STRATEGIE NAGRYWANIA 4 - KOŃCOWE PRACE NAD MIKSEM.pdf - STUDIO DOMOWE-NAGRYWANIE i NAGŁAŚNIANIE - znajomy59

TECHNOLOGIA Strategie nagrywania (4)

Strategie nagrywania (4)

Koñcowe prace nad miksem

Grzegorz Bryg

• W polu tegoż Auxa (tryb pracy – POST ) załą-

czyć wtyczkę dB ProComp, a na liście RECEIVE

wybrać A. RATIO (drugi suwak od lewej) ścią-

gnąć w dół do pozycji GATE ; ATTACK ustawia-

my na 0ms (rysunek 1) , regulować będziemy

wartość DECAY w zakresie 20-100ms oraz

wartość THRESHOLD . Generalnie chodzi o to,

by bas sterował gitarą, narzucał jej swoją dy-

namikę. W miejscu najwyższego poziomu ba-

su powstaną dodatkowe, krótkie impulsy gita-

rowe. Przydatne zwłaszcza w przypadku basu

samplowanego, który zawsze będzie równiej-

szy od gitary, choćby gitarzysta nie wiadomo

jak się wytężał. Analogicznie można postąpić

z równolegle nagraną gitarą czystą, w celu dy-

namicznego upodobnienia wszystkich trzech

instrumentów.

połączeniu tych dwu instrumentów w polu Aux.

Rzecz będzie polegać na przesterowaniu tylko

pewnego zakresu pasma sygnału stanowiącego

gitarę i bas jako jeden przedmiot obróbki.

Tak jak poprzednio należy włączyć w obu

ścieżkach kolejną funkcję Aux, regulatory tejże

funkcji podciągnąć do pewnego stopnia w górę,

lecz pozostawić do regulacji. W polu Aux dla

efektów załączamy wtyczkę Steinberg-Quadra-

Fuzz (rysunek 2) . Na wykresie w oknie Edit wy-

znaczamy zakres, przykładowo 80-200Hz,

i podbijamy go. Jednocześnie odpowiadające mu

pokrętło Filterbanku w oknie głównym skręca-

my w dół, jeśli nie mamy zamiaru wzmacniać

zakresu 80-200Hz, a tylko wprowadzić weń

przester.

W tym miejscu apeluję o wyczucie, dokładność

i umiar, gdyż operacja może być tragiczna

w skutkach, jeżeli się przesadzi. Przester produ-

kowany cyfrowo wiąże się bezpośrednio z utra-

tą rozdzielczości rzeczywistej, jednakże w narzę-

dziu QuadraFuzz uwzględniono także i to. Otóż

pod wykresem mamy opcję Shape, składającą

się z pięciu przycisków – im bardziej w prawo,

tym gorzej dla rozdzielczości, więc jak każdy

trzeźwy brytyjski taksówkarz trzymajmy się ra-

czej lewej strony.

Ponadto ważne są: szerokość i wysokość filtru

na wykresie, stopień wyrównania pasma pokrę-

tłem FILTERBANK , poziom przesteru GAIN , po-

ziomy Aux Send Level każdego kanału w kon-

solecie oraz oczywiście poziom Return Level od-

powiadający za wyważenie proporcji pomiędzy

tak obrobionym sygnałem basu i gitary, a ich

brzmieniami bez powyższej obróbki. Można

w ten sposób uzyskać brzmienie podobne do te-

go, jakie słychać czasami w zespole L7 lub

w utworze Daisy Chainsaw pt. „Love your mo-

ney”. Gitara Angusa Younga z AC/DC to przy

tym mandolinka.

Kontynuujemy prace nad miksem mate-

ria³u audio. W tym miesi¹cu postaramy

siê zespoliæ brzmienie gitar oraz dopra-

cowaæ brzmieniowy obraz ca³oœci.

Zespolenie basu z gitar¹ prowadz¹c¹

Najczęściej jest tak, że przesterowana gitara

ma znacznie mniejszy zakres dynamiki niż gita-

ra basowa. Różnice te są niekorzystne w kon-

tekście spójności nagrania. Poniekąd załatwia-

my tę sprawę – omówioną w zeszłym miesiącu

– kompresją sekcji, ale to prawdopodobnie nie

wystarczy. Trzeba się jeszcze zająć gitarą, przy

czym nie może to być zwykła ekspansja, ponie-

waż ciężko będzie „wyczarować” szczyty z ni-

czego. Posłużymy się tutaj efektem dB ProComp

i jego funkcją SIDE CHAIN . W tym celu należy:

• Włączyć efekt do ścieżki basu przed wszelkimi

innymi efektami i w polu SIDE CHAIN/SEND

wybrać np. A. Pozostałe regulacje nie będą ra-

czej miały znaczenia lecz na wszelki wypadek

lepiej je zresetować.

• Dla gitary włączyć następny wolny Aux, a po-

ziom AUX SEND LEVEL ustawić na -25 lub

-30dB.

Dodatkowy przester gitary i basu

Typowe efekty gitarowe raczej słabo przestero-

wują częstotliwości niskie, powodując przeważ-

nie zniekształcanie częstotliwości środkowych

i wysokich. Tymczasem chcąc wyzwolić

w brzmieniu ekstremalną agresję, spróbujemy

potraktować bas i gitarę jako jeden ku temu śro-

dek, wprowadzając do nich jednocześnie prze-

sterowanie dołu powstającego po częściowym

Przez ca³y czas pracy nad brzmieniem miksu szczegól-

nie warto podpieraæ siê swoim wzorem muzycznym

w postaci nienagannie wyprodukowanego kr¹¿ka ulu-

bionego wykonawcy.

Wtyczka dB ProComp. Bas po przekroczeniu poziomu -3dB powoduje pojawianie siê dodatko-

wych impulsów gitarowych, których g³oœnoœæ reguluje siê suwakiem OUTPUT lub regulato-

rami AUX w konsolecie.

QuadraFuzz. W prawym oknie – Edit – podbity zosta³ zakres 80-220Hz i jest przesterowany.

W oknie g³ównym natomiast skrêcono odpowiadaj¹cy mu regulator (drugi od lewej) do -7dB,

w celu zredukowania wczeœniejszego podbicia.

118

Estrada i Studio • listopad 2004

Strategie nagrywania (4) TECHNOLOGIA

Używanie wtyczki QuadraFuzz związane jest

z kilkoma drobnymi trudnościami. Po pierwsze

stanowi ona dosyć solidne obciążenie dla proce-

sora. Po drugie grafika okna powoduje, że przy

zmniejszeniu ilości kolorów monitora do np. 256,

w sposób szalony migocze nie tylko wtyczka, lecz

całe okno programu głównego. Po trzecie, okno

Edit uparcie dąży do tego, by być zawsze na

wierzchu. Po czwarte, po ponownym uruchomie-

niu programu ustalone brzmienie wprawdzie po-

wraca, lecz wizualnie ustawienia odpowiadają

czemuś zupełnie innemu – jednemu z presetów

fabrycznych. Jedyna na to rada, to zapisać usta-

wienia jako preset na górnej liście, a po ponow-

nym otwarciu programu, przed każdą korektą

tych ustawień wybrać z listy tenże preset.

dzie instrumentalnym z werblem włącznie, to

trzeba ją obniżyć do około 50%.

• Dynamic – tu w procentach określimy, jaki za-

kres dynamiki ma być rozjaśniony. 100% to

wielkość, przy której podniesiemy górę całego

zakresu dynamicznego, podobnie jak za po-

mocą korektora. Obniżenie tej wartości po-

zwoli nam pominąć sygnały cichsze (szumy

w szczególności) lub nawet obrobić same

szczyty. Optymalna wielkość to 60-90%.

• Crossover – określa częstotliwość, od której za-

czyna się obróbka. Np. 1.000Hz oznacza, że

wzmocniony zostaje zakres od 1kHz w górę.

Związana jest z tym jeszcze jedna opcja Har-

monic Type – tu do wyboru jest Odd and Even

(warm) dodający poza jasnością trochę ostre-

go ciepła oraz Odd (bright), czyli rozjaśnienie

wyostrzające i wyjaskrawiające, z uwagi na

dodanie wyłącznie nieparzystych harmonicz-

nych. Regulując crossover najlepiej jest balan-

sować między 1.000 a 3.000Hz.

• Spectral Mix – regulacja niezbędna do zacho-

wania równowagi pomiędzy górą a dołem pa-

sma w materiale wyjściowym.

• Quality Level – poziom jakości. Wyższa jakość

powoduje większe obciążenie procesora, lecz

bardzo często bywa zupełnie niepotrzebna.

Inny sposób na rozjaśnienie materiału, to uży-

cie wtyczki C1/Comp firmy Waves. Działa ona

Plug-in Arboretum Harmonic Exciter, który pos³u¿y nam do

rozjaœnienia brzmienia.

Rozjaœnienie brzmienia

Procesor o nazwie Harmonic Exciter firmy Ar-

boretum System (rysunek 3) stwarza możliwość

rozjaśnienia miksu w sposób znacznie lepszy

niż na przykład zwykła korekcja góry. Wtyczka

ta powoduje wygenerowanie wyższego pasma

z częstotliwości istniejących oryginalnie, po-

przez ich zwielokrotnienie. Ponadto umożliwia

regulację zakresu dynamiki, który ma być rozja-

śniony, by nie wzmacniać sygnałów słabszych,

takich jak szumy.

Z excitera można korzystać zarówno przy ob-

róbce całościowej podkładu muzycznego (bez

wokalu), jak i przy łączeniu sygnałów instru-

mentów w polu Aux. Warto od razu nadmienić,

iż efekt ten niekorzystnie wpływa na wokal,

a także na werbel przy ustawieniach jednocze-

śnie pożądanych dla całej reszty, zatem lepiej

będzie owe dwie ścieżki z obróbki wyłączyć,

a pozostałe podporządkować do kolejnego, wol-

nego Auxa, gdzie należy włączyć plug-in Har-

monic Exciter. Posiada on cztery regulacje:

• Harmonic – intensywność wygenerowanych,

wyższych częstotliwości. Optymalnie harmo-

nikę można ustawić nawet na 150% lub wię-

cej, jednak jeśli pracujemy na całym podkła-

inaczej niż Harmonic Exciter, a różnica najpro-

ściej mówiąc polega na tym, że ten ostatni

wzmacnia wysokie tony od zażądanego przez

nas poziomu dynamiki, natomiast C1/Comp nie-

jako odwrotnie – zmniejsza lub zwiększa różni-

ce dynamiczne we wskazanej częstotliwości.

Wszystko zależy od tego czy mamy zamiar

użyć C1/Comp również do kompresji materiału,

czy też poprawiać brzmienie materiału już

skompresowanego. Omówię kolejno najpierw

jedną, potem drugą ewentualność.

Kompresja całościowa w ramach premasteringu

najczęściej jest po prostu konieczna. Plug-in

C1/Comp jak najbardziej ku temu służy, a ponadto

posiada możliwość co prawda prowizorycznej

i uproszczonej, lecz wystarczającej kompresji/eks-

pansji pasmowej, a to z kolei pozwala modyfiko-

wać brzmienie. Zatem jeśli poddajemy materiał

kompresji, możemy przy okazji jednocześnie po-

prawić jasność – odpowiadające za nią częstotli-

wości skompresować wyraźnie słabiej od pozosta-

łych. Operacja ta jest bardzo podobna do opisywa-

nej miesiąc wcześniej grupowej kompresji sekcji,

jednak ingerencja w dynamikę będzie ostrożniej-

sza, więc ustawienia będą wyglądać nieco inaczej

– współczynnik Ratio około 1,5 do 3, czas ataku

około 10ms, czas zanikania ok. 100-200ms, tryb

pracy EQ Mode w pozycji Split oraz typ i szerokość

filtru dobrane tak, by najbardziej kompresować ni-

ski środek pasma, średnio dół, zaś góra powinna

być potraktowana minimalnie (rysunek 4a) . Jeżeli

szczęśliwie dysponujemy nowszym modelem – C4

– to jeszcze lepiej, gdyż wówczas mamy szerszą

kontrolę nad kształtem wykresu odpowiadającego

za proporcję pomiędzy zakresami częstotliwości

obrabianymi mniej lub bardziej. Natomiast próg

Threshold ustawić odsłuchując materiał i obser-

wując działanie kompresji na wykresie; ów próg

również powinien być użyty mniej głęboko, niż

przy kompresji sekcji.

Kiedy pomysł rozjaśnienia brzmienia za po-

mocą C1/Comp zrodzi się w chwili, gdy materiał

został już skompresowany całościowo i nie ma

możliwości odwrotu, istnieje trochę trudniejszy

i bardziej namiastkowy sposób na osiągnięcie

planowanych efektów. Czynności będą polegały

a) b)

Rozjaœnianie brzmienia za pomoc¹ wtyczki Waves C1/Comp.

4 a). Kompresja z naciskiem na dolny œrodek.

4 b). Ekspansja pasma wysokich czêstotliwoœci.

Estrada i Studio • listopad 2004

119

TECHNOLOGIA Strategie nagrywania (4)

na ekspansji rejestrów górnych. O ile w tamtym

przypadku na rzecz góry redukowaliśmy dyna-

mikę całej reszty, tak tutaj „naciągniemy” dyna-

mikę góry kosztem tejże reszty – współczynnik

Ratio około 0,7 do 0,9, czas ataku 0ms, tryb pra-

cy EQ Mode w pozycji Split, a typ i szerokość fil-

tru dobrane tak, by poddawać ekspansji wysokie

częstotliwości (rysunek 4b) . Próg Threshold oraz

czas zanikania należy poddać wnikliwej regula-

cji, przy jednoczesnym baczeniu na wielkość Ra-

tio tudzież dokładniejszy kształt wykresu filtru.

słyszane ze środka. Aby po-

niekąd sprawiedliwie rozło-

żyć każde pasmo w panora-

mie, użyjemy opcji Shuffling,

wpisując wartość większą od

1 – powiedzmy 1,5-2,0.

W okienku Freq jest miejsce

na określenie granicy czę-

stotliwości, poniżej której

nastąpi rozsunięcie w pano-

ramie. Przykład: dźwięki

powyżej 650Hz posiadają

silniejsze własności stereo-

foniczne niż dźwięki poniżej

650Hz, zatem po wpisaniu

650 rozsunięciu ulegną te

drugie. Wartość 650Hz jest

tutaj wartością domyślną i zarazem optymalną,

ale i tym razem przypominam, że to uszy, a nie

liczby decydują ostatecznie.

Funkcja BassTrim pozwoli ewentualnie podbić

basy, jeśli po Shufflingu uległy osłabieniu.

Korekta panoramy stereofonicznej

Po całkowitym zmiksowaniu materiału może

się zdarzyć, że pojawiła się asymetria pomiędzy

kanałami oraz pewnego rodzaju dysproporcje po-

między środkiem panoramy, a jej bokami. Na tę

potrzebę firma Waves zaoferowała narzędzie

o nazwie StereoImager (rysunek 5) . Wyrównywa-

nie symetrii stereofonicznej przy użyciu powyż-

szej wtyczki nie polega na banalnym wyrówny-

waniu poziomów kanałów lewego i prawego. Ist-

nieją bowiem sytuacje, w których środek panora-

my jest osadzony prawidłowo, a pomimo to cały

obraz stereofoniczny nagrania poprzez wcześniej-

sze zastosowanie różnorodnych efektów jest jak

gdyby przekrzywiony. Dzieje się tak na przykład

po zastosowaniu delaya z przewagą w jednym

kanale, gdy nasze ludzkie uszy odbierają opóź-

niony sygnał jako słabszy. Nie tylko zresztą same

wrażenia, także obiektywne zjawisko może za-

chwiać symetrię miksu, ponieważ samo w sobie

jest asymetryczne. Tym zjawiskiem jest ścieżka

perkusyjna z talerzami i tom-tomami.

StereoImager posiada pożyteczną regulację sy-

metrii. Jest to wartość Assymetry pozwalająca na

odpowiednie wyważenie kanałów przy jednocze-

snym zachowaniu pozycji środka panoramy.

Podczas regulacji ruchy na wykresie symbolizują

zmiany obrazowo, lecz oczywiście nadrzędnym

kryterium w ocenie jest uważny słuch. Jeżeli np.

werbel perkusji znajduje się tam gdzie ma być,

czyli na środku, natomiast całość „zjeżdża” w le-

wą stronę, powinniśmy suwak Assymetry posu-

nąć nieco w prawo. Przesunięcie go o ok. 10-12

jednostek jest już dość wyraźną zmianą.

Kolejna sprawa: wyższe częstotliwości zdają

się mieć tendencję do lepszego rozkładania się

w stereo niż dolny środek czy bas, które są lepiej

Waves StereoImager. Z pomoc¹ tego narzêdzia ustalamy w³aœciwe proporcje w przestrzeni

stereofonicznej nagrania.

rozdzielczość, przy czym warto pozostawić sobie

kopię pliku z zachowaną 24-bitową rozdzielczo-

ścią na okazję np. remasteringu lub produkcji

DVD. Redukcja rozdzielczości w L1 możliwa jest

dzięki funkcji o nazwie IDR. Wielkość Quantize

winna być nastawiona na 16 bit, zaś szum line-

aryzujący powinien mieć łagodną charakterystykę

(Type 2/Normal lub Ultra – rysunek 6a ).

Jeśli przypadła nam obróbka przy 16 bitach, to

na pewno rozdzielczość częściowo uciekła i za-

miast ją redukować, konieczne będzie zamasko-

wanie skutków ubytku rozdzielczości mocniej-

szym ditheringiem, na przykład Type 1/Normal

(rysunek 6b) .

Przez cały czas pracy nad brzmieniem miksu

szczególnie warto podpierać się swoim wzorem

muzycznym w postaci nienagannie wyproduko-

wanego krążka ulubionego wykonawcy. Brzmie-

nie każdego z instrumentów, ich wzajemne pro-

porcje i współgrania, plany przestrzenne, wła-

sności dynamiczne, wreszcie barwa całości za-

pewne wpadły nam w ucho i nie ma żadnego

wstydu w tym, by próbować doścignąć najlep-

szego. Nie zaszkodzi też czasem porównanie

z innym, podobnym wykonawcą – a nuż w pew-

nych szczegółach będzie jeszcze lepszy od idola?

Poziom i rozdzielczoœæ

Ostatnią czynnością będzie zastosowanie ogra-

nicznika, niwelującego szczyty uniemożliwiające

prawidłową normalizację. Ponownie sięgniemy

do jednego z plug-inów firmy Waves, a będzie to

tym razem limiter o nazwie L1-Ultramaximizer.

Ustawienie progu działania limitera jest dzięki

niemu prostsze, gdyż posiada on wskaźniki re-

dukcji szczytów (Attn), a wraz z suwakiem regu-

lacji progu widzimy gdzie znajdzie się próg

w stosunku do całego poziomu (Threshold). Poza

tym podczas obniżania progu automatycznie

podnosi się ogólny poziom, co jest wprost genial-

nym udogodnieniem przy tego rodzaju pracy.

Próg powinien być na tyle nisko, by możliwie

zmaksymalizować poziom, lecz na tyle wysoko,

aby nie płaszczyć dynamiki i nie tracić rozdziel-

czości. Ruchomy, czerwony pasek wskaźnika

Attn powinien być w większości czasu pracy

niewidoczny i pojawiać się tylko wtedy, kiedy

następuje redukcja transjentów. Ustawienie Di-

gital Domain spowoduje, że limiter będzie dla

nich bardziej bezwzględny.

Jeżeli pracowaliśmy w trybie 24-bitowym, a ma-

teriał przeznaczony jest na nośnik CD, gdzie za-

wsze bitów jest 16, to trzeba jeszcze zredukować

Pos³owie

Na zakończenie, wbrew tytułowi nie będę pisał

na temat naszego parlamentu. Chciałbym tylko,

by każdy z was czytających pamiętał, że sama

lektura nie zastąpi własnego doświadczenia, wy-

czucia i cierpliwości, jest ona tylko zbiorem suge-

stii, chwilami subiektywnych, nie zaś żadnym

„regulaminem postępowania w sytuacjach szcze-

gólnych”. Czasami o powstaniu jakiejś koncepcji

decydował mój własny muzyczny gust, którego

nie sposób się wyprzeć pracując nad muzyką. Tak

czy inaczej liczę na to, że sentencja „Rock’n’roll

wiecznie żywy” zachowa swą moc. I chociaż nie-

które moje zdania mogą wydawać się zbudowane

w sposób na tyle pokrętny, że nie powstydziłby

się ich sam Jan Maria Rokita, to mam nadzieję,

że ta seria artykułów choćby w drobnym stopniu

pomogła wam w stworzeniu czegoś, co może się

podobać odbiorcom rocka. E i S

a) b)

Ultramaximizer – przyk³adowe ustawienia przed zapisem na CD.

6 a). Obróbka materia³u 24-bitowego.

6 b). Obróbka materia³u 16-bitowego.

120

Estrada i Studio • listopad 2004

STRATEGIE NAGRYWANIA 4 - KOŃCOWE PRACE NAD MIKSEM.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: