Archiwum zakładowe – komórka organizacyjna lub jej część w jednostce organizacyjnej, zajmująca się czasowym przechowywaniem materiałów wytworzonych w danej instytucji oraz przez nią otrzymanych, a niepotrzebnych już do bieżącego urzędowania. Archiwum zakładowe zajmuje się także ewidencjonowaniem, udostępnianiem oraz - po upływie ustawowo określonego czasu - przekazywaniem swoich materiałów archiwalnych do właściwego terytorialnie archiwum państwowego, a także brakowaniem dokumentacji niearchiwalnej (dokumentacji o czasowym okresie przechowywania - kat. B).Pojęcie archiwum zakładowego po raz pierwszy pojawiło się ono w latach sześćdziesiątych XX wieku dla zastąpienia innego terminu archiwalnego - składnicy akt (znajduje to swoje potwierdzenie w „Polskim Słowniku Archiwalnym”, gdzie przy haśle „archiwum zakładowe” widnieje dopisek „dawniej składnica akt”).
Dopiero ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach[1] wprowadziła rozróżnienie dwóch wyżej wspomnianych terminów. Odtąd archiwa zakładowe zostały włączone do państwowej sieci archiwalnej i prowadziły działalność archiwalną w zakresie Państwowego Zasobu Archiwalnego.
Jednostki takie utworzono w państwowych jednostkach organizacyjnych oraz na podstawie późniejszych ustaleń, także w samorządowych jednostkach organizacyjnych. Lista instytucji, które zobowiązane są utworzyć archiwum zakładowe, jest ustalana przez Naczelnego Dyrektora Archiwum Państwowego, jak również dyrektorów poszczególnycharchiwów państwowych, którzy na mocy przydzielonego im prawa mogą uznać pewne instytucje regionalne za szczególnie ważne dla losów państwa i tym samym uznać ich dokumentację za wartą trwałego przechowania.
Ustawa archiwalna określiła także obowiązki archiwum zakładowego, które są ujęte w definicji na początku niniejszego artykułu. Termin, po którym dokumentacja kat. A przekazywana jest do właściwego terytorialnie archiwum państwowego, wynosi 25 lat.
Zasadniczo archiwa zakładowe nie mogą posiadać na trwałe historycznego (wieczystego) zasobu archiwalnego, uczyniono jednak wyjątek w tym względzie dla archiwów szkół wyższych.Charakterystyczną cechą archiwum zakładowego jest, że podlega kontroli ze strony właściwych terytorialnie archiwów państwowych – kontrola taka ma na celu głównie zapoznanie się ze stanem materiałów archiwalnych i powinna być przeprowadzana co najmniej raz na dwa lata.Bibliografia:ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst pierwotny Dz. U. z 1983 r. Nr 38, poz. 173; tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1396, z późn. zm.)
Robótka Halina, Ryszewski Bohdan, Tomczak Andrzej, Archiwistyka, Warszawa 1989
Robótka Halina, Wprowadzenie do archiwistyki, Toruń 2003
Polski Słownik Archiwalny, pod red. W. Maciejewskiej, Warszawa - Łódź 1974
Noane