn.porozumienia w spr.redukcji barier handlowych i ograniczenia dyskryminacji w handlu
4. Mn.porozumienia w spr.kontroli i stabilizacji cen surowców i artykułów rolnych, co miało gwarantować długookresową zgodność interesów eksporterów i importerów
5. Mn. środków zapewniających pełne zatrudnienie.
USA pod koniec II WŚ wystąpiły z wiloma inicjatywami konkretyzującymi te koncepcje:
· 1943- ONZ- utworzono Administrację NZ ds. Pomocy i Odbudowy (UNRA)- udziela pomocy gosp.krajom alianckim najbardziej dotkniętych wojną.
· ...
cezarfirst