Podatek – to świadczenie o charakterze: publiczno – prawnym, przymusowym, nieodpłatnym (nieekwiwalentym), bezzwrotnym, ogólnym, ustawowym świadczonym na rzecz Skarbu Państwa.
Charakter:
1. publiczno – prawny– na gruncie prawa publicznego umów o charakterze prywatnym nie ma. Obowiązek podatkowy niezależny jest od woli podatnika. Obowiązku podatkowego nie można przenieść na inny podmiot;
2. przymusowy – oznacza, że jeżeli zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, państwo może zastosować przymus państwowy za pomocą instrumentów przewidzianych w Ordynacji Wyborczej; - to może być
- hipoteka przymusowa nałożona na nieruchomość będącą własnością podatnika (art.34),
- zastaw skarbowy ustanowiony na rzeczach ruchomych i prawach majątkowych (art.41),
- ustanowienie zabezpieczenie na majątku podatnika nawet przed terminem płatności, jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane (art.33). Kryterium jakim jest uzasadniona obawa jest kryterium nieostrym. Jednak chodzi o obawę, że podatnik nie uiszcza podatków w sposób trwały, zbywa składniki majątkowe.
- jeśli nie uda się organom z tego skorzystać – organ może zastosować egzekucję wg ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
3. nieodpłatny (nieekwiwalentny) w zamian za zapłacony podatek nie można niczego żądać od państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. (Podatek jest pojęciem, który wchodzi w zakres należności publiczno – prawnych, ale tu wchodzą też cła i opłaty - z czego opłaty są ekwiwalentne. Tych opłat jest wiele i mają zróżnicowany charakter np. opłaty abonamentowe. Wysokość opłaty musi być ustalona w drodze ustawy. Odpłatności celne – obecnie jest zakaz stosowania cła w Unii Europejskiej.
4. bezzwrotny – raz uiszczona należność nie podlega zwrotowi – co do zasady, ponieważ gdy jest nadpłata (z różnego tytułu) wówczas podatnik występuje do organu rentowego o zwrot.
5. świadczenie na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego – ale w zasadzie tylko gminy (powiat i województwo nie mają);
6. ogólny – norma prawna podatku ma być tak skonstruowana aby adresat był wskazany obszernie – tj. „osoba która jest posiadaczem …”, „osoba, która osiąga dochód …” i gdy ta „która” osoba spełni odpowiednie przesłanki staje się podatnikiem;
7. ustawowy - podatek ma wynikać z ustawy podatkowej – to gwarancja dla podatnika, że podatki mogą być nałożone tylko ustawowo.
W Ordynacji Podatkowej pojawiło się sformułowanie, że podatek ma być uregulowany w specjalnej ustawie podatkowej a nie jak przykładowo podatek od gier – w ustawie o grach losowych.
Źródła prawa podatkowego
1. Konstytucja – po wojnie ustawodawca konstytucyjny dwukrotnie odnosi się do podatku. W zasadzie powszechności i zasadzie równości opodatkowania;
2. ustawa - ustawowa regulacja przepisów prawa podatkowego. W ustawie winny być uregulowane:
a) podmiot
b) przedmiot
c) stawka
d) zasady stosowania zwolnień podmiotowych
e) zasady stosowania ulg podatkowych polegających na obniżeniu podstawy opodatkowania lub wysokości podatku.
W Ordynacji Podatkowej ustawodawca nie ustalił zasad stosowania ulg – w tym umorzenia obowiązku podatkowego. Istnieje jedynie nieostre kryterium jakim jest ważny interes podatnika lub interesem publicznym. Przepisy unijne co do zasady zabraniają stosowania ulg, bo naruszają uczciwą konkurencję i stabilność runku. Są 4 sektory wrażliwe w których ulg stosować bezwzględnie nie wolno a są nimi:
a) górnictwo
b) hutnictwo
c) transport
d) rybołówstwo
W zakresie pomocy publicznej dla przedsiębiorców okres przedawnienia wynosi 10 lat. Stąd też aktualnie Komisja Europejska wydaje decyzje dotyczące ustalenia wysokości pomocy publicznej dla przedsiębiorstw z której korzystali przedsiębiorcy przed przystąpieniem Polski do UE. Zwłaszcza jeżeli chodzi o sektory wrażliwe. Decyzje Komisji Europejskiej – jeżeli idzie o kwoty do zwrotu zawsze są indeksowane i zawierają odsetki za zwłokę.
3. przepisy ustrojowe - przepisy dotyczące funkcjonowania organów podatkowych. Izby i urzędy skarbowe działają na podstawie ustawy z 1995 roku. Część organów wynika z Ordynacji Podatkowej ale i z innych norm – np.:
a) ustawa o finansach publicznych – to przepisy dotyczące wydawania decyzji o zwrocie dotacji. Jeżeli dotacja została wykorzystana w sposób nieprawidłowy, albo nie została rozliczona, albo rozliczona w nieprawidłowej wysokości – przepis stanowi, że organ wydaje decyzję o zwrocie i stosuje przepisy działu III Ordynacji Podatkowej,
b) ustawa o kontroli skarbowej (28.09.1991) tu przewidziano organ podatkowy jakim jest dyrektor urzędu kontroli skarbowej. Organ ten nie został wymieniony w Ordynacji Podatkowej. Postępowanie kontrolne może zakończyć się wynikiem kontroli albo decyzją,
c) kodeks celny – określa, że organem podatkowym jest też naczelnik urzędu celnego i dyrektor Izby Celnej - a też nie są wymienieni w Ordynacji Podatkowej,
d) przepisy innych ustaw – czasem pojawia się podmiot, który nabywa status organu a nie powinien mieć – np. wojewódzki inspektor nadzoru sanitarnego, inspektor nadzoru farmaceutycznego,
4. przepisy materialne jak np.:
a) ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych
b) grupa podatków majątkowych (rolny, leśny, od nieruchomości)
c) grupa podatków obrotowych
5. przepisy proceduralne – zasadniczo Kodeks Postępowania Administracyjnego – ale też:
a) ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
b) ustawa o kontroli skarbowej
c) kodeks celny
6. przepisy organizacyjne regulujące funkcjonowanie systemu podatkowego;
7. przepisy dot. nadawania numeru NIP
Elementy konstrukcji podatku
Podatek zawiera w swojej konstrukcji elementy stałe i zmienne.
Elementy stałe to:
1. podmiot (co wynika z konstytucji)
2. przedmiot ( co wynika z konstytucji)
3. podstawę opodatkowania
4. stawkę opodatkowania (co wynika z konstytucji)
Elementy zmienne (które mogą się pojawić) to:
1. zwolnienia
2. ulgi
3. terminy płatności
4. miejsce ewentualnego świadczenia
5. zwyżki podatkowe
Zwolnienia mogą mieć charakter podmiotowy (wyłącznie ustawowo) i przedmiotowy (mogą być w postaci uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego) – zwolnienia te jednak należy miarkować.
Ulgi mogą mieć również charakter podmiotowy i przedmiotowy. Ulgi mogą pomniejszać podstawę opodatkowania bądź pomniejszać należny podatek (np. ulga dla osób niepełnosprawnych). Ich zróżnicowany charakter wynika również stąd, że mogą wynikać z normy prawnej (np. rolne) – to ulgi systemowe, bądź mogą zostać wprowadzone w drodze indywidualnej decyzji organu podatkowego (ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, bądź rozłożenie na raty czy odroczenie terminu płatności).
Terminy płatności – zasadniczo 14 dni od daty doręczenia decyzji o wysokości należności ale i terminy wynikają z ustawy podatkowej – np. podatek dochodowy od osób fizycznych do dnia 30 kwietnia roku następnego. Przy czym termin płatności niektórych podatków jest zróżnicowany w zależności od tego, kto ma ten podatek płacić.
Miejsce świadczenia – może mieć istotne znaczenie z uwagi na to, że również jednostki samorządu terytorialnego są organami podatkowymi jak. np. podatek od nieruchomości, podatek transportowy (przykład: małżonkowie opodatkowują się wspólnie. Mąż mieszka w Krakowie, żona w Warszawie. Ustala się kto jest podatnikiem a kto współmałżonkiem, i podatek odprowadza się do jednostki właściwej dla miejsca zamieszkania podatnika na dzień 31 grudnia).
Zwyżki podatkowe – występują bardzo rzadko. Obecnie zwyżki stosowane są w karcie podatkowej (wcześniej bykowe).
Organy podatkowe:
Generalnie wymienione są w Ordynacji Podatkowej ale nie jest to katalog zamknięty. Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne – z tym, że w określonych wypadkach ten sam organ jest I i II instancją.
Państwowymi organami podatkowymi są:
I instancja naczelnik Urzędu Skarbowego
II instancja dyrektor Izby Skarbowej
I instancja Naczelnik Urzędu Celnego
II instancja dyrektor Izby Celnej
Samorządowymi organami podatkowymi są:
I instancja wójt, burmistrz, prezydent, starosta powiatowy i marszałek województwa
II instancja Samorządowe Kolegium Odwoławcze
W sytuacjach nadzwyczajnych I instancją jest Samorządowe Kolegium Odwoławcze a w II instancji to samo Kolegium)
Inne Organy:
I instancja dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej
W sytuacjach nadzwyczajnych I instancją jest dyrektor Izby Skarbowej a w II instancji ten sam dyrektor.
Ordynacja Podatkowa daje Radzie Ministrów w drodze rozporządzenia prawo nadania uprawnień organów podatkowych:
1. szefowi Agencji Wywiadu;
2. szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego;
3. szefowi Centralnego Biura Adresowego
4. szefowi Służby Wywiadu Wojskowego
5. szefowi Służby Kontrwywiadu Wojskowego.
Również na podstawie innych przepisów innym organom nadano miano organów podatkowych.
W postępowaniu podatkowym są dwie strony
podatnik <-> organ
ale może jeszcze pojawić się inkasent. Podatnik ma najgorszą pozycję, odpowiada za wszystko całym swoim majątkiem. Inkasent jedynie pobiera i odprowadza podatek. Nie ustala zobowiązania podatkowego i ma najmniejszą odpowiedzialność.
Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe
Obowiązek podatkowy (art. 4) to wynikająca z ustaw nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie - np. „kto posiada środek transportowy…”, „kto osiąga dochody …”, „kto jest posiadaczem…”,
Zobowiązanie podatkowe – to konkretyzacja obowiązku podatkowego co do:
1. osoby podatnika,
2. należnej kwoty podatku
3. terminu uiszczenia podatku
4. miejsca uiszczenia podatku.
Powstanie zobowiązania podatkowego
Powstanie zobowiązania podatkowego z mocy prawa następuje z chwilą
1. zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie zobowiązania albo
2. z chwilą doręczenia decyzji zobowiązaniowej.
Decyzja ustalająca to decyzja konstytutywna. Przy uchylaniu się od odbioru decyzji, w Ordynacji Podatkowej istnieje instytucja domniemania doręczenia. tzn. jeśli w normalnym trybie (przy prawidłowym podwójnym awizowaniu) nie da się podatnikowi doręczyć decyzji – uznaje się, że decyzja została doręczona. Jeśli natomiast podatnik nie z własnej winy nie odebrał decyzji a chciałby się od niej odwołać, to z momentem dowiedzenia się o zobowiązaniu, składa wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania i wraz z tym wnioskiem składa odwołanie.
Decyzja określająca – to decyzja deklaratoryjna, która doręczana jest przy zaległości podatkowej albo przy nieprawidłowym dokonaniu obliczenia podatku.
Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego
Są dwa sposoby wygaśnięcia zobowiązania podatkowego – efektywny i nieefektywny.
Efektywny sposób jest wówczas, gdy fiskus zostaje ...
szeroki0