Tadeusz Pilch Zasady bada� Pedagogicznych (wydanie drugie poprawione i rozszerzone) Rozdzia� 4 opracowa�a Teresa Bauman Rozdzia� 7 opracowa� Andrzej Rad�ko Celem nauki nie jest otwieranie drzwi niesko�czonej m�dro�ci, lecz po�o�enie kresu niesko�czonym b��dom. Bertold Brecht. Wydawnictwo "�ak" Warszawa 1995 Itu,~ I;iklar I~m~l M;iruk ~nicci�ski Redaktor techniczny l~l�bieta Malik Ksi��ka dofinansowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Copyright by Wydawnictwo "�ak" Copyright by Tadeusz Pilch Wydawnictwo "�ak" Teresa i J�zef �nieci�scy Warszawa ul. Moldawska 13/56 tel: 22-82-67 ISBN 83-86770-00-7 ~ .'a `'3 ~~ Wszelkie prawa zastrze�one. �aden Ii~a~;n~cW Ici ksiatiki nie mo�e by� kserowany ani w inny sl�~seSb kopiowany bez uprzedniej, pisemnej zgody wydawcy Druk i oprawa: f~ Tei. (0-22) 789 38 54 Spis tre�ci S�owo wst�pne .................................................1 Rozdzia� 1. Elementy wiedzy o nauce i poznaniu naukowym . . . . . . 3 1.1. Poj�cie nauki ............................................3 1.2. Cechy i zasady poznania naukowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1.3. Owoce poznania naukowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.3.1. Cele bada� naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.3.2. Prawa nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.3.3. Prawid�owo�ci nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 1.3.4. Teoria naukowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.4. Wyja�nienia naukowe i ich rodzaje . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.4.1. Wyja�nienia genetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.4.2. Wyja�nienia funkcjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.3. Wyja�nienia teleologiczno-funkcjonalne . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.4.4. Wyja�nienia logiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Zadania i pytania ............................................ ..17 Rozdzia� 2. Terminy i poj�cia bada� pedagogicznych . . . . . . . . . . .19 2.1. Typologia bada� pedagogicznych ze wzgl�du na cel, organizacj�, przedmiot i procedur� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 2.2. Problemy i hipotezy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.2.1. Formu�owanie problem�w badawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 2.2.2. Formu�owanie hipotez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 2.3. Poj�cie modelu w badaniach spo�ecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 2.4. Zmienne i wska�niki w badaniach pedagogicznych . . . . . . . . . . . .~. 31 2.4.1. Formu�owanie zmiennych i ich rodzaje . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 2.4.2. Wska�niki i ich rodzaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 2.5. Klasyfikacja jako narz�dzie poznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Literatura zalecana ........................................... ..39 Zadaniai pytania ............................................ ..40 Rozdzia� 3. Metody bada� pedagogicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 3.1. Metody - techniki - narz�dzia badawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 3.2. Eksperyment pedagogiczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 V t. 4. Menu>Lralia pc~la~mgicrna . ... ..... . .. ..... ........... .....45 ~..1. Mn~rcla inclywi~lualnych przypadkciw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 ~.5. Mnu~lu Banda�u diagnostycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 I,W ~rntura zalecana ........................................ .....52 %,a~lania i pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Rozdzia� 4. O mo�liwo�ci zastosowania metod jako�ciowych w badaniach pedagogicznych - opracowa�a Teresa Bauman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 4.1. Uwagi og�lne ...................................... .....54 4.2. Przedmiot i cel bada� jako�ciowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 4.3. Hipoteza i problem badawczy w badaniach jako�ciowych . . . . . . .57 4.4. Dob�r badanych .................................... .....58 4.5. Cechy charakterystyczne badania jako�ciowego . . . . . . . . . . . . . . . .59 4.5.1. Relacja badacz - badany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 4.5.2, J�zyk w badaniach jako�ciowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 4.5.3. Kontekst ..................................... .....61 4.5.4. Wyobra�nia i intuicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 4.6. Proces badania ..................................... .....63 4.7. Badania jako�ciowe w pedagogice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63 4.8. Rodzyje metod jako�ciowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 4.8.1. Otwarty wywiad pog��biony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 4.8.2. Metoda biograficzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 4.8.3. Jako�ciowa analiza tekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 4.8.3. I . Uwagi dotycz�ce jako�ciowej analizy tekst�w i autobiografiii ...................................... .....71 4.8.4. Obserwacja uczestniczatca czyli hmianie przez wsp�lne do�wiadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 4.9. Uwagi ko�cowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . .74 Zadanim pytania ......................................... .....75 Rozdzia� 5. Techniki bada� pedagogicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 5.1. Obserwacja ........................................ .....76' 5.1.1. Narz�dzia obserwacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 5.2. Wywiad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82 5.2.1. Czynniki zak��caj�ce wiarygodno�� informacji . . . . . . . . . . .83 5.2.2. G��wne typy wywiad�w w badaniach pedagogicznych . . . .85 5.3. Ankieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86 5.4. Badanie dokument�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88 5.5. Analiza tre�ci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 5.6. Technikiprojekcyjne ................................ .....91 Literatura zalecana ............................................ .92 Zadanim pytania ............................................. .93 Rozdzia� 6. Pomiar w badaniach pedagogicznych . . . . . . . . . . . . . .94 6.1. Pomiar �rodowiska wychowawczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 6.2. Poj�cie i skale pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 6.2. I . Skala nominalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 6.2.2. Skala porz�dkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 6.2,3. Skala interwa�owa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 6.2,4. Skala ilorazowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 6.3. Techniki socjometryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 6.4. Testy pedagogiczne ..................................... 105 6.4,1. Istota i w�a�ciwo�ci test�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 6.4.2. Klasyfikacja test�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 6.4.3. Zasady stosowania test�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Zadanim pytania ....................,...................... 111 Rozdzia� 7. Skuteczno�� metod statystycznych i warunki ich stosowania w badaniach pedagogicznych - opracowa� Andrzej Rad�ko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 7.1. Sztuka konstruowania pr�by badawczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 7.2. Operacje statystyczne na zmiennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 7.3. Korelacje, rozk�ady i oszacowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 7.4. Statystyczna weryfikacja hipotez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Zadanim pytania ........................................... 134 Rozdzia� 8. Narz�dzia badawcze. Konstrukcja i zastosowanie . . . 135 8.1. Regu�y technicznej i poznawczej poprawno�ci budowy narz�dzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 8.2. Kwestionariusz wywiadu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 8.3. Kwestionariusz ankiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 8.4. Narz�dzia socjometrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 8.5. Narz�dzia obserwacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 8.6. Skale ................................................. 164 Literatura zalecana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Zadanim pytania ........................................... 170 Rozdzia� 9. Organizacja i etapy bada� naukowych . . . . ....
GAMER-X-2015