masowa metody.doc

Dziecko z uszkodzonym wzrokiem w szkole masowej.

              W ostatnim dziesięcioleciu zauważyć można zmianę dotychczasowych postaw w stosunku do osób niepełnosprawnych.Obecnie stają się  dominujące tendencje do pozostawienia osób niepełnosprawnych w normalnym dla nich środowisku. Tolerancja społeczna w stosunku do takich  osób zaowocowała powstaniem sieci publicznych szkół integracyjnych. Idea integracji szkolnej tak bardzo obecnie popularna polega na włączeniu dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy do masowych szkół i innych placówek oświatowych umożliwiających im kontakt ze zdrowymi rówieśnikami.

              Osobami z odchyleniami od normy są również jednostki z uszkodzonym wzrokiem. Wśród dzieci z uszkodzonym wzrokiem, wyróżnia się dwie podstawowe grupy: niewidomych
i niedowidzących. Wady wzroku obejmują szereg deficytów i odchyleń rozwojowych, poczynając od takich, które jedynie wymagają posługiwania się okularami, aż do ślepoty, a nawet wrodzonego braku gałek ocznych.

              Dzieci niewidome (na ślepotę czarną i z resztkami wzroku), powinny uczęszczać do specjalnie dla nich zorganizowanych szkół i przedszkoli dla niewidomych, ponieważ  nauczanie ich na skutek niesprawnego zmysłu wzroku musi opierać się na innych zmysłach, zwłaszcza dotyku                   i słuchu. Powoduje to często konieczność stosowania innej organizacji pracy i specjalistycznego wyposażenia tych placówek. W placówkach takich  uczniowie niewidomi maja możliwość nabycia pewnych umiejętności np. nabyć umiejętność posługiwania się pismem Brajla, kompensacji braku wzroku za pomocą innych zmysłów, co ułatwiło by bardzo przyszłości naukę na wyższych poziomach edukacyjnych .

              Obecnie obowiązujący system oświaty nauczanie i rewalidacja osób niedowidzących prowadzona jest systemem częściowej integracji, tzn. dla dzieci tych dostępne są zarówno szkoły specjalne jak i masowe. Dobór sposobu kształcenia powinien być uzależniony od stopnia utraty wzroku. Dzieci niedowidzące, jak również i te z łagodniejszymi zaburzeniami wzroku, których warunki psychofizyczne i środowiskowe na to pozwalają, powinny uczęszczać do szkół masowych zarówno do klas specjalnych, integracyjnych lub zwykłych, z uwzględnieniem specjalistycznej opieki lekarskiej. Dobre postępy tych dzieci zależą nie tylko od stopnia uszkodzenia wzroku, lecz               i od:

·         sprawności funkcjonowania pozostałych zmysłów, zwłaszcza dotyku i słuchu.,

·         stopnia rozwoju inteligencji tych dzieci,

·         takich cech osobowościowych jak zrównoważenie, uwaga, dokładność, pracowitość
i zainteresowania,

·         istniejących w rodzinie, szkole i bliskim otoczeniu warunków ułatwiających lub utrudniających dzieciom rozwój i naukę.

Pozytywną stroną tego sposobu kształcenia jest lepsza socjalizacja i uspołecznienie dzieci poprzez stały kontakt z domem rodzinnym i widzącymi kolegami. Wspólny pobyt umożliwia  naturalne kontakty interpersonalne. Wspólne rozwiązywanie trudnych sytuacji zadaniowych zwiększa bowiem zaufanie do własnych możliwości. Codzienne obcowanie osób z wadami wzroku z normalnie widzącymi, zwiększa u nich zakres doświadczeń, poszerza informacje o otoczeniu, ułatwia przystosowanie, niweluje postawę żądającą, odwraca uwagę od rozpamiętywania własnych niepowodzeń. Czynnikiem ułatwiającym integracyjne nauczanie, jest sposób zachowania się nauczyciela i ucznia widzącego. Istotną sprawą jest pogodzenie indywidualnego podejścia do uczniów niepełnosprawnych z naturalnością kontaktu oraz unikanie podkreślenia specyfiki wyjątkowej sytuacji tych uczniów.

              Większość społeczeństwa błędnie uważa, że człowiek niewidomy jest całkowicie niesamodzielny, potrzebuje stałej pomocy i opieki, pozostaje na marginesie życia społecznego. Szczególnie trudno przezwyciężyć to przekonanie rodziców dzieci niewidomych od urodzenia                     i tych, które straciły wzrok od wczesnego dzieciństwa. Rozpacz pogłębiona jest nieznajomością możliwości oddziaływań wychowawczych, niewiara w to, że niewidome dziecko może wyrosnąć na pełnowartościową, aktywną jednostkę. Stwarzają dziecku warunki najczęściej przesadnie ochronne lub nie doceniają jego możliwości wzrokowych. Prawidłowy rozwój dziecka możliwy jest wówczas, gdy wdrażane jest ono do wszystkich czynności życiowych w sposób naturalny. Taką szansę daje mu klasa integracyjna w szkole masowej. Traktowanie dziecka z uszkodzonym wzrokiem na równi z innymi dziećmi, mobilizuje je do podejmowania wysiłku dorównania pełnosprawnym rówieśnikom i wpływa korzystnie na jego aktywizację.

              Wadą tego systemu kształcenia i jednocześnie zagrożeniem prawidłowego rozwoju osób
z uszkodzonym wzrokiem jest brak:

·         odpowiednich urządzeń, specjalistycznego sprzętu i środków dydaktycznych, umożliwiających korzystanie ze wzroku mimo wad i słabości oraz chroniące przed utratą lub pogorszeniem,

·         umiejętności organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego,

·         metodycznego przygotowania nauczycieli,

·         zapewnienia tym dzieciom specjalistycznej opieki,

·         oferty zajęć dodatkowych,

·         umiejętnej i rzetelnej współpracy z rodziną, na zasadzie wzajemnego zaufania zrozumienia,

·         właściwej współpracy szkoły z placówkami specjalistycznymi;

Wiąże się to zapewne z brakiem środków finansowych Resortu Oświaty i „oszczędną polityką państwa”. Szkoły integracyjne muszą brać pod uwagę zróżnicowane potrzeby swoich uczniów. Obecność w klasie uczniów niedowidzących stwarza szczególne problemy. Szkoła masowa, w której uczą się dzieci z uszkodzonym wzrokiem nie zawsze posiada zorganizowany system ułatwień polegających na stworzeniu dla nich warunków bezpiecznego poruszania się i orientacji przestrzennej
(np. zjazdy i podjazdy, barierki wewnętrzne budynku szkolnego). Do ich potrzeb powinny być dostosowane środki audiowizualne i pomoce dydaktyczne n p. podręczniki z powiększonym drukiem, zeszyty z powiększoną liniaturą, mapy wypukłe i inne. Warunkiem właściwego funkcjonowania uczniów niedowidzących, jest zdobywanie wiedzy przez zapis na kasecie magnetofonowej systemem Brajla lub głośne czytanie. Powinni oni siedzieć w pierwszej ławce, możliwie blisko oświetlonej tablicy. Nauczyciele szkół masowych najczęściej nie są przygotowani do pracy z dzieckiem z wadą wzroku.
W klasach integracyjnych, nauczycielem wspierającym rzadko jest osoba legitymująca się wykształceniem z zakresu tyflopedagogiki. Nauczyciele ci kierują się zwykle w swojej pracy własną intuicją i doświadczeniem. Nie znają dostatecznie potrzeb i możliwości uczniów niepełnosprawnych i nie dostosowują poziomu wymagań szkolnych do ich indywidualnych możliwości. Nie posiadają również dostatecznej wiedzy o specyfice pracy szkolnej tych uczniów.  Nie dysponują gotowymi pomocami dydaktycznymi do pracy z nimi. Brak motywacji materialnej powoduje, że rzadko też wykonują ją we własnym zakresie.

Niejednokrotnie integracja dzieci ze środowiskiem jest pozorna, spowodowana brakiem akceptacji dziecka przez nauczyciela i zdrowych rówieśników i prawidłowych postaw rodziców, co w konsekwencji może obniżyć poczucie jego wartości własnej i wyobcowanie w środowisku szkolnym. Dużą rolę odgrywa tu postawa nauczyciela, zachowanie dzieci widzących i ich rodziców. Częstokroć jest tak, że rodzice dzieci pełnosprawnych deklarują swoje poparcie dla integracji, jednak nie chcieliby, aby ich dzieci, uczyły się wspólnie z dziećmi z odchyleniami od normy. Natomiast rodzice dzieci niepełnosprawnych pragną przenieść większość obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem na nauczyciela lub rodziców osób pełnosprawnych.

Placówki specjalistyczne (zwłaszcza poradnie psychologiczno- pedagogiczne), powinny udzielać bardziej szczegółowych porad dotyczących nauczania, jak również systematycznie kontrolować osiągnięcia uczniów specjalnej troski.

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż idea pozostawienia osób
z uszkodzonym wzrokiem  w szkole masowej jest słuszna,  pod warunkiem pełnej gotowości szkoły masowej na przyjęcie specyficznych zadań i obowiązków związanych z nauczaniem takich osób. Istnieje pilna potrzeba popularyzacji wśród nauczycieli szkół masowych, prowadzących zajęcia
z dziećmi z wadą wzroku, wiedzy z zakresu pedagogiki rewalidacyjnej, zwłaszcza tyflopedagogiki. Nauczając niepełnosprawnych winni oni zabiegać o wskazówki metodyczne, korzystać z literatury fachowej, a w razie potrzeby sami powinni sporządzać pomoce dydaktyczne, tak niezbędne
w nauczaniu. Wiązać się to powinno z określonym systemem motywacji i gratyfikacji materialnej.

Bibliografia:

1.      Hulek A., Ewolucja integracyjnego systemu kształcenia dziecka niepełnosprawnego,
w Uczeń niepełnosprawny w szkole masowej, pod red. A. Hulka, B. Grochmal-Bach, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1992.

2.      Niesiołowska U., Funkcjonowanie społeczne dzieci i młodzieży z wadami wzroku, Problemy opiekuńczo-wychowawcze, nr 1, 1983.

3.      Osik D., Kształcenie uczniów niedowidzących w systemie integracyjnym w opinii nauczycieli, „Szkoła Specjalna”, nr 2, 1990.