M. Żuber.pdf

W kalejdoskopie

TERRORYZM WSPÓ£CZESNY

– ZAGRO¯ENIE DLA ŒWIATA

P³k dr in¿. Marian ¯UBER

Terroryzm – s³owo to, niemal codziennie powraca w œrodkach masowego

przekazu, g³ównie za spraw¹ krwawych wydarzeñ, które szczególnie nasili³y siê

w ci¹gu ostatnich kilkunastu lat. Oklahoma City, Nowy Jork, Madryt, Londyn,

Dubrowka, Bies³an, Szarm El Szejk, Bali, Bombaj to nazwy, które kojarz¹ siê

nam z przemoc¹, ofiarami oraz wyj¹tkow¹ brutalnoœci¹ reprezentowan¹ przez

wspó³czesne ugrupowania terrorystyczne.

Obecnie za najbardziej groŸne dla bezpieczeñstwa, uznawane s¹ ugrupowa-

nia fundamentalistów islamskich, dla których, wojna z „niewiernymi” stanowi

klucz do osi¹gniêcia wiecznej szczêœliwoœci po œmierci.

Oczywiœcie terroryzm islamski, to tylko jedna z ods³on tego zjawiska. Nie

mniejsze zagro¿enie stanowi dzia³alnoœæ ugrupowañ i sekt religijnych, dla któ-

rych wywo³ywanie masowych ofiar w wyniku ataków terrorystycznych stanowi

drogê do osi¹gania okreœlonych celów ideologicznych. To w³aœnie te ugrupowa-

nia jako jedne z pierwszych siêgnê³y po broñ masowego ra¿enia, naruszaj¹c

w ten sposób stosowanie tradycyjnych sposobów przeprowadzania ataków terro-

rystycznych, jednoczeœnie korzystaj¹c z bardziej zabójczych i spektakularnych

metod walki.

Sytuacja geopolityczna koñca dwudziestego wieku, w której nast¹pi³ rozpad

dwubiegunowego œwiata, stworzy³a nadziejê, zw³aszcza w pañstwach europej-

skich, na ¿ycie w pokoju i stabilizacji, bez obawy wyst¹pienia konfliktu zbrojne-

go. Dwa, przez ostatnie pó³ wieku, wrogie wobec siebie mocarstwa, rozpoczê³y

dialog w celu budowania przestrzeni wzajemnego zaufania, bez groŸby wojny

o zasiêgu globalnym, która w ostatecznoœci mog³aby doprowadziæ do zniszczenia

obecnie istniej¹cej cywilizacji. Wkrótce okaza³o siê, ¿e by³o to z³udne, gdy¿ w lu-

ce, jaka wyst¹pi³a po upadku komunizmu, wyst¹pi³y doskona³e warunki do eks-

pansji islamu oraz rozwoju ideologii d¿ihadu. Od tej chwili œwiat muzu³mañski

zacz¹³ zdecydowanie wp³ywaæ na geopolitykê, a w tym szczególnie sytuacjê Eu-

ropy. Dziœ s³owo „islam” czêsto wywo³uje strach, gdy¿ zazwyczaj kojarzone jest

z fundamentalizmem, postrzeganym jako skrajna metoda kwestionowania kultu-

ry Zachodu oraz wyraz gruntownej krytyki wszelkich wartoœci j¹ tworz¹cych: de-

mokracji, równowagi si³ politycznych, dialogu, pozycji kobiety, praw cz³owieka.

Giles Kepel, politolog i znawca œwiata muzu³mañskiego w wywiadzie dla

„Dziennika” postawi³ tezê, i¿ Europa sta³a siê kluczowym polem starcia miêdzy

islamem a cywilizacj¹ Zachodu 1 . Byæ mo¿e jest to w pewnym sensie przyk³ad na

poparcie tezy Samuela Huntingtona opublikowanej latem 1993 roku w artykule

1 Wojna o przysz³oœæ Islamu toczy siê w Europie. Wywiad dla „Dziennika” (dodatek

„Europa” Nr 22 z 31.05.2006 r.) przeprowadzony przez Macieja Nowickiego.

W kalejdoskopie

„The Clash of Civilisation” (Zderzenie cywilizacji) na ³amach amerykañskiego

pisma „Foreign Affairs”. Autor artyku³u twierdzi³, i¿ w przysz³ych wojnach nie

bêd¹ ju¿ stawaæ przeciwko sobie pañstwa, czy grupy pañstw, ale cywilizacje 2 . Po-

ci¹ga to za sob¹ powa¿niejsze skutki, ni¿ konflikty wywo³ane na przyk³ad roz-

bie¿noœciami ideologicznymi. Terroryzm reprezentowany przez fundamentali-

stów islamskich stanowiæ mo¿e element takiego konfliktu 3 .

Obecnie istnieje powszechne przekonanie, i¿ terroryzm stanowi najwiêksze

zagro¿enie bezpieczeñstwa, a jednoczeœnie najwiêksze wyzwanie wspó³czesnego

œwiata, wobec czego zajmuje on centraln¹ pozycjê w polityce miêdzynarodowej

wielu pañstw. Zagro¿enie bezpieczeñstwa wi¹¿e siê g³ównie z wp³ywem na poli-

tykê wewnêtrzn¹ niektórych pañstw, rozprzestrzenianiem broni masowego ra¿e-

nia, zagro¿eniem wyst¹pienia konfliktów miêdzynarodowych, co jest powi¹zane

ze zjawiskiem wspierania terrorystów przez inne pañstwa (terroryzm pañstwo-

wy).

Trudno oczekiwaæ, aby w najbli¿szych latach dosz³o do ca³kowitego wyelimi-

nowania problemu terroryzmu, poniewa¿ istniej¹ niewielkie szanse, aby poli-

tyczna przemoc – konflikty etniczne i ideologiczne, pozbawienie praw mniejszo-

œci narodowych – tak szybko zniknê³a ze œwiatowej sceny. Mo¿na mieæ jedynie

nadziejê, ¿e zagro¿enie zostanie znacznie zminimalizowane. Jest to szczególnie

utrudnione w pañstwach demokratycznych, gdzie swobody obywatelskie u³a-

twiaj¹ dzia³anie terrorystów, czêsto bêd¹cych obywatelami tych w³aœnie spo³e-

czeñstw.

Potêga militarna pañstw zachodnich chroni je przed wojn¹, która mog³aby

zagroziæ ich niepodleg³oœci, czy integralnoœci terytorialnej. S¹ one jednak bardzo

s³abo zabezpieczone od wewn¹trz, w sytuacji groŸby wyst¹pienia zamachów ter-

rorystycznych.

Dzia³ania terrorystów stanowi¹ bezpoœrednie zagro¿enie dla fundamental-

nych podstaw istnienia pañstw demokratycznych. Mog¹ one doprowadziæ do po-

laryzacji zwi¹zanej z wyborem przez obywateli jednego z dwóch stanowisk.

Z jednej strony bêd¹ to postawy ludzi opowiadaj¹cych siê za utrzymaniem

wszystkich praw i wolnoœci obywatelskich, z drugiej zaœ wyra¿aj¹cych koniecz-

noœæ ich znacznego ograniczenia w imiê zwiêkszenia mo¿liwoœci obrony przed

terroryzmem. Mo¿e to prowadziæ nawet do wyst¹pienia kryzysu ustrojowego

w danym pañstwie, z jakim spotykamy siê w okresie zagro¿enia konfliktem

zbrojnym.

Terroryzm jest metod¹ wywierania wp³ywu na rz¹dy lub nawet ca³e spo³ecz-

noœci za pomoc¹ przemocy, a nawet samej groŸby jej u¿ycia. Jego g³ównym œrod-

kiem do osi¹gniêcia celu jest wywo³anie poczucia strachu zarówno wœród obywa-

teli, jak i u rz¹dz¹cych, których dzia³ania s¹ szczególnie krytycznie oceniane

w sytuacjach kryzysowych. Przyk³ad oddzia³ywania terrorystów na politykê we-

wnêtrzn¹ pañstwa, a poœrednio tak¿e politykê zagraniczn¹, stanowi zamach ter-

rorystyczny z 11 marca 2004 roku na kolej podmiejsk¹ w Madrycie, po którym

Partia Ludowa Jose Marii Aznara ponios³a klêskê w wyborach. Zwyciêski pre-

mier Jose Luis Zapatero sw¹ pierwsza decyzj¹ spe³ni³ nieformalne ¿¹danie ter-

rorystów, którym by³o wycofanie wojsk hiszpañskich z Iraku.

Specjaliœci od terroryzmu uwa¿aj¹, i¿ dla obecnych ugrupowañ terrorystycz-

2 P. Boniface, Atlas wojen XX wieku, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001.

3 S. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji, Warszawskie Wydawnictwo literackie Muza

S.A., Warszawa 2007.

W kalejdoskopie

nych g³ównym celem sta³o siê doprowadzenie do jak najwiêkszej liczby ofiar,

b¹dŸ zadanie maksymalnych strat gospodarczych pañstwa, przeciwko któremu

zosta³y skierowane dzia³ania. W konsekwencji, z punktu widzenia logiki dzia-

³añ terrorystycznych najbardziej po¿¹danym rozwi¹zaniem sta³oby siê u¿ycie

broni masowego ra¿enia. Poza wspomnianymi efektami, niemniej istotny by³by

tak¿e efekt paniki i strachu, jaki mo¿e byæ wywo³any sam¹ groŸb¹ u¿ycia tego

typu broni.

Stosowanie masowych zabójstw w atakach terrorystycznych sprawia, ¿e na

ca³ym œwiecie pojawiaj¹ siê g³osy jego totalnej krytyki i potêpienia. Ich skutkiem

staj¹ siê miêdzynarodowe operacje maj¹ce na celu walkê z terroryzmem. Kepel

we wczeœniej wspomnianym wywiadzie podaje w w¹tpliwoœæ zasadnoœæ wojny

prowadzonej w Iraku. Uwa¿a, ze to w³aœnie ona doprowadzi³a do zaognienia sto-

sunków pomiêdzy Zachodem a œwiatem islamu. Zamiast z nim walczyæ bardziej

skuteczna by³aby „cicha rewolucja”, jaka dokonuje siê wœród europejskich mu-

zu³manów ulegaj¹cych laicyzacji, a co za tym idzie otwartoœæ na wp³ywy nowocze-

snej kultury zachodniej.

Ca³a m¹droœæ polega, wiêc na w³aœciwym dzia³aniu reprezentantów wszyst-

kich stron uczestnicz¹cych w danym konflikcie, które doprowadzi³oby do likwi-

dacji przyczyn, a nie skutków takich dzia³añ, dla minimalizacji tworzenia i dzia-

³alnoœci ugrupowañ terrorystycznych. Wyeliminowanie biedy, nienawiœci, ró¿nic

ideologicznych i innych przyczyn determinuj¹cych takie dzia³anie, jest praktycz-

nie niemo¿liwe, a tym samym niemo¿liwe jest równie¿, doprowadzenia do ist-

nienia œwiata bez terroryzmu.

Dla zapewnienia skutecznej z nim walki, najbardziej efektywne jest pozba-

wienie organizacji terrorystycznej poparcia spo³ecznego, gdy¿ nie mo¿e ona dzia-

³aæ skutecznie bez krêgu wspó³pracowników zapewniaj¹cych wsparcie logistycz-

ne i szersze zaplecze sympatyków.

Terroryzm jutra stanie siê prawdziwie indywidualny. Jednostki i spontanicz-

ne ma³e grupy bêd¹ mia³y coraz lepsze warunki by indywidualnie prowadziæ wal-

kê, co sprawia ¿e tym trudniej bêdzie je wykryæ i unicestwiæ. Ka¿d¹ organizacjê

terrorystyczn¹ mo¿na traktowaæ jako system zamkniêty, który ze wzglêdu na

charakter prowadzonej dzia³alnoœci znajduje siê w ci¹g³ej interakcji ze swoim

otoczeniem, które wspiera jej dzia³alnoœæ, a tak¿e utrudnia jej funkcjonowanie.

Tym samym otoczenie kszta³tuje warunki dzia³ania organizacji terrorystycznej

i jednoczeœnie wywiera na nie wp³yw 4 .

Niew¹tpliwy jest fakt, ¿e œrodowiskiem dzia³ania wspó³czesnych organizacji

terrorystycznych s¹ aglomeracje miejskie, jednoczeœnie stanowi¹ce cele ataku.

To w³aœnie one s¹ miejscami koncentracji ludnoœci, ale tak¿e miejscami dzia³al-

noœci instytucji politycznych, finansowych i informacyjnych. Z punktu widzenia

terrorystów s¹ one miejscami u³atwiaj¹cymi planowanie, przygotowanie i prze-

prowadzenie bezpoœredniego ataku. Sprzyja temu powszechna anonimowoœæ t³u-

mu pozwalaj¹ca na swobodne przenikanie w trakcie przygotowania, jak równie¿

opuszczenie miejsca przeprowadzenia ataku. Jednoczeœnie aglomeracje miej-

skie zawieraj¹ tzw. infrastrukturê wra¿liw¹ (elektrownie, gazownie, lotniska,

obiekty wojskowe, s³u¿by ratunkowe, zak³ady przemys³owe itp.), której zaatako-

wanie prowadzi do wywo³ania powszechnego zagro¿enia.

Choæ w³adze ka¿dego pañstwa prowadz¹ dzia³ania maj¹ce zapobiegaæ,

4 A. ¯ebrowski: Terroryœci i ich otoczenie. [w]: Oblicza wspó³czesnego terroryzmu.

Wydawnictwo Adam Marsza³ek, Toruñ 2006.

W kalejdoskopie

a w najgorszym przypadku ograniczaæ groŸbê ataku terrorystycznego, ich sku-

tecznoœæ czêsto nie bêdzie wystarczaj¹ca. G³ównym powodem tego jest fakt, i¿

terrorysta planuj¹c i przeprowadzaj¹c atak z regu³y pozostaje anonimowy, gdy¿

zupe³nie nie wyró¿nia siê w t³umie. Daje mu to znaczn¹ przewagê nad tymi, któ-

rzy dbaj¹ o bezpieczeñstwo wewnêtrzne pañstwa. Dlatego niezwykle wa¿na jest

czujnoœæ i nieustanna wspó³praca spo³eczeñstwa na polu walki z terroryzmem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: