Terapia Integracji Sensorycznej - Zbigniew Przyrowski.pdf - SPEKTRUM AUTYZMU - zzum

W koncu lat szesedziesi<!tych na podstawie przeglqdu literatury z zakresu

psychologii rozwojowej, psychologii uczenia si~, neurobiologi, neurofizjologii

i wlasnych doswiadczen klinicznych dr Jean A. Ayres, terapeuta zaj~ciowy

i psycholog, sformulowala hipotezy wskazujqce na implikacje funkcji psycho-

neurologicznych w zachowaniu i uczeniu si~ dziecka. Aby zweryfikowae posta-

wione hipotezy skonstruowala metody badawcze i przeprowadzila szereg ba-

dan, kt6rych wyniki zamiescila w kilkudziesi~ciu publikacjach (Ayres 1967;

1974; 1975), Wyniki tych badan wykazaly, ze istniejq czynniki mierzone za

pomoq jej test6w wyst~pujqce tylko u dzieci z dysfunkcjami percepcyjno-mo-

torycznymi lub dzieci z dysfunkcjami osrodkowego

ukladu nerwowego.

Wylo-

nione

czynniki zinterpretowala

jako reprezentacj~

dysfunkcji, kt6re lqczq si~

z okreslonymi

zaburzeniami

w obr~bie GUN obejmujqcymi integracj~ danych

wejsciowych

z jednego lub wi~cej system6w sensorycznych.

Ayres zauwazyla,

ze te dysfunkcje

integracji sensorycznej

mialy wplyw

na reakcje posturalne,

napi~cie mi~sni, planowanie

ruchu, rozw6j mowy, zachowanie,

emocje i funkcje

poznawcze.

Kolejne

lata badan

prowadzonych

przez

Ayres i jej wsp61pracownik6w

prowadzily

do rozwoju teorii integracji sensorycznej,

obejmujqcej teoretyczne

podstawy

proces6w

integracyjnych,

metody diagnozy zaburzen tych proces6w

i specyficzne techniki terapeutyczne.

Zatem, co to jest integracja sensoryczna?

Integracja sensoryczna to organizacja wejsciowych danych zmyslowych

dokonywana przez m6zg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnych na

wymagania otoczenia (Przyrowski 1998; 2001). Ayers (991) pisze, ze integracja

sensoryczna to proces neurologiczny organizujqcy wrazenia plynqce z ciala

i srodowiska w taki spos6b, by mogly bye uzyte do celowego dzialania.

W procesie tym m6zg informacje otrzymane ze wszystkich zmys16w segreguje,

rozpoznaje,

lqczy ze sob q i wczesniejszymi

interpretuje,

doswiadczeniami,

od-

powiadajqc na wymagania

plynqce ze srodowiska.

Zmysly dostarczajq informacji 0 fizycznej kondycji naszego C::l~":': = == ==-==-.. l

wok61 nas. Dane te pochodzq z receptor6w wzrokowych, slucho\\:-·ch. ;;~Z-=:::-

sionkowych, dotykowych, proprioceptywnych, wychowych i smako\\:-·ciJ..

M6zg nieustannie organizuje te wiadomosci - lokalizujqc je, rozpoznajqc,

. segregujqc i integrujqc. Gdy plynq one w prawidlowej organizacji, m6zg moze

je uzyc do formulowania percepcji, planowania ruchu, napiycia miysniowego,

postawy, emocji, uczenia siy i wielu innych. Natomiast zaburzenia

w integracji

wplywajq negatywnie na przebieg tych funkcji.

Jean Ayres w swych pracach

(1972; 1974; 1991) podkresla,

ze niemowly

widzi, slyszy i czuje bodice

dochodzqce

z jego ciala i otoczenia,

ale nie jest

jeszcze

zdolne

r6znicowania

"znaczenia"

diwiyk6w,

oceny

odleglosci,

koordynacji

ruch6w

itd. W miary rozwoju,

dziyki zdolnosci

do organizacji

wrazeti

sensorycznych,

ksztaltuje

siy koncentracja

na doznaniach

sensorycz-

nych, koordynacja ruch6w i organizacja zachowania.

Adekwatna integracja sensoryczna jest podstawq do prawidlowego rozwoju

ruchowego, uczenia siy i zachowania. Wysoce skomplikowane procesy, takie

jak: koordynacja ruchowa, planowanie ruchu, percepcja sluchowa czy wzroko-

wa, mowa, czytanie, pisanie czy liczenie, Sqzalezne od proces6w integracyjnych,

dokonujqcych siy w osrodkowym ukladzie nerwowym.

Do wyjasnienia tych zaleznosci Ayres (1991) opracowala hipotetyczny model

przebiegu integracji sensorycznej, w kt6rym opisuje poszczeg6lne stadia rozwo-

ju integracji sensorycznej dokonujqcej siy miydzy 0 a 7. rokiem zycia. Opisujqc

etapy rozwoju integracji sensorycznej, podkresla istotnq roly systemu przedsion-

kowego, proprioceptywnego i dotykowego.

Procesy integracji sensorycznej

dokonujq

siy w rdzeniu krygowym,

w pniu

m6zgu, m6zdzku

i wreszcie w p6lkulach

m6zgowych.

Wszystkie wyzsze pro-

cesy umyslowe

zalezq szczeg6lnie

od adekwatnej

organizacji wrazeti w pniu

m6zgu, gdzie majq sw6j poczqtek

procesy integracyjne.

Dopiero

po przejsciu

pnia m6zgu moze dokonywac

siy bardziej szczeg6lowe

opracowywanie

wrazeti

sensorycznych

w korze m6zgowej.

Gl6wne zaloiema integracji sensorycznej

Teoria integracji sensorycznej

opiera siy na kilku podstawowych

zalozeniach

neurologii i teorii zachowania.

Teoria integracji sensorycznej

na podstawie

tych

zalozeti stara siy opisac prawidlowosci

w funkcjonowaniu

proces6w

integracji

zmyslowej

w OUN. Definiuje

dysfunkcje

w zakresie

integracji

sensorycznej

i wskazuje na odpowiednie

techniki terapeutyczne.

1. Plastycznosc

neuronalna

(Schaaf 1994), a wiyc zdolnosc

m6zgu

do zmian

i modyfikacji.

Ma ona zasadnicze

znaczenie

dla terapii integracji sensorycznej

zakladajqcej

mozliwosc

zmian w obrybie systemu nerwowego

pod wplywem

kontrolowanej

stymulacji system6w

sensorycznych,

w szczeg6lnosci

dotyko-

wego, przedsionkowego i proprioceptywnego.

Zalezy od wielu czynnik6w:

a) zaangazowania

w wykonywane

zadania

terapeutyczne

(motywacji);

b) r6znorodnosci

otoczenia,

w kt6rym przebiega

terapia; Ayres (1972) pisze,

ze zr6znicowane

otoczenie

w kt6rym eksploruje

dziecko -

dostarcza-

jqce wielu

przedsionkowych,

proprioceptywnych

i dotykowych

wrazeti

zasadniczy

wplyw

na postyPy

terapeutyczne

poprzez

pozytywny

wplyw na zmiany w OUN;

c) krytycznych

okres6w

rozwojowych

dla poszczeg6lnych

funkcji i wieku.

Okresy krytyczne

zostaly zidentyfikowane

w prawie wszystkich

aspektach

rozwoju

czlowieka

i dotyczq

ruchu,

mowy,

inteligencji,

zachowati

spo-

lecznych,

emocji

i wielu

innych.

Ograniczenie

doplywu

niezbydnych

wrazeti

w okresie

krytycznym

dla danej funkcji powoduje

czysto ograni-

czenie

mozliwosci

reagowania

na pewne

bodice

w przyszlosci

(Huble,

Wiesel 1979).

2. Sekwencyjny rozw6j proces6w

integracji sensorycznej

dokonuje

siy w nor-

malnym

rozwoju

dziecka.

Zlozone

kompleksowe

zachowania

rozwijajq siy

na bazie bardziej podstawowych,

wczesniej

wyksztalconych

(Fisher, Murray,

Bundy 1991). ]esli pojawiajq siy dysfunkcje

integracji sensorycznej,

w6wczas

proces

ciqglego doskonalenia

funkcji rozwojowych

zostaje zak16cony. Tera-

pia

polegajqca

kierowanej

stymulacji

sensorycznej

poprawia

procesy

integracji

sensorycznej,

umozliwiajqc

sekwencyjne

pojawianie

siy

coraz

bardziej zlozonych zachowati.

3. Integralnosc systemu nerwowego.

Ayers piszqc 0 integralnosci

wskazywala

to,

ze dzialanie

osrodk6w

korowych

zalezne

jest od

prawidlowego

funkcjonowania

struktur

podkorowych,

w kt6rych

dokonujq

siy g16wne

procesy

sensoryczne.

Obecnie

w teorii integracji sensorycznej

uwaza

siy, ze

poniewaz

m6zg funkcjonuje

jako calosc, to zaleznosc

jest wzajemna

miydzy

osrodkami

podkorowymi

i korowymi.

Pribram

(1986) precyzujqC to, pisze,

ze integralnosc

i hierarchizacja

m6zgu

polega

na kontroli

osrodk6w

podko-

rowych przez osrodki korowe

i na odwr6t,

kontroli osrodk6w

podkorowych

nad

korowymi.

Takie

rozumienie

funkcjonowania

systemu

nerwowego

pozwala

twierdzic,

iz poprawa

dzialania

osrodk6w

podkorowych

przyczynia

siy do lepszej

pracy

osrodk6w

korowych

i calego

m6zgu.

W procesach

integracji

sensorycznej

biorq

wiyc

udzial

zar6wno

osrodki

korowe,

jak

i podkorowe.

Reakcje adaptacyjne wplywajq na rozwoJ integracji sensorycznej, a takze

procesy integracji sensorycznej przyczyniajq si~ do pojawienia si~ reakcji

adaptacyjnych na zasadzie sprz~zenia zwrotnego. Pojawienie si~ reakcji adapta-

cyjnych opiera si~ na doswiadczeniach

sensoryczno-motorycznych

i prowadzi

do rozwoju

neuronalnego

modelu

pami~ci tego,

jak "czuje si~ ruch". Ten

neuronalny

model moze bye nast~pnie uzyty do planowania

bardziej komplek-

sowego zachowania

adaptacyjnego.

Diagnoza proces6w

integrac;i sensoryczne;

Do diagnozy zaburzen integracji sensorycznej Ayres opracowala specjalne

metody: klinicznq obserwacj~, Poludniowo-Kalifornijskie Testy Integracji Sen-

sorycznej (SCSIT) i Testy Praksji (SIPT). Dysfunkcje SI mogq miee rozne nasilenie

od lagodnego, po znaczne i przejawiae si~ w rozny sposob. Symptomy zaburzen

SI cz~sto ze sobq wspolwyst~pujq, tworZqC syndromy wylonione przez Ayres

i jej wspolpracownikow na podstawie analizy czynnikowej wielu badan roznych

grup dzieci. Oczywiscie nie sposob tu omowie wszystkich wylonionych syndro~

mow, dlatego przedstawi~ jedynie najwazniejsze w sposob bardzo syntetyczny.

Dysfunkcje somatosensoryczne

odnoszq si~ do zaburzen procesow

doty-

kowych, szczegolnie

w zakresie dyskryminacji.

Dysfunkcje posturalne,

obustronnej

koordynacji i sekwencyjnosci

wiqzq si~

z zaburzeniami

przetwarzania

i przesylania przedsionkowo-proprioceptyw-

nych informacji wejsciowych

do wyzszych

struktur

osrodkowego

ukladu

nerwowego.

Dysfunkcje

w zakresie

somatopraksji

Sq przejawem

zaburzen

zwiqzanych

z przetwarzaniem

i przesylaniem

dotykowych

informacji wejsciowych

wyzszych struktur osrodkowego

ukladu nerwowego

i wiqzq si~ z planowa-

niem

motorycznym.

Wlqczajqc w to sekwencyjnose

i projektowanie

lub

antycypacje

ruchow.

Dysfunkcje w zakresie modulacji sensorycznych

danych wejsciowych

prze-

jawiajq si~:

a) obronnosciq

dotykowq, czyli awersyjnymi reakcjami na dotyk,

b) niepewnosciq

grawitacyjnq

i nietolerancjq

na ruch,

czyli awersyjnymi

reakcjami na ruch,

c) obronnosciq

sensorycznq,

czyli awersyjnymi reakcjami na kilKa modal no-

sci sensorycznych

jednoczesnie,

a wi~c na dotyk, diwi~k, ruch, zapach.

Wyst~powanie dysfunkcji

integracji sensorycznej

Zaburzenia integracji sensorycznej zauwazane Sq przez klinicystow u bardzo

licznej grupy

dzieci.

Wiedza

na ten

temat

poszerzana

jest kazdego

roku.

Oczywiscie w tym dose skrotowym

opracowaniu

problematyki

integracji sen-

sorycznej

nie mozna

opisae wszystkich

populacji,

u ktorych

obserwuje

si~

nieprawidlowosci

w procesach sensorycznych. Dlatego postanowilem

przedsta-

wie jedynie wybrane.

1. Dzieci z trudnosciami

w uczeniu si~

Deficyty integracji sensorycznej wyst~pujqce u dzieci z trudnosciami w ucze-

niu si~ przejawiajq si~ dysfunkcjami w zakresie reakcji posturalnych (obronnych,

rownowaznych i posturalnych w tie), funkcji oko-ruchowych, napi~cia mi~s-

niowego, schematu ciala, trudnosciami w planowaniu ruchu, dysfunkcjami

w obustronnej koordynacji ruchowej i sekwencyjnosci. Zaburzenia te skutkujq

trudnosciami w nauce czytania, obnizonym poziomem graficznym, bl~dami

podczas pisania, polegaj'lcymi na zamianie liter podobnych, ale ulozonych

inaczej w przestrzeni (b-d, p-b itp.), klopotami w roznicowaniu

prawo-

lewo i slabej obustronnej

koordynacji

ruchowej. Tym typowym

trudnosciom

towarzysz'l rowniez

zaburzenia

emocjonalne,

trudnosci w koncentracji

uwagi

i nadpobudliwose

psychoruchowa.

2. M6zgowe porazenie dzieci~ce

U dzieci z mozgowym porazeniem dZieci~cym mamy do czynienia z roznymi

typami zaburzeri integracji sensorycznej. Zaliczymy do nich:

a) zaburzenia

w zakresie przetwarzania

bodicow

dotykowych.

M. Scardina

(966)

i E. Blanche (991)

w swoich badaniach stwierdzili, ze w zalezno-

sci od

postaci

mozgowego

porazenia

dZieci~cego u 72-100%

dzieci

wyst~puj'l zaklocenia integracji somatosensorycznej

oraz modulacji bodi-

cow dotykowych.

Zaburzenia

te przyczyniaj'l

si~ do nieprawidlowego

rozwoju schematu ciala, planowania

motorycznego

i obronnosci

dotyko-

wej;

b) zaburzenia w zakresie przetwarzania bodicow przedsionkowo-proprio-

ceptywnych. Torok i Perlstein (za: Blanche, Burke 1991) stwierdzili na

podstawie badari, ze w zaleznosci od postaci mozgowego porazenia

dZieci~cego u 32-90% dzieci wyst~puj'l dysfunkcje przedsionkowo-pro-

prioceptywne.

Zaburzenia

te powoduj'l

slab'l percepcj~

pozycji

ciala

w przestrzeni,

slabq percepcj~ ruchu w przestrzeni,

niebezpieczeristwo

Terapia Integracji Sensorycznej - Zbigniew Przyrowski.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: