Bezpieczeństwo użytkowania maszyn poradnik dla pracowdawców 2010.pdf

Włodzimierz Łabanowski

BEZPIECZEŃSTWO UŻYTKOWANIA MASZYN

Poradnik dla pracodawców

Warszawa 2010

Redaktor prowadzący

Maciej Sokołowski

Projekt okładki

Dorota Zając

Zdjęcie na okładce

Andrzej Jaworski

Opracowanie typograficzne i łamanie

Jan Klimczak

Wydanie 1

Główny Inspektorat Pracy 2010

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

WARSZAWA 2010

www.pip.gov.pl

1. Wprowadzenie

Publikacja przeznaczona jest dla pracodawców (użytkowników maszyn) i innych osób od-

powiedzialnych za bezpieczeństwo maszyn. Informacje tu zawarte powinny ułatwić praco-

dawcy realizację obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

przy stosowaniu maszyn i innych urządzeń technicznych.

W broszurze przedstawiono europejską koncepcję zapewnienia bezpieczeństwa użytko-

wania maszyn, która znalazła odzwierciedlenie w polskim prawodawstwie. Wymieniono obo-

wiązki pracodawcy związane z wyposażaniem stanowisk pracy w nowe maszyny oraz obo-

wiązki związane z właściwą eksploatacją użytkowanego sprzętu roboczego. Opisano minimalne

wymagania techniczne wraz z przykładami działań dostosowawczych. Wskazano na istotną

rolę norm zharmonizowanych w procesie kształtowania bezpieczeństwa użytkowania ma-

szyn. Zawarto także wskazówki pozwalające określić czy przeprowadzona przez użytkownika

maszyny modernizacja była na tyle głęboka, że maszyna musi być zakwalifikowana jako no-

wa. Przedstawiono też możliwe do zastosowania środki techniczne chroniące przed zagroże-

niami mechanicznymi.

Stan prawny na 11czerwca 2010 r.

2. Europejska koncepcja bezpieczeństwa

użytkowania maszyn

2.1. Podział maszyn na nowe i stare

nych, tzw. maszyn starych. Koncepcja ta opiera się

na wzajemnym współdziałaniu projektantów i produ-

centów maszyn z ich użytkownikami.

Konstrukcja maszyn nowych powinna zapewniać

bezpieczeństwo na wysokim, określonym poziomie,

natomiast maszyny stare powinny być dostosowane

i utrzymywane na poziomie minimalnym (niższym niż

w przypadku maszyn nowych), pozwalającym zapew-

nić bezpieczeństwo użytkowania.

W 1986 r. dwanaście krajów europejskich podpisa-

ło Jednolity Akt Europejski, wprowadzający do Trakta-

tu Rzymskiego (ustanawiającego EWG) nowe artykuły:

100a i 118a. Artykuły te wyznaczyły dwa przyszłe kie-

runki działań Wspólnoty Europejskiej, tj. zapewnienie

swobodnego przepływu towarów między krajami Wspól-

noty oraz ochronę zdrowia obywateli, zarówno w życiu

prywatnym, jak i zawodowym. W 1992 roku wymienio-

ne artykuły zostały zastąpione odpowiednio artykuła-

mi 95 i 137 Traktatu Amsterdamskiego.

Koncepcja bezpieczeństwa maszyn w Unii Eu-

ropejskiej zasadniczo polega na ustanowieniu

dwóch filarów bezpieczeństwa: dla maszyn po raz

pierwszy wprowadzanych na rynek Unii Europej-

skiej tzw. maszyn nowych i maszyn już użytkowa-

2.1. A. Maszyny nowe

Wspomniany art. 100a Traktatu Rzymskiego był

podstawą do wydania tzw. dyrektyw nowego podej-

ścia, harmonizujących przepisy techniczne w Europie

i ustalających określony poziom wymagań dla nowo

produkowanych wyrobów. Wśród tych dyrektyw, zwa-

WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA

PRZY BUDOWIE I UŻYTKOWANIU MASZYN

WE WSPÓLNOCIE EUROPEJSKIEJ

art. 95 (TA) - dawny 100a (TR)

swobodny przepływ towarów

art. 137 (TA) - dawny 118a (TR)

ochrona zdrowia obywateli

dyrektywy

Ekonomiczne

WYMAGANIA ZASADNICZE

maszyny „nowe”

DYREKTYWA MASZYNOWA 2006/42/WE

(dawna 98/37 i 89/392)

producent

(dostawca, importer)

Społeczne

WYMAGANIA MINIMALNE

użytkowany sprzęt roboczy

DYREKTYWA NARZĘDZIOWA 2009/104/WE

(dawna 89/655 + 95/63+2001/45)

pracodawca

(użytkownik maszyn)

Rys. 1. Koncepcja bezpieczeństwa maszyn w Unii Europejskiej

nych dyrektywami ekonomicznymi znalazła się dyrek-

tywa dotycząca maszyn, popularnie określana „dyrek-

tywą maszynową”. Dyrektywa maszynowa skierowa-

na jest do wszystkich podmiotów wprowadzających

maszyny na rynek europejski, tj. do producentów

i dystrybutorów, w tym importerów. Dotyczy ona

wszystkich maszyn po raz pierwszy wprowadzanych

na rynek Wspólnoty, czyli wszystkich nowych maszyn

wyprodukowanych w krajach unijnych, seryjnie, jak

też jednostkowo, również wytworzonych na własny

użytek (tzw. samoróbek). Dotyczy też wszystkich ma-

szyn, w tym używanych, importowanych spoza granic

Unii, z tzw. krajów trzecich. W dyrektywie określono

wymagania techniczne, które nazywają się wymaga-

niami zasadniczymi oraz procedurę dokonywania oce-

ny zgodności maszyn z wymaganiami zasadniczymi.

sprzętu roboczego nie objętego postanowieniami dy-

rektywy maszynowej i innych dyrektyw nowego po-

dejścia (dyrektyw ekonomicznych), np. proste narzę-

dzia ręczne, drabina itp.

Historia dyrektywy narzędziowej

– 1989 r. opublikowanie pierwszego tekstu dyrek-

tywy pod numerem 655 (dyrektywa 89/655),

– 1995 r. uwzględnienie w dyrektywie wymagań do-

tyczących maszyn i urządzeń mobilnych z napę-

dem lub bez i urządzeń do podnoszenia ładunków

(dyrektywa 95/63/WE),

– 1996 r. obowiązek wdrożenia postanowień dyrek-

tywy we wszystkich krajach należących do Unii Eu-

ropejskiej,

– 2001 r. rozszerzenie zakresu dyrektywy o sprzęt

do tymczasowej pracy na wysokości (dyrekty-

wa 2001/45),

– 2009 r. zebranie wszystkich zmian i scalenie ich

w jedną całość pod nr 104 (dyrektywa 2009/104).

Historia dyrektywy maszynowej

– 1989 r. opublikowanie pierwszego tekstu dyrek-

tywy pod nr. 392 (dyrektywa 89/392),

– 1995 r. obowiązek zastosowania dyrektywy we

wszystkich krajach należących do Unii Europej-

skiej,

– 1998 r. zebranie wszystkich zmian i scalenie ich

w całość pod nr. 37 (dyrektywa 98/37),

– 2006 r. opublikowanie tekstu nowej dyrektywy

maszynowej pod nr. 42 (dyrektywa 2006/42),

– 2008 r. przyjęcie i przeniesienie postanowień dy-

rektywy do prawa poszczególnych państw człon-

kowskich,

– 29 grudnia 2009 r. obowiązek stosowania posta-

nowień dyrektywy 2006/42.

2.2 Polskie prawodawstwo dotyczące

maszyn

Europejska koncepcja bezpieczeństwa dotycząca

wprowadzania na rynek nowych maszyn jak i doty-

cząca obszaru eksploatacji maszyn została w pełni

uwzględniona w polskim prawodawstwie.

Postanowienia dyrektywy maszynowej zostały

wdrożone do polskiego prawa: ustawą z dnia 30 sierp-

nia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r.

Nr 204, poz. 2087 z późniejszymi zmianami) i rozpo-

rządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo-

łecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadni-

czych wymagań dla maszyn i elementów

bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 91, poz. 858). Rozporzą-

dzenie to zostało z dniem 1 stycznia 2006 r. zastąpio-

ne rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 20

grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla

maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 259,

poz. 2170). Na dzień dzisiejszy, od 29 grudnia 2009 r.

obowiązują postanowienia rozporządzenia Ministra

Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w spra-

wie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U.

Nr 199, poz. 1228).

Wymagania zasadnicze określone w powyższych

przepisach mają w Polsce zastosowanie od dnia przy-

stąpienia Polski do Unii Europejskiej, czyli od dnia 1

maja 2004 roku. Każda maszyna po raz pierwszy wpro-

wadzona do obrotu (lub oddana do użytku) na terenie

Rzeczypospolitej Polskiej po 1 maja 2004 r. powinna

spełniać wymagania zasadnicze. W Polsce producen-

ci maszyn są zobligowani do korzystania z tekstu pol-

skiego rozporządzenia, natomiast w przypadku współ-

2.1. B. Maszyny używane

Dyrektywy wydane na podstawie art. 118a Trakta-

tu Rzymskiego (obecnie art. 137 Traktatu Amsterdam-

skiego), to tzw. dyrektywy społeczne, dotyczące ochro-

ny zdrowia i poprawy warunków pracy. Wśród

dyrektyw społecznych kluczowe miejsce zajmuje tzw.

dyrektywa narzędziowa dotycząca szeroko rozumia-

nego sprzętu roboczego, do którego zaliczamy ma-

szyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia, insta-

lacje oraz sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości.

Głównym adresatem dyrektywy są użytkownicy wy-

mienionego sprzętu, czyli pracodawcy. W dyrektywie

narzędziowej określono najniższe dopuszczalne wy-

magania techniczne, tzw. wymagania minimalne w od-

niesieniu do użytkowanego (starego) sprzętu robo-

czego, a także określono wymagania związane

z bezpieczeństwem użytkowania zarówno nowego,

jak i starego sprzętu. Należy podkreślić, że minimalne

wymagania techniczne mogą dotyczyć także nowego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: