Jan Grabowski HIST KANADY Kroszyński i S-ka Warszawa 2001 Copyright © by Jan Grabowski 2001 Redakcja Danuta Boruc Magdalena Szczęsny-Mrówczyńska Konsultacja naukowa dr hab. Anna Reczyńska Korekta Irena Pielińska Projekt okładki Katarzyna A. Jarnuszkiewicz Zdjęcie na okładce George Caitlin Polowanie na bizony Archives nationales du Canada (National Archives of Canada) Książkę wydano dzięki pomocy finansowej Gouvernement du Canada/Government of Canada oraz Universitć d'Ottawa, Faculte des arts /University of Canada, Faculty of Arts ISBN 83-7255-044-1 Wydanie pierwsze Wydawca Prószyński i S-ka SA ul. Garażowa 7 02-651 Warszawa LD i fcTA К АДА* ZAKŁADlKANĄpy Druk i oprawa OPOLGRAF Spółka Akcyjna ul. Niedziałkowskiego 8/12 45-085 Opole I SPIS TREŚCI * WSTĘP.........................................................11 LUDNOŚĆ INDIAŃSKA......................................13 Rozdział I. Pierwsi mieszkańcy ....................................15 Pochodzenie....................................................15 Religia.........................................................18 Plemiona irokeskie...............................................20 Plemiona algonkińskie............................................21 Indianie Kolumbii Brytyjskiej.......................................22 System prawny..................................................24 Spotkanie dwóch światów .........................................27 Choroby, wojna i alkohol..........................................27 KOLONIZACJA .............................................31 Rozdział II. Początki Nowej Francji...............................33 Wyprawy odkrywców i pierwsze próby kolonizacji......................33 Zagląda Stadaconć i Hochelagi......................................35 Samuel de Champlain i początek Nowej Francji ........................36 Rozwój Nowej Francji: osiągnięcia dwóch dekad kolonizacji...............37 Kardynał de Richelieu i Kompania Stu Wspólników (1627-1645) ..........38 Zagłada floty Kompanii Stu Wspólników i angielska okupacja Kanady.......39 Huroni ........................................................41 Koalicja francusko-indiańska.......................................42 Wojny irokeskie .................................................43 Zagłada Huronii ................................................45 Handel futrami..................................................46 Ludność i osadnictwo (1632-1663)..................................48 Kolonizacja.....................................................48 Akadia ........................................................50 Rozdział III. Prowincja Francji.....................................53 Reorganizacja Nowej Francji (1663) .................................53 System prawny i sądowniczy.......................................54 System senioralny ...............................................55 6 Historia Kanady System polityczny - absolutyzm oświecony............................57 Administracja - urząd gubernatora ..................................58 Intendent ......................................................58 Regiment Carignan-Salieres........................................60 Gospodarka - reformy Talona.......................................61 Kościół i życie religijne............................................62 Pierwsze rządy Frontenaca (1672-1682)..............................63 Wydarzenia polityczne (1682-1689) .................................66 Początki działalności Kompanii Zatoki Hudsona........................67 Administracja Denonville'a (1686-1689) .............................68 Druga administracja Frontenaca (1689-1698)..........................68 ' Rozdział IV. Przemiany końca XVII i początku XVIII wieku .............72 Podbój południowego Ontario przez Odżibuejów.......................72 Społeczeństwo kanadyjskie w końcu XVII wieku........................75 Społeczeństwo i władza - system kontroli.............................76 Hierarchia społeczna .............................................78 Rodzina w Nowej Francji..........................................78 Ciąża, poród, chrzest i dzieciństwo ..................................79 Kryzys w handlu futrami; zamknięcie faktorii handlowych na zachodzie.....80 Wojna królowej Anny (1701-1713)..................................80 Ekspansja na zachód (Luizjana i Detroit) .............................84 Porwania i jeńcy.................................................87 Indianie w obliczu ekspansji kolonialnej. Początki ruchów panindiańskich ... 88 Wydarzenia polityczne po 1713 roku.................................91 Rozdział V. Angielski podbój ......................................92 Rozwój gospodarczy w XVIII wieku..................................92 Kolonie angielskie (1700-1760) ....................................93 Wojna króla Jerzego (1744-1748) ...................................95 Międzywojnie (1748-1754) ........................................97 Intendentura Francois Bigota - La Grandę Societe........................99 Wojna siedmioletnia.............................................101 Reżim wojskowy (1760-1763).....................................107 Rozwój idei panindiańskiej. Powstanie Pontiaka.......................108 Traktat paryski i cesja Kanady na rzecz Wielkiej Brytanii ................110 BRYTYJSKA AMERYKA PÓŁNOCNA (1763-1867) .............113 Rozdział VI, Podstawy nowego porządku (1763-1814) ..............115 Rządy wojskowe i Proklamacja Królewska 1763 roku...................115 Ustawa o Quebecu (Quebec Act), 1774...............................116 Rewolucja amerykańska a Kanada ..................................117 Społeczeństwo kanadyjskie u progu XVIII wieku ......................119 Napływ lojalistów...............................................120 Handel futrami.................................................121 Przemysł i handel...............................................122 Przemiany polityczne. Ustawa konstytucyjna 1791 roku.................122 Nacjonalizm w Dolnej Kanadzie ...................................124 Wojna 1812-1814 ..............................................125 Spis rzeczy Rozdział VII. „Dwie nacje walczące w łonie jednego państwa" (1814-1840) .......................................129 Dolna Kanada - społeczeństwo i gospodarka (1814-1840)...............129 Problemy z imigracją i epidemie ...................................130 Dalszy rozwój nacjonalizmu francuskiego w Dolnej Kanadzie ............131 Rozwój Górnej Kanady...........................................132 Reformiści. Powstanie partii politycznych............................133 Bunty 1837 roku................................................134 Raport Durhama................................................136 Rozdział VIII. W stronę konfederacji (1841-1867)..................139 Unia Dolnej i Górnej Kanady (1841-1867) .......................,.....139 Dysputy graniczne ..............................................141 Ontario i Quebec ...............................................144 Społeczeństwo .................................................145 Urbanizacja i przemysł. Koleje.....................................145 Nowa Szkocja, Nowy Brunszwik, Wyspa Księcia Edwarda i Nowa Fundlandia .............................................146 Kolumbia Brytyjska przed konfederacją..............................147 Gorączka złota.................................................149 DOMINIUM (1867-1945) Rozdział IX. A mari usąue ad marę .................................153 Konfederacja...................................................153 Akt o Brytyjskiej Ameryce Północnej................................156 Konfederacja na wschodzie: Nowa Fundlandia, Wyspa Księcia Edwarda, Nowa Szkocja i Nowy Brunszwik .................................157 Ekspansja na zachód. Powstania Metysów............................159 Louis Riel i bunt nad Red River. Powstanie Manitoby...................160 A mari usque ad marę ...........................................162 Traktat waszyngtoński (1871) .....................................163 Dojście do władzy liberałów.......................................164 Drugi rząd Macdonalda i ukończenie budowy kolei transkontynentalnej (CPR) ......................................166 Rozdział X. Konsolidacja państwa (1885-1914) ....................167 Bunt Północnego Zachodu........................................167 Macdonald i jego następcy (1887-1896) .............................172 Nowa twarz imperializmu; wojny burskie............................173 Rozwój gospodarczy (1896-1914)..................................177 Vancouver i Calgary - dwa miasta Zachodu w dobie ekspansji............179 Kłopoty prowincji wschodnich.....................................183 Imigracja......................................................183 Ruch robotniczy w latach 1867-1914 ...............................187 Rozdział XI. Wielka wojna (1914-1918) ...........................189 Kanada w pierwszej wojnie światowej...............................189 Kanadyjczycy w walce............................................190 Polityka wewnętrzna i kryzys poborowy 1917 roku.....................192 8 Historia Kanady Rozdział XII. Ludność indiańska na przełomie XIX I XX WIEKU ...................................196 Stopniowe ograniczanie swobód Indian..............................196 Ustawa o Indianach .............................................197 Rozdział XIII. Dwudziestolecie międzywojenne (1919-1939) ........200 Lata dwudzieste................................................200 Ruch robotniczy................................................204 Wielki kryzys ..................................................208 Radykalizm Zachodu; Partia Kredytu Społecznego i Federacja Wspólnoty ...
MMarkMMark