SAMORZĄD TERYTORIALNY – oznacza prawo i zdolność społeczności lokalnych granicach określonych prawem do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialności i w interesie ich mieszkańców
DECENTRALIZACJA – jest to przekazanie zadań i środków do ich realizacji z wyższych na rzecz niższych jednostek organizacyjnych.
DECENTRALIZACJA TERYTORIALNA – jest to przekazanie zadań i środków do ich realizacji na rzecz niższych szczebli władzy publicznych czyli jednostek samorządu terytorialnego.
WARUNKI DECENTRALIZACJI
1.przekazanie określonych zadań przez szczebel centralny organom lokalnym
2.korzystanie przez organy lokalne z odpowiedniego majątku uprawnień prawnych gwarantujących ich samodzielność oraz możliwość decydowania o sprawach terenu
3.posiadanie przez organy lokalne odpowiednich środków finansowych do realizacji własnej polityki
SAMODZIELNOŚĆ SAMORZĄDU – jest podstawową cechą i występuje w ujęciu:
1.prawnym – zgodnie z prawem, jednostka samorządu terytorialnego została wyposażona w osobowość prawną co wiąże się z niezależnością i stosowaniem o własnych sprawach
2.politycznym – czyli prawo do wyboru kierunku działania zgodnego z ideą polityczną określonej partii lub organizacji
3.gospodarczym – co związane jest z realizacją zadań i prowadzeniem działalności gospodarczej
4.organizacyjnym – przyznanie prawa do tworzenia własnych organów, jednostek organizacyjnych.
5.finansowym – prawo do decydowania o strukturze i wysokości dochodów oraz o rodzajach i rozmiarach wydatków
SAMODZIELNOŚĆ FINANSOWA – może być rozpatrywana w aspekcie:
-dochodowym – samodzielność dochodowa, wiąże się z zagwarantowaniem możliwości zwiększenia dochodów i pozyskiwania ich z różnych źródeł z różnymi metodami
-wydatkowym – samodzielność wydatkowa – dochody są tutaj jednostką daną a jednostką samorządu terytorialnego ma swobodę w zakresie sposobu i rodzaju wydatków
- mieszanym – samodzielność mieszana – w przypadku 2 poprzednich rozwiązań mamy do czynienia z samorządnością mieszaną.
Najlepiej jest gdy samorząd ma samodzielność dochodową i wydatkową.
SAMORZĄD TERYTORIALNY W POLSCE
SAMORZĄD GMINY – zgodnie z ustawą o samorządzie gminy z 1990:
1.mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa – wspólnotę samorządową
2.gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
3.gmina posiada osobowość prawną
4.samodzielność gminy podlega ochronie sądowej
RADA GMINY – organ stanowiący i kontrolujący w gminie, rada podejmuje podstawowe decyzje dotyczące ich terenu:
-ustanawiają akty prawa miejscowego
-uchwalają budżet
-rozpatrują sprawozdania z jego wykonania
-ustalają wysokość podatków i opłat lokalnych
Z upoważnienia ustawy – podejmują uchwały dotyczące spraw majątkowych, ORGANEM WYKONAWCZYM – jest w gminie wiejskiej – wójt, gminie miejskiej – prezydent, w gminie miejsko-wiejskiej – burmistrz
SAMORZĄD POWIATOWY – zgodnie z ustawa z 1999 o samorządzie powiatowym – powiat jest jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje całe obszary granicznych ze sobą gmin albo obszar miasta na prawach powiatu.
Zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa – WSPÓLNOTĘ SAMORZĄDOWĄ.
- powiaty wykonują zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
- powiaty posiadają osobowość prawną
- samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej
ORGANY POWIATU – organem stanowiącym i kontrolnym jest Rada Powiatu – podejmuje decyzje dotyczące ich terenu:
- ustanawiają akty prawa miejscowego
- uchwalają budżet
- rozpatrują sprawozdania z jego wykonania
- podejmują uchwały dotyczące spraw majątkowych
- członkowie rady powiatu wybierani są w drodze bezpośrednich i powszechnych wyborów
Organem wykonawczym – zarząd powiatu; przewodniczący samorządu – starosta
SAMORZĄD WOJEWÓDZKI – powstał w 1999 – mamy 16 województw. Zgodnie z ustawą o samorządzie wojewódzkim jego mieszkańcy z mocy prawa tworzą regionalną wspólnotę samorządową. Zakres działania Samorządu Wojewódzkiego nie narusza samodzielności gminy i powiatu.
Samorząd Wojewódzki – wykonuje określone ustawami zadania publiczne we własnym imieniu i na własna odpowiedzialność
- posiada osobowość prawną a jego samodzielność podlega ochronie sądowej
- posiada własny majątek
- posiada własną gospodarkę finansową
ORGANY WOJEWÓDZTWA – organ stanowiący o kontrolny – sejmik województwa – który podejmuje podstawowe decyzje dotyczące ich terenu:
- ustanawia akty prawa miejscowego
- uchwala budżet
- rozpatruje sprawozdanie z jego wykonania
- podejmuje uchwały dotyczące spraw majątkowych
CZŁONKOWIE SW – wybierani są bezpośrednich i powszechnych wyborach.
ORGANY WYKONAWCZE – Zarząd Województwa z przewodniczącym jest Marszałek Województwa – który organizuje pracę zarząd i urzędu marszałkowskiego kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz.
PODSTAWY PRAWNE DOTYCZACE FUNKCJONOWANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W POLSCE
1- podstawowy akt prawny – Konstytucja RP z dn. 02.04.1997. w konstytucji określana jest że jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających In zadań a dochodami są:
- dochody własne jednostek samorządu terytorialnego
- subwencje i dotacje
Art.168 konstytucji zapewnia jednostkom samorządu terytorialnego możliwości korzystania z prawa do ustalania wysokości podatków i połat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.
ŹRÓDŁO DOCHODÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO – określone są w ustawie – ZASADA ADEKWATNOŚCI – która zmiana zakresu działań i kompetencji samorządu terytorialnego powinna przebiegać rozlegle ze zmianami w przedziale dochodów publicznych
2 – ustawy dn. 13.11.2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego – określa szczegółowo źródło dochodów gmin, powiatów, województw zasady ustalania i przekazywania subwencji ogólnej oraz dotacji celów budżetu państwa do budżetu jednostek samorządu terytorialnego
- subwencje maja charakter wykonawczy, wyrównawczy, oświatowy, równoważący
3 – podstawowym aktem prawnym regulującym zasady gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego jest ustawa z 30.06.2005 o finansach publicznych
4 – ogólne zasady dotyczące funkcjonowania zadań określone są w ustawach:
- ustawa z dn. 08.03.1990 o samorządzie gminnym
- ustawa z dn. 05.06.1998 o samorządzie powiatowym
- ustawa z dn. 05.06.1998 o samorządzie wojewódzkim
EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
- społeczności lokalne mają w zakresie określonym prawem pełną swobodę działania w każdej sprawie która nie jest wyłączona z ich kompetencji innych organów władzy. Kompetencje przyznane społecznością lokalnym powinny być w zasadzie całkowicie i wyłączne i mogą zostać zakwestionowane lub ograniczone przez inny organ władzy – centralny lub regionalny w zakresie przewidzianym prawem – JAK NAJWIĘKSZA DECENTRALIZACJ
W art. 9 karty określone są zasady finansowania społeczności lokalnych:
1. społeczności lokalne mają prawo w ramach narodowej polityki gospodarczej do posiadania własnych wystarczających zasobów finansowych którymi mogą swobodnie dysponować ramach wykonywania swych uprawnień
2. wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinno być dostosowane do zakresu uprawnień przyznanych przez Konstytucję lub prawa – ZASADA ADEKWATNOŚCI
3. przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych których wysokość społeczności te mają prawo ustalać w zakresie określonym ustawą – ZASADA WŁADZTWA PODATKOWEGO
4. systemy finansowe na jakich opierają się zasoby pozostające do dyspozycji społeczności lokalnych powinny być odpowiednio zróżnicowane i elastyczne aby mogły w miarę możliwości odpowiadać rzeczywistym zmianom zachodzącym w poziomie kosztów związanych z wykorzystaniem u...
tukaka