Historia ogrodów Japonii.pdf

HISTORIA

OGRODÓW

JAPO İ SKICH

POŁO ņ ENIE GEOGRAFICZNE JAPONII.

Japonia jest pa ı stwem usytuowanym na w Ģ skim ła ı cuchu wysp na zachodnim Pacyfiku u

wschodnich wybrze Ň y Azji. Archipelag wg Japo ı czyków ma kształt „trzydniowego

Ksi ħŇ yca”, składa si ħ z 4 wysp: Hokkaido, Honsiu, Shikoku i Kiusiu oraz ponad 3000

mniejszych wsyp. Wi ħ kszo Ļę powierzchni zajmuj Ģ góry z tego te Ň powodu najbardziej

zamieszkałymi rejonami s Ģ te nadmorskie w pasie nizin pomi ħ dzy Tokio a Osak Ģ i Nagoj Ģ .

Tradycyjny krajobraz japo ı ski ( nihon no f ǩ kei ) to taki, który mo Ň na odnale Ņę „nad kraw ħ dzi Ģ

wody, po stronie gór” (Higuchi, 1988). Higuchi wyró Ň nił siedem struktur krajobrazu, które

znajduj Ģ odzwierciedlenie w tradycyjnych ogrodach:

•

typ Akizushima -Yamato - dolina otoczona poro Ļ ni ħ tymi lasem górami,

•

typ 8 - płatkowego kwiatu lotosu - Ļ wi Ģ tynie buddyjskie w dolinach poło Ň onych na

terenach wy Ň ynnych,

•

typ chramu Mikumari - pola ry Ň owe usytuowane w w Ģ skiej dolinie,

•

typ odci ħ tej od Ļ wiata doliny - w Ģ ska, otoczona górami dolina, w której płynie rzeka,

•

typ z ǝ f ǩ - tokusui - równina otoczona górami od północy, wzgórzami od zachodu i

wschodu oraz otwarta na południe,

•

typ Ļ wi ħ tego wzgórza - niewysoka góra otoczona równin Ģ ,

•

typ punktu widokowego - niewysoka góra, słu ŇĢ ca jako punkt odniesienia, s Ģ siaduj Ģ ca

z terenem równinnym.

KLIMAT JAPONII

Rozci Ģ gło Ļę południkowa Japonii sprawia, Ň e le Ň y ona w zasi ħ gu trzech stref klimatycznych

tj. na południu – zwrotnikowej, w cz ħĻ ci Ļ rodkowej – podzwrotnikowej, a na północy –

umiarkowanej ciepłej. Do tego dochodz Ģ wpływy monsunowe nadaj Ģ ce morski charakter

klimatu kraju. Poza wysp Ģ Nansei oraz południow Ģ cz ħĻ ci Ģ Kiusiu wyra Ņ ny jest podział na

cztery pory roku. Ze wzgl ħ du na znaczn Ģ długo Ļę geograficzn Ģ wysp i ich ró Ň norodno Ļę

topograficzn Ģ czynniki klimatyczne s Ģ zró Ň nicowane np. zim Ģ w terenach obj ħ tych Alpami

Japo ı skimi temperatura dochodzi do – 20 o C, gdzie w tym samym czasie w rejonach

nizinnych wyspy Kiusiu temperatura osi Ģ ga + 19 o C. Silne zró Ň nicowanie klimatu wpływa na

dobór ro Ļ lin.

HISTORIA, KULTURA, SZTUKA JAPONII

Zasadniczy wpływ na kultur ħ Japonii wywarła cywilizacja s Ģ siaduj Ģ cych Chin jak i Korei. W

Chinach narodziły si ħ charakterystyczne dla Japonii dziedziny sztuki jak orgiami , suiseki oraz

bonsai .

ORIGAMI

Sztuka kunsztownego składania papieru. Pierwotnie z papieru tworzono dekoracje na

ceremonie religijne, jednak z biegiem czasu zacz ħ to przyozdabia ę równie Ň domy. Popularne

stało si ħ zwijanie listów i prezentów w warto Ļ ciowy papier. Reguły nakazuj Ģ składa ę papier

bez nacinania i klejenia.

SUISEKI

Sztuka artystycznego eksponowania kamieni i skał przypominaj Ģ cych swym kształtem

istniej Ģ ce pejza Ň e lub mityczne góry. Kamienie te prezentuje si ħ na rze Ņ bionych lub płaskich

podstawach. Suiseki podzielono jest na trzy kategorie:

•

San – sui – kei – seki to kamienie w formie krajobrazów z górami i wod Ģ ,

•

Keisho – seki to kamienie obiekty,

•

Biseki to kamienie wyró Ň nione ze wzgl ħ du na barw ħ i rysunek.

BONSAI

Sztuka bonsai polega na miniaturyzowaniu drzew lub krzewów hodowlanych w odpowiednio

dobranych pojemnikach. Efekt ten uzyskiwany jest przez specyficzne przycinanie i

piel ħ gnacj ħ . Do kompozycji bonsai mog Ģ by ę u Ň yte wszystkie gatunki drzew i krzewów, ale

najbardziej popularne to sosna i klon, a z kwitn Ģ cych drzew – wi Ļ nia i Ļ liwa oraz z krzewów

owocuj Ģ cych – pigwa i Ļ liwa daktylowa.

Równie Ň z Pa ı stwa ĺ rodka (dawna nazwa Chin) dotarł buddyzm zen stanowi Ģ cy inspiracj ħ do

nowych nurtów oraz form w malarstwie, kaligrafii, poezji. Japo ı czycy na szcz ħĻ cie odeszli od

wiernego kopiowania chi ı skich wzorów tworz Ģ c odr ħ bny styl natchniony jedynie wpływami

s Ģ siadów np. w Chinach kultywowano symetri ħ w kompozycji, natomiast w sztuce japo ı skiej

główny plan znajduje si ħ poza Ļ rodkiem dzieła.

Wraz z zen do Kraju Wschodz Ģ cego Sło ı ca dotarł rytuał picia herbaty przekształcony pó Ņ niej

w ceremoni ħ o znacz Ģ cych walorach estetycznych i filozoficznych. Zen miało wpływ na wiele

dziedzin Ň ycia Japo ı czyków jak i tworzyło nowo Ļ ci typu poezja haiku czy ikebana .

IKEBANA

Sztuka układania kwiatów, która skupia si ħ na tworzeniu harmonii linearnych konstrukcji,

rytmu i koloru.

ARCHITEKTURA

Obok warto Ļ ci estetycznych takich jak prostota, nietrwało Ļę , nieregularno Ļę , naturalno Ļę - w

aran Ň acji ogrodów japo ı skich zasadnicz Ģ rol ħ odegrała architektura. Drewniane, słupowo -

belkowe konstrukcje rezydencji nie miały Ļ cian no Ļ nych, co umo Ň liwiało otwarcie na

zewn Ģ trz du Ň ych, widokowych przestrzeni słu ŇĢ cych prze Ň yciom kontemplacyjnym.

Południowa Ļ ciana z rozsuwanymi panelami, zwanymi " amado ", pozwalała na poł Ģ czenie

przestrzeni mieszkalnej z krajobrazem. Prywatno Ļę osi Ģ gano nie za pomoc Ģ Ļ cian

zewn ħ trznych i zasłon jak w Europie, ale poprzez umiej ħ tne komponowanie ro Ļ linno Ļ ci i

kamieni w otaczaj Ģ cym dom ogrodzie.

Japo ı czycy cz ħ sto przekształcali otaczaj Ģ c Ģ przyrod ħ tak, aby harmonizowała z istniej Ģ cymi

lub projektowanymi budowlami. Sztuczne ukształtowanie ogrodu ze strumieniem, kamienn Ģ

latarni Ģ , mostem, altank Ģ i bambusowym urz Ģ dzeniem do zbierania wody.

Tradycyjne miasta japo ı skie podtrzymywały sw Ģ wi ħŅ z przyrod Ģ poprzez ogrody prywatne a

nie parki miejskie jak np. w Europie. Nawet najmniejszy ogród był odbiciem wszech Ļ wiata,

oaz Ģ ciszy i samotno Ļ ci.

RO ĺ LINNO ĺĘ

Ogród w stylu japo ı skim to dobre rozwi Ģ zanie dla niewielkiego miejskiego ogrodu o słabym

nasłonecznieniu. Jest to przede wszystkim ogród z dominuj Ģ cym listowiem (cz ħ sto

wykorzystywany jest zimozielony bambus, sosny, azalie, ró Ň aneczniki), rozja Ļ niony jest

niewielk Ģ ilo Ļ ci Ģ delikatnych kwiatów, poprzecinany Ň wirowymi alejkami, z niewielk Ģ

sadzawk Ģ lub oczkiem wodnym, kilkoma efektownymi kamieniami i japo ı skim lampionem.

Zamkni ħ ty jest Ň ywopłotem, drewnianymi panelami lub bambusowym ekranem. Widnieje w

nim te Ň kilka pi ħ knych, dobrze przyci ħ tych krzewów.

Dla mieszka ı ców Japonii wa Ň ne było symboliczne znaczenie ro Ļ lin. Drzewa w dawnych

ogrodach japo ı skich cz ħ sto traktowano jako element mniej wa Ň ny, stanowi Ģ cy swego rodzaju

uzupełnienia kompozycji.

Szczególnie du Ň e znaczenie przywi Ģ zywano do gatunków, które w okresie kwitnienia

przyci Ģ gały uwag ħ pi ħ knem kwiatów, a w porze jesiennej barwnymi li Ļę mi. Drzewa bogato

kwitn Ģ ce sadzono przede wszystkim od strony wschodniej, natomiast te o przebarwiaj Ģ cych

si ħ li Ļ ciach w zachodniej cz ħĻ ci ogrodu. Korzystaj Ģ c z odpowiednich gatunków drzew i

symbolicznej aran Ň acji mo Ň na było tymi ro Ļ linami zast ħ powa ę pewne elementy kompozycji

ogrodowej. Przykładowo je Ļ li nie było stawu, to zamiast niego sadzono drzewa – 9

judaszowców, w miejscu symbolicznego strumienia od strony wschodniej umieszczano 9

wierzb, natomiast brak pagórków mo Ň na było zast Ģ pi ę przez posadzenie 3 cedrów

zró Ň nicowanej wysoko Ļ ci.

Najpopularniejszymi drzewami spotykanymi w ogrodzie japo ı skim s Ģ sosny. Postrzega si ħ je

w kulturze wschodu jako symbol siły i długowieczno Ļ ci. Bardzo cz ħ sto sadzone s Ģ

nast ħ puj Ģ ce gatunki: sosna japo ı ska, korea ı ska, czarna i g ħ sto kwiatowa. Z zimozielonych

ro Ļ lin li Ļ ciastych rozpowszechnione s Ģ ostrokrzew, bukszpan drobnolistny oraz ligustr. Nie

brakuje równie Ň w ogrodach japo ı skich drzew i krzewów z pi ħ knymi kwiatami.

Najwi ħ kszym powodzeniem w Ļ ród mieszka ı ców Kraju Kwitn Ģ cej Wi Ļ ni ciesz Ģ si ħ

oczywi Ļ cie wi Ļ nie: wczesna i ró Ň owa. W japo ı skim klimacie symbolizuj Ģ one pocz Ģ tek

budz Ģ cego si ħ Ň ycia, jako jedne z pierwszych drzew kwitn Ģ na wiosn ħ . Ze wzgl ħ du na pi ħ kno

kwiatów i li Ļ ci uprawiane s Ģ tak Ň e magnolie (np. magnolia japo ı ska, magnolia gwia Ņ dzista),

glicynie oraz rododendrony, zarówno ró Ň aneczniki jak i azalie. Wskazana jest jednak tak Ň e

obecno Ļę drzew nie posiadaj Ģ cych licznych p Ģ ków kwiatowych, np. klonów (np. klon

japo ı ski, klon Ginnaia, klon palmowy) i miłorz ħ bów japo ı skich. Nie nale Ň y tak Ň e zapomina ę

o kolorystyce ro Ļ linno Ļ ci w poszczególnych porach roku. Szczególn Ģ rol ħ w ogrodzie

japo ı skim odgrywaj Ģ bambusy. Symbolizuj Ģ one przyja Ņı i wytrwało Ļę . W zwartych

nasadzeniach wykorzystywane s Ģ jako naturalne tło dla pozostałych elementów

kompozycyjnych w ogrodzie. Odznaczaj Ģ si ħ delikatno Ļ ci Ģ pokroju i du ŇĢ wytrzymało Ļ ci Ģ na

niekorzystne warunki atmosferyczne. Ich p ħ dy s Ģ ponadto wspaniałym materiałem do budowy

ró Ň nego rodzaju przegród wewn ħ trznych i płotów. Kompozycje ro Ļ linne uzupełniaj Ģ krzewy

ozdobne. Oprócz bukszpanu i rododendronów popularne s Ģ cyprysiki (np. cyprysik

t ħ połuskowy) i Ň ywotniki. Formy ro Ļ linne w ogrodzie japo ı skim pocz Ģ tkowo były

wzorowane na tradycyjnych formach chi ı skich. Z czasem ogrodnicy zacz ħ li wprowadza ę

nowe malowniczo kształtowane korony drzew i krzewów na podobie ı stwo niezwykłych form

wyst ħ puj Ģ cych w naturalnym Ļ rodowisku Japonii. Szczególn Ģ inspiracj Ģ stały si ħ

fantastycznie ukształtowane drzewa rosn Ģ ce w surowym górskim klimacie. Powyginane

nienaturalne gał ħ zie, cz ħ sto o bardzo dziwnych kształtach, stanowiły wzór do na Ļ ladowania w

budowanych ogrodach cesarskich i magnackich. W pó Ņ niejszym okresie , kiedy powierzchni ħ

ogrodów zacz ħ to stopniowo ogranicza ę , ro Ļ linno Ļę równie Ň uległa miniaturyzacji, przy

jednoczesnym zachowaniu interesuj Ģ cych kształtów.

W ogrodach japo ı skich popularno Ļ ci Ģ cieszyło si ħ formowanie sztucznych koron drzew.

Zakładane obecnie przydomowe ogrody japo ı skie cz ħ sto zajmuj Ģ powierzchni ħ zaledwie

kilkunastu metrów kwadratowych. Posadzenie w nich wi ħ kszej liczby drzew i krzewów jest

mo Ň liwe przede wszystkich dzi ħ ki technikom ograniczaj Ģ cym wzrost ro Ļ lin. Stosuj Ģ c ró Ň ne

zabiegi, takie jak: przycinanie, przyginanie, skr ħ canie, rozpinanie na rusztowaniach pni i

gał ħ zi, uzyskuje si ħ sztucznie formowane korony. S Ģ one cz ħ sto asymetryczne, ale o

zrównowa Ň onej formie. Cało Ļę korony wpisuje si ħ w zarys trójk Ģ ta lub czworok Ģ ta. W

ogrodach mo Ň na spotka ę równie Ň drzewa maj Ģ ce regularn Ģ form ħ piramidaln Ģ i kolumnow Ģ .

Ich zadaniem jest podkre Ļ lenie kontrastowo Ļ ci asymetrycznie kształtowanych drzew.

1) Korona w kształcie litery „s”

2) Korona kr ĢŇ kowa

3) Korona uko Ļ na

4) Korona wij Ģ ca si ħ

5) Korona wysepkowa

Popularne było tak Ň e formowanie krzewów.

Krzewy ozdobne rosn Ģ ce w ogrodach japo ı skich bardzo rzadko zachowuj Ģ swoj Ģ naturaln Ģ

form ħ . Najcz ħĻ ciej s Ģ stosowane jako elementy uzupełniaj Ģ ce lub równowa ŇĢ ce kompozycj ħ ,

słu ŇĢ te Ň do tworzenia regularnie formowanych Ň ywopłotów. W kompozycjach wyst ħ puj Ģ

jako tradycyjne niskie formy kuliste i półkuliste.

ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY

LATARNIE

„ Ishi - doro “ japo ı skie latarnie kamienne b ħ d Ģ ce istotn Ģ cz ħĻ ci Ģ architektury japo ı skiego

ogrodu pełniły zarówno estetyczn Ģ jak i czysto funkcjonaln Ģ rol ħ o Ļ wietlaj Ģ c drog ħ przed

wej Ļ ciami do Ļ wi Ģ ty ı . Kamienne latarnie w ogrodach towarzyszyły cz ħ sto przy okazji

wieczornych spotka ı na ceremonii herbaty. Rze Ņ biono je najcz ħĻ ciej z granitu o najwy Ň szej

jako Ļ ci a wymiary latarni dostosowane były proporcjonalnie do wielko Ļ ci zaprojektowanego

ogrodu lub architektury danego obiektu. Mo Ň na wyró Ň ni ę cztery podstawowe kategorie

latarni:

• tachi-gata (latarnie na postumencie),

• ikekomi-gata (wkopane w ziemi ħ ),

• yukimi-gata (z daszkiem chroni Ģ cym przed Ļ niegiem),

• oki-gata (małe latarenki).

Zachowane do dzi Ļ zabytkowe kamienne latarnie s Ģ istotnym elementem dziedzictwa kultury

japo ı skiej.

Latarnie w stylu „tachi-gata“ powstawały w okresie Muromachi (1338 – 1573 r). Ustawiano

je w wielkich ogrodach oraz przy Ļ wi Ģ tyniach buddyjskich. Okr Ģ gły trzon latarni posiadał na

spodzie sze Ļ ciok Ģ tn Ģ baz ħ ( kiso ). Na górnej, sze Ļ ciok Ģ tnej platformie ( nakadai ) zamocowana

była latarnia ( hibukuro ) z rze Ņ bionym daszkiem ( kasa ) zwie ı czonym po Ļ rodku kamiennym

klejnotem ( hoh-ju ). Całkowita wysoko Ļę tych latarni wynosiła od 1 do 2 m.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: