Centaur.pdf

Centaur

Aibhill Dreamstoher : Centaury [gr. Kéntauros, ang. Centaur] to dzikie istoty o pół-

ludzkiej, pół-końskiej postaci z męskim torsem oraz głową w miejsce łba i szyi końskiej,

wywodzące się z mitologii greckiej, zamieszkujące góry Tesalii, Arkadii i Elidy. Często

pojawiają się w literaturze, w tym także w Harrym Potterze, dlatego warto dowiedzieć się

o nich czegoś więcej…

Według mitów greckich, ród centaurów stanowił potomstwo Kentaurosa, zrodzonego ze

związku Iksjona (pierwszego człowieka, który zabił swojego krewnego - Ejoneusa) z

obrazem z chmur Hery, którą zesłał mu Zeus aby zaspokoić jego żądze. Centaury

ciągnęły wóz Dionizosa uczestnicząc przy okazji w pijaństwach i rozpuście. W wielu

mitologicznych opowieściach występują jako sprawcy dzikich mordów, brutalnych

gwałtów i innych bezecnych postępków. Pewien grecki mit opiewa tzw. centauromachię,

tj. zwycięską wojnę z centaurami, która symbolizuje triumf cywilizacji nad

barbarzyństwem. Kiedyś król Lapitów, Pejritoos, zaprosił je na swoje wesele, a pijane

centaury znieważyły część zgromadzonych niewiast, próbowały nawet porwać pannę

młodą (Hippodamię) i rozpoczęły krwawą bijatykę z gospodarzem przyjęcia oraz jego

sprzymierzeńcami, zakończoną – ku ogromnej uldze biesiadników i okolicznych

mieszkańców – klęską. Nic więc dziwnego, iż starożytni Grecy przypisywali centaurom

takie cechy jak: namiętność, dzikość, nieposkromioną żądzę, brutalną siłę, okrucieństwo,

barbarzyństwo i niegościnność, ale także mądrość, chytrość i przebiegłość.

Bywały jednak cnotliwe centaury o prawym charakterze, jak Chiron, wychowawca,

nauczyciel i przyjaciel wielu mitycznych bohaterów, w tym Heraklesa, Achillesa, Jazona,

czy Asklepiosa. Słynący z mądrości i poczucia sprawiedliwości nieśmiertelny Chiron

zajmował się medycyną (lecząc chorych m.in. przy pomocy muzyki), zielarstwem,

nawigacją, łowiectwem, astrologią i wróżbiarstwem.

Pewnego dnia Herakles odwiedził Chirona. Ten przyjął go jak zwykle gościnnie. Heros

poprosił go, aby centaur otworzył dzban wina otrzymany od Dionizosa. Chiron tłumaczył

mu, że innym centaurom by się to nie spodobało, lecz po namowach gościa dał się

przekonać i otworzył naczynie. Zapach wina przyciągnął inne centaury, które zaczęły się

gromadzić wokół domu Chirona. Rozpoczęła się walka, w której wygrał Herkules, lecz

Chiron został przez niego przypadkowo zraniony zatrutą strzałą. Nie mogąc znieść bólu,

centaur zrzekł się nieśmiertelności na rzecz Prometeusza i został umieszczony przez

Zeusa na niebie jako konstelacja Centaura. Wizerunki Chirona znajdują się m.in. w

Herkulanum, mieście zniszczonym wraz z Pompejami w wyniku erupcji Wezuwiusza.

Herakles miał też do czynienia z innym centaurem - Nessosem. Kiedy centaur próbował

zgwałcić Dejanirę, żonę herosa i córkę Dionizosa, został śmiertelnie raniony przez

Heraklesa z łuku strzałą zatrutą krwią Hydry. W zemście Nessos polecił Dejanirze

sporządzić miksturę ze swojej krwi, mówiąc, że jeśli umoczy w niej koszulę Heraklesa,

zapewni sobie jego wierność (według innych podań, ofiarował wełnę zanurzoną w swojej

krwi w tym samym celu). Zazdrosna o podboje miłosne męża, Dejanira skorzystała w

końcu z rady Nessosa i przygotowała koszulę, w której Herakles miał składać ofiarę

Zeusowi. Po założeniu koszuli, zatruta krew Nessosa zaczęła palić skórę herosa.

Młodzieniec próbował zerwać odzienie, lecz odrywał je z kawałkami ciała; opis temu

zdarzeniu dał Owidiusz w „Metamorfozach”:

Jak woda, gdy płonącą sztabę w niej zanurzyć,

Tak krew syczy we wrzącym gotując się jadzie

W celu skrócenia cierpień, Herakles spalił się na własnoręcznie przygotowanym stosie,

dostając się następnie na Olimp jako nieśmiertelny bóg. Dejanira zaś z rozpaczy

popełniła samobójstwo. Do dziś „koszula Dejaniry” oznacza najwyższe cierpienie i

męczarnie, od których nie ma w życiu ucieczki.

Pokonanie centaurów może symbolizować bohaterstwo i siłę młodości, jak u

Mickiewicza, który w „Odzie do młodości” pisał:

Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,

Ten młody zdusi Centaury.

W chrześcijaństwie centaur oznaczał niemoralność, cudzołóstwo, herezję i diabła.

Szekspir w „Królu Learze” napisał:

Od góry są to kobiety, lecz w dół od pasa – chutliwe

centaury.

W siódmym kręgu piekła „Boskiej komedii” Dantego centaury strzegą potępieńców,

którzy używali przemocy wobec bliźnich:

Tysiąc ich łuki nad fosą napina

I godzi w duszę, co się z krwi wychynie.

Gwiazdozbiór Centaura podziwiać mogą tylko mieszkańcy półkuli południowej i okolic

równika. W jego skład wchodzi trzecia co do jasności gwiazda na niebie, Alfa Centauri,

która jest jednocześnie gwiazdą najbliższą Słońcu.

Centaury ze świata Harry’ego Pottera zamieszkują przeważnie lasy, kilka z nich żyje w

Zakazanym Lesie. Będąc z natury nieufnymi, unikają zarówno mugoli, jak i czarodziejów.

Pasjonują się astrologią. Tworzą stada, których wielkość waha się do dziesięciu do

pięćdziesięciu osobników. Choć potrafią posługiwać się ludzką mową, Ministerstwo Magii

na ich własne życzenie sklasyfikowało je jako „zwierzęta” czwartej kategorii (czwarta

kategoria odnosi się do zwierząt groźnych lub wymagających specjalistycznej wiedzy;

centaury zaliczono do niej bynajmniej nie dlatego, iż są bardzo niebezpieczne, ale

dlatego, że powinno się je traktować z wyjątkowym szacunkiem), ponieważ odmówiły

uczestnictwa w Radzie Magów. Gajowy Hogwartu, Hagrid był znajomym trzech

centaurów: czarnowłosego Zakały, brodatego Ronana, który odznaczał się rudymi

włosami i długim, czerwonym ogonem jasnowłosego oraz znawcy gwiazd i planet,

jasnowłosego Firenzo o złotawej sierści, który nauczał wróżbiarstwa w Hogwarcie po

odejściu profesor Trelawney.

W „Opowieściach z Narnii” C. S. Lewisa występuje centaur Gromojar posiadający dwa

żołądki – koński i ludzki, przez co bardzo długo trawi posiłki. Przejażdżka na jego

grzbiecie jest wielkim zaszczytem.

Chyba nikt nie ma wątpliwości, że centaury to tylko stworzone przez ludzki umysł

hybrydy, które nigdy nie występowały na ziemi. Jednak w latach osiemdziesiątych XX

wieku w Stanach Zjednoczonych pokazywano szkielet centaura z północnej Grecji. W

rzeczywistości był to falsyfikat stworzony przez Williama Willera, profesora zoologii i

artystę, by „ułatwić wczucie się w psychikę ludzi ze starożytności”. Warto dodać, że

najstarsze przedstawienia centaurów, pochodzące z 1800-1000 r. p.n.e., zostały

odnalezione w 1962 r. na Cyprze.

Współcześnie centaury symbolizują dwie natury człowieka oraz połączenie sprzeczności:

ciała i ducha czy też instynktu i rozumu.

Powyższy artykuł powstał głównie na podstawie:

„Grecja bogów i herosów”, wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2000

„Księga wiedzy czarodziejskiej. Przewodnik po zaczarowanym świecie Harry’ego

Pottera”, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2003

„Słownik symboli literackich”, wyd. PRINTEX, Białystok 2003

„Harry Potter. Nauka i magia”, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003

„TEZAURUS Harry Potter”, wydawca: W. Cejrowski Ltd., Warszawa 2004

oraz artykułów prasowych i informacji znalezionych w Internecie

Zobacz plan aktualizacji Czarownicy na najbliższe tygodnie.

Aibhill Dreamstoher

16.12.2005, 21:04

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: