IPN-W pętach ideologii i propagandy.pdf

(3088 KB) Pobierz

GN_dodatek_IPN_4_2010.indd

PO L ACY W L ATACH – . YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U

??????

YCIE W KOMUNISTYCZNYM KRAJU

Polacy w latach 1944–1989

W ptach ideologii

i propagandy

649077490.285.png

649077490.296.png

649077490.307.png

649077490.318.png

649077490.001.png

649077490.012.png

649077490.023.png

649077490.034.png

649077490.044.png

649077490.055.png

649077490.066.png

649077490.077.png

649077490.088.png

649077490.099.png

649077490.110.png

649077490.121.png

649077490.132.png

649077490.143.png

649077490.154.png

649077490.165.png

649077490.176.png

649077490.187.png

649077490.198.png

649077490.209.png

649077490.220.png

649077490.231.png

649077490.242.png

649077490.253.png

649077490.259.png

649077490.260.png

649077490.261.png

649077490.262.png

649077490.263.png

649077490.264.png

649077490.265.png

649077490.266.png

649077490.267.png

649077490.268.png

649077490.269.png

649077490.270.png

649077490.271.png

649077490.272.png

649077490.273.png

649077490.274.png

649077490.275.png

649077490.276.png

649077490.277.png

649077490.278.png

649077490.279.png

649077490.280.png

649077490.281.png

649077490.282.png

649077490.283.png

649077490.284.png

649077490.286.png

649077490.287.png

649077490.288.png

649077490.289.png

649077490.290.png

649077490.291.png

649077490.292.png

649077490.293.png

649077490.294.png

649077490.295.png

649077490.297.png

649077490.298.png

649077490.299.png

649077490.300.png

649077490.301.png

649077490.302.png

649077490.303.png

YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U . PO L ACY W L ATACH –

WSTƒP

– terrorze i propagandzie. Ta druga stan ła przed

karkołomnym zadaniem – pozyskaniem społecze stwa

doobcej isił� narzucanej ideologii marksistowsko-leni-

nowskiej. Odnosz � c si do słów Stalina, który porównał

zaprowadzanie komunizmu w Polsce do … siodłania kro-

wy, mo€na powiedzie‚, €e propaganda miała przekona‚

społecze stwo, €e to „siodło komunistyczne” jest stwo-

rzone najego grzbiet iniejest, wbrew pozorom, €adnym

kieratem. Czyniono to zarówno w i†cie kowbojskim stylu

(stalinizm, stan wojenny), jak te€ w sposób bardziej wy-

sublimowany (np. propaganda sukcesu epoki Gierka).

Propaganda nie tylko kształtowała „nowego człowieka”,

ale poprzez zakłamywanie rzeczywisto†ci pokazywa-

ła bezsilnemu społecze stwu, €e to władza decyduje

o tym, co czarne jest, a co białe. W ró€nych okresach

ze zmiennym nat €eniem nachalno†ci forsowano wzorce

przykładnego obywatela, przodownika pracy, przeciw-

stawiaj�c im „wrogów systemu”: bandytów, wichrzycieli,

warchołów, bankrutów politycznych czy dywersantów.

Niewola propagandy i ideologii stała si z czasem bar-

dziej dotkliwym kaga cem ni€ słabn � cy terror. Bitwa

na „froncie ideologicznym” była najdłu€sz � , i na szcz †cie

przegran�, walk� re€imu komunistycznego.

Niniejszy numer rozpoczyna cykl pi ciu dodatków

IPN pod wspólnym tytułem „“ycie w komunistycznym

kraju”. W kolejnych numerach, ukazuj � cych si w cyklu

miesi cznym, zaprezentujemy m.in. terror, opór wobec

społecze stwa oraz €ycie w permanentnym kryzysie.

Adam Dziurok

Zmagania z polskoci

Narzucanie ideologii

komunistycznej w Polsce

oznaczało faktyczne

niszczenie podstawowych

zasad funkcjonowania

społeczestwa.

odwspółzawodnictwa pracy iportretów przo-

downików pracy do „Fali —–” i Wandy Odolskiej

w Polskim Radiu. Wszechobecno†‚ marksizmu-

leninizmu i socrealistycznej sztuki, przy jed-

noczesnym wykastrowaniu alternatywnych

bodŸców kulturalnych (jak np. likwidacja w po-

cz � tkach lat œ¤. instytutów kultury – ameryka -

skiego i francuskiego, przy ambasadach tych€e

pastw) miały prowadzi‚ dopowstania nowego

człowieka: niewiasty-traktorzystki walcz � cej

o równouprawnienie z m €czyzn � w ramach

i†cie kobieco brzmi � cego procesu „produkty-

wizacji kobiet”, czujnego pseudom €czyzny

walcz�cego olepsze jutro zapomoc� donosu

na koleg , opowiadaj � cego dowcipy podszyte

imperialistycznym podszeptem, młodzie ca

– działacza ZMP, który powysłuchaniu ko-

lejnego referatu o szkodliwo†ci Katolickiego

Uniwersytetu Lubelskiego, wraz z broni � cym

socjalizmu funkcjonariuszem UB przep dzi

z uczelni profesur – w tym rektora – dotkni t �

ﬁ deizmem i wiar � w byty nieistniej � ce, a nadto

„antydemokratycznie” nastawion � do członków

ateistycznego Zwi � zku. Ideałem literata sta-

wałsi natomiast pisarz, który przewidywał

kolejne etapy rewolucji i nad � €ał z wiatrem,

wsłuchany ustawicznie w przemówienia komu-

nistycznych aparatczyków od kultury.

Niezadowoleni z raju

Komuni†ci, przejmuj � c wszystkie in-

stytucje pa stwa, prawo i administracj ,

tach komunizmu w Polsce, PPR

(od•–—˜r. PZPR) podjła rozpraw

ze społecze stwem polskim według znanej

receptury – „jak salami, kawałek po kawałecz-

ku”. Niszczycielskie efekty były tym łatwiej-

sze do osi � gni cia, €e ju€ re€imy hitlerowski

i sowiecki w latach •–š––•–——/œ rozpocz ły

to „odpolszczanie” Polaków, głównie poprzez

eksterminacj . Zabrano si zatem najpierw

zapodziemie niepodległo†ciowe, równocze†nie

za PSL, a nast pnie – co najmniej od •–—˜ r. –

za młodzie€. Głównym czynnikiem opóŸnia-

j � cym skuteczn � walk o „now � mentalno†‚”

młodzie€y stawał si Ko†ciół katolicki i katoli-

cyzm, jako nosiciel alternatywnego porz � dku

moralnego, odwołuj � cego si do Ÿródła wol-

no†ci oraz miło†ci, czyli do Boga, nad którym

marksi†ci niemieli władzy. Nale€ało zatem

go unicestwi‚.

Stwarzanie marksistowskiego

człowieka

Równocze†nie z eliminowaniem katoli-

cyzmu z przestrzeni publicznej, w tym reli-

gii ze szkół, a pielgrzymek i procesji z dróg,

było wprowadzanie młodego Polaka w rytm

codziennego kalendarza młodego marksisty;

od wiecu na rzecz pokoju do gazetki †ciennej,

Propaganda w stanie wojennym była szczególnie agresywna. Umundurowani lektorzy

Dziennika Telewizyjnego cz†sto pot†piali prezydenta Reagana, głównego wroga PRL

S ystem komunistyczny wspierał si na dwóch ﬁ larach

W pierwszych, rewolucyjnych la-

649077490.304.png

649077490.305.png

649077490.306.png

649077490.308.png

649077490.309.png

649077490.310.png

649077490.311.png

649077490.312.png

649077490.313.png

649077490.314.png

649077490.315.png

649077490.316.png

649077490.317.png

649077490.319.png

649077490.320.png

649077490.321.png

649077490.322.png

649077490.323.png

649077490.324.png

649077490.325.png

649077490.326.png

649077490.327.png

649077490.328.png

649077490.002.png

649077490.003.png

649077490.004.png

649077490.005.png

649077490.006.png

649077490.007.png

649077490.008.png

649077490.009.png

649077490.010.png

649077490.011.png

649077490.013.png

649077490.014.png

649077490.015.png

649077490.016.png

649077490.017.png

649077490.018.png

649077490.019.png

649077490.020.png

649077490.021.png

649077490.022.png

649077490.024.png

649077490.025.png

649077490.026.png

649077490.027.png

649077490.028.png

649077490.029.png

649077490.030.png

649077490.031.png

649077490.032.png

649077490.033.png

649077490.035.png

649077490.036.png

649077490.037.png

649077490.038.png

649077490.039.png

649077490.040.png

649077490.041.png

PO L ACY W L ATACH – . YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U

YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U

TRUDNE DEKADY

stowarzyszenia i rynek, napotykali jednak

ustawicznie wrog � reakcj niepokornego spo-

łecze stwa. Do •–œ¨ r. idea stale si gała bruku.

Społeczestwo niedorastało dopostpu, narzu-

conego przez totalitarn � i ateistyczn � parti .

Chłopi – mimo sp dzania ich na spotkania

wiejskie w ramach oddziaływania perswazyj-

nego wykonywanego przez aktywistów ZMP

zmiasta – niechcieli dobrowolnie podda‚si

kolektywizacji; co wi cej, zło†liwie woleli je†‚,

ni€ oddawa‚ rzekome nadwy€ki do cierpi � cego

niedostatek miasta – w tym rozrastaj � cej si

klasy robotniczej zatrudnianej w przemy†le

ci €kim. Nie pomogły te€ – cho‚ były i sukcesy

– represje stosowane przez UB za po†rednic-

twem informacji zdobywanych przez agentur

wramach akcji „K”. Jednak zdrugiej strony

po •–œ¨ r. widok wiejskiego działacza partyj-

nego nios � cego w procesji Bo€ego Ciało krzy€

nie był zjawiskiem wyj � tkowym. Robotnicy

z kolei nie zamierzali rezygnowa‚ z €ycia ro-

dzinnego na rzecz wspólnego wypoczynku

z kolegami z pracy, a współzawodnictwo pracy

rujnuj � ce ich zdrowie nie stało si powszech-

nym, dobrowolnym wyzwaniem. Cowicej,

Nowa Huta, wymarzony przez marksistów „raj

na ziemi”, stała si – jak pisał komunistyczny

poeta Adam Wa€yk w „Poemacie dla dorosłych”

– synonimem patologii, uwłaczaj � cych godno-

†ci człowieka. Zniszczone tym eksperymen-

tem lokalne społecze stwo od€yło wkrótce

po •–œ¨ r., dopominaj � c si †wi � tyni i obecno†ci

krzy€a. Jednocze†nie, godno†‚ pracy kolejne

pokolenie robotników uto€samiało z lepszy-

mi warunkami bytowymi obiecanymi przez

władz -pracodawc i nigdy nie dotrzymanymi.

Komuni†ci wychowali zatem cz †‚ klasy ro-

botniczej naswych, klasowych przeciwników.

W zasadzie mo€na zaryzykowa‚ tez , €e jedy-

nie cz †‚ inteligencji – boj � c si wykluczenia

i straty miejsc pracy, oddalaj � cych si nakła-

dów, godz � c si na udział w ﬁ lmach „produkcyj-

niakach” i sztukach teatralnych – poddała si

bez reszty tej socrealistycznej fali, uczestnicz � c

w konsekwencji w formowaniu marksistow-

skiej „nadbudowy”.

Profesor od Žliwek

Powa€nym osi � gni ciem ideologów ko-

munistycznych było tak€e przerwanie ci � -

gło†ci w nauczaniu humanistyki w szkołach

powszechnych i wy€szych. Od ko ca lat —¤.

skutecznie wyrugowano przeciwników

marksizmu z katedr, dziki czemu zastra-

szano pozostałych, w � tpi � cych w słuszno†‚

jedynego naukowego †wiatopogl � du. Przy-

padek prof. Władysława Konopczy skiego,

który po serii szykan i represji w pocz � tkach

lat œ¤. – poœ¤ latach profesury – sprzedawał

na drodze podkrakowskiej †liwki, był rzeczy-

wi†cie pouczaj � cy. Praktycznie do ko ca lat ˜¤.

autorzy podr czników, szczególnie do histo-

rii, zdawali sobie spraw , €e przewodnikiem

po dziejach nie jest prawda historyczna, a wy-

tyczne podj te jeszcze w okresie stalinowskim,

Portret Bieruta w gmachu UB w Poznaniu

w czerwcu ‹ŒŽ‘ r. Na ’cianie ’lady po

kulach, pozostałe po próbie zdobycia

budynku przez demonstrantów

“”•–—˜™: Dzieła Stalina

czy cenzur , wykruszaj � cych si z czasem

– szczególnie od lat ®¤. – na rzecz pokolenia

cyników u€ywaj � cych j zyka marksizmu-

-leninizmu wył�cznie wcelu panowania nad

„tłuszcz � ”. Jednocze†nie z pokolenia na poko-

lenie grupy inteligencji wra€liwszej – nawet

tej wychowanej na stalinizmie – odrywały si

od „post powej” drogi realnego socjalizmu,

by ostatecznie zasili‚ szeregi opozycji demo-

kratycznej z lat ®¤., a nast pnie „Solidarno†ci”

(tak€e po •š grudnia •–˜• r.).

Prawdziwa Polska

Jak niewidoczna nitka czy strumyk przez

cały czas komunizmu €łobiła swoje miejsce

na mapie mi dzy Bugiem a Odr � polsko†‚ –

tatradycyjna, wyrosła nadobroci igo†cin-

no†ci rodziców oraz dziadków, na ludowym,

otwartym wła†nie i zapraszaj � cym w progi ka-

tolicyzmie, na uwielbieniu do Matki Bo€ej; wy-

rosła na wspólnym pacierzu i modlitwie przed

posiłkiem, w ko cu na pami ci o heroizmie

przeszłych pokole , w tym bliskich, na praw-

dzie o wojnie •–¯¤ r., o Katyniu, o mordach

naludziach podziemia wpierwszych latach

po II wojnie †wiatowej (†wiadczyły o tym m.in.

przydro€ne krzy€e, a w ko†ciołach tablice).

Ta wielka zbiorowa pami ‚, cho‚ długi czas

znajduj � ca si w zatomizowanych, wewn � trz-

rodzinnych „szkatułkach”, wybuchała z cał �

sił � raz po raz; w okresie obchodów Milenium,

po raz drugi w czerwcu •–®– r. gdy papie€ Jan

Paweł II zebrał plon duszpasterskiej pracy

Prymasa Tysi � clecia, a nast pnie w •–˜¤ r.

gdy okazało si , €e w ruchu „Solidarno†ci”

wygrywa tradycja i narodowa to€samo†‚ nad

marksizmem i walk � jedynie o byt.

Autorefleksja

Ten iddyliczny nieco obraz zmaga narodu

z komunistyczn � parti � i odwrotnie winien

by‚ skonfrontowany – rzecz jasna – z autore-

ﬂ eksj � ka€dego z nas, ludzi €yj � cych w latach

PRL. W jakiej mierze udało si komunistom

– w którym fragmencie „bazy” oraz „nadbu-

dowy” – wygra‚ znami, zemn�. Czywówczas,

gdy np. jako nauczyciel j zyka polskiego b � dŸ

historii kłamałem, czy wtedy, gdy jako sprze-

dawca mi sa na kartki miałem tłum kolejkowi-

czów pod stopami, a mo€e kiedy

pisałem artykuł do „Stolicy”,

posiłkuj � c si – dla zmylenia

przeciwnika – frazeologi �

marksistowsk�, przegrywaj�c

de facto z cenzur � , czy wtedy,

gdy my†l � c o gwałtach Armii

Czerwonej w •–—œ r., nie byłem

w stanie pisa‚ o bł. Kózków-

nie, a pisałem o „marude-

rach”, zdarzaj � cych w ka€-

dej armii wojennej. A mo€e

wtedy, gdy jako robotnik

w fabryce zapisałem si

do OPZZ. No wła†nie.

Jan aryn

podczas sławnej konferencji metodologicznej

w Otwocku. Tam stworzono ramy wykładu

historii Polski, w którym ocena osób i zdarze

przeszłych była zale€na od ich wykreowanych

przez autorów relacji do propagandowego wi-

zerunku czasów Gomułki czy Gierka. Napier-

ski, cho‚ sam otym niewiedział, stawałsi

zatem protoplast � bolszewika, a polska szlachta

– cho‚ nie była warstw � idealn � – pozostawała

w pami ci uczniów jedynie jako klasa wyzyski-

waczy, rozp¬ aj � ca post powego z natury

chłopa. Oczywi†cie, za cen

podr cznikowego kłamstwa,

nauka humanistyczna mogła

dalej egzystowa‚ wniszowych

periodykach. Post powe ha-

sła walki z analfabetyzmem

i awansu społecznego poprzez

zindoktrynowan � o†wiat

ipunkty zapochodzenie przy-

sporzyły komunistom wielu

wyznawców, np. z pokolenia

na pokolenie zasilaj � cych re-

dakcje gazet, pracownie na-

ukowe i uczelnie, a tak€e Mini-

sterstwo Spraw Wewn trznych

czów pod stopami, a mo€e kiedy

pisałem artykuł do „Stolicy”,

posiłkuj � c si – dla zmylenia

przeciwnika – frazeologi �

marksistowsk�, przegrywaj�c

de facto z cenzur � , czy wtedy,

gdy my†l � c o gwałtach Armii

Czerwonej w •–—œ r., nie byłem

w stanie pisa‚ o bł. Kózków-

nie, a pisałem o „marude-

rach”, zdarzaj � cych w ka€-

dej armii wojennej. A mo€e

wtedy, gdy jako robotnik

i awansu społecznego poprzez

zindoktrynowan � o†wiat

ipunkty zapochodzenie przy-

sporzyły komunistom wielu

wyznawców, np. z pokolenia

na pokolenie zasilaj � cych re-

dakcje gazet, pracownie na-

ukowe i uczelnie, a tak€e Mini-

sterstwo Spraw Wewn trznych

waczy, rozp¬ aj � ca post powego z natury

649077490.042.png

649077490.043.png

649077490.045.png

649077490.046.png

649077490.047.png

649077490.048.png

649077490.049.png

649077490.050.png

649077490.051.png

649077490.052.png

649077490.053.png

649077490.054.png

649077490.056.png

649077490.057.png

649077490.058.png

649077490.059.png

649077490.060.png

649077490.061.png

649077490.062.png

649077490.063.png

649077490.064.png

649077490.065.png

649077490.067.png

649077490.068.png

649077490.069.png

649077490.070.png

649077490.071.png

649077490.072.png

649077490.073.png

649077490.074.png

649077490.075.png

649077490.076.png

649077490.078.png

649077490.079.png

649077490.080.png

649077490.081.png

649077490.082.png

649077490.083.png

649077490.084.png

649077490.085.png

649077490.086.png

649077490.087.png

649077490.089.png

649077490.090.png

649077490.091.png

649077490.092.png

649077490.093.png

649077490.094.png

649077490.095.png

649077490.096.png

649077490.097.png

649077490.098.png

649077490.100.png

649077490.101.png

649077490.102.png

649077490.103.png

649077490.104.png

649077490.105.png

649077490.106.png

649077490.107.png

649077490.108.png

649077490.109.png

649077490.111.png

649077490.112.png

649077490.113.png

YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U . PO L ACY W L ATACH –

YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U .

OŁNIERZE OPLUCI

Nie ołnierz, lecz bandyta

Podstawow zasad

komunistycznej

propagandy

było zakłamanie

rzeczywisto•ci – słudzy

Kremla nazywani

byli „odnowicielami”

Polski, a obro cy

jejniepodległo•ci –

bandytami.

j ciu władzy w Polsce zaj tej przez Armi

Czerwon � starali si umocni‚ panowanie.

Nowe elity

Kogo nie udało si kupi‚ i wprz gn � ‚ w so-

wieckie plany realizowane nad Wisł � przez

kolejnych sekretarzy partii komunistycznej:

Gomułk, Bieruta, Ochaba, ponownie Gomułk,

Gierka, Kani , Jaruzelskiego i Rakowskiego –

tego starano si strachem zmusi‚ do uległo†ci,

albo przekona‚ do słuszno†ci działa czerwo-

nego re€imu.

W•–—œr. – wbrew uporczywie powtarza-

nym tezom propagandowym – społecze stwo

polskie zdawało sobie w pełni spraw z tego,

€e ze Wschodu nie nadchodzi wyzwolenie, lecz

nowa okupacja. Jednak wyniszczenie kraju

przez III Rzesz sprawiało, €e ludzie mówili

– jak uj � ł to bard powstania warszawskiego

Józef Szczepa ski „Ziutek”:

Doœkožca PRL dbano, by Ÿołnierzy antykomunistycznego podziemia nieœpokazywa¡ jako

członków formacji wojskowej. “”•–—˜™: Ksi£Ÿka Machejka sławiła wyczyny UB naœPodhalu

iœkreowała czarn£ legend† antykomunistycznej partyzantki

– czasem niepełnym – lub †rednim. Wła†nie

słabo†‚ intelektualna komunistycznej władzy

sprawiała, €e wymagała ona bezustannego

„u†wiadamiania” przez instancje wy€sze.

Wichrzyciele i dzier“ymordy

Po wojnie działacze niepodległo†ciowi

skazywani byli przez s � dy wojskowe, a ich s -

dziami byli pospiesznie przeszkoleni dzia-

łacze partyjni z wykształceniem †rednim

po kilkumiesi cznym kursie prawa. Wyroki

wydawali zgodnie z poleceniami partii, jednak

nie radzili sobie z pisaniem. Dlatego

w•–œšr. szef Zarz�du S�downictwa

Wojskowego Oskar Karliner zwra-

cał uwag na u€ywanie w wyro-

kach „niewła†ciwych, nierzadko

politycznie szkodliwych sformuło-

wa”. Zaliczał donich: „u€ywanie

przez s dziów takich wyra€e jak

»oddział« zamiast »banda«, »obcy

ustrój« zamiast »ustrój PRL«,

»nielegalne organizacje« zamiast

»kontrrewolucyjne organizacje«,

»placówka« zamiast »kryjówka

bandycka« lub »melina«, »likwidacja« zamiast

»zabójstwa« lub »terrorystyczne zabójstwa«,

»rozkaz« zamiast »polecenie« itp.”. To dzi ki

takim zabiegom dowiadujemy si , €e skazany

przez komunistów na kar †mierci Alojzy Kacz-

marczyk, €ołnierz Legionów, oﬁ cer Wojska

Polskiego i Armii Krajowej, przedwojenny wi-

cewojewoda stanisławowski i nowogrodzki,

a po wojnie członek Komitetu Politycznego przy

II Zarz � dzie Głównym WiN, kawaler Krzy€a

Virtuti Militari „to posta‚ typowego sanacyj-

nego dzier€ymordy”. Z kolei duchowni utrzy-

muj � cy kontakt z politycznym uchodŸstwem

to„dywersanci” i„szpiedzy wsutannach”, a€oł-

nierze podziemia walcz � cy o niepodległo†‚

to „wrogowie mas ludowych” i „zdrajcy narodu”.

Poradniki propagandowych obelg powsta-

wały tak€e póŸniej. St � d do dzi† €ywe w pami ci

okre†lenia: reakcjoni†ci, warchoły, wichrzycie-

le, polityczni pod€egacze, sługusi imperiali-

zmu, radykałowie, podpalacze społecznego

spokoju… Wszystkie na okre†lenie osób, które

walczyły o prawa człowieka, podmiotowo†‚

społecze stwa i narodow � suwerenno†‚.

Filip Musiał

Czekamy Ciebie, czerwona zarazo,

By wybawiła nas od czarnej mierci.

By nam, kraj przedtem rozdarłszy na wierci,

Była zbawieniem, witanym z odraz .

Propagand kierowano głównie do społecz-

nych nizin, bo to one miały si sta‚ now � elit �

budowanego przez komunistów

marionetkowego pa stwa. Ode-

branie maj � tków ziemianom,

uderzenie w prywatny handel

i wytwórczo†‚, maj � tki ko†ciel-

ne, niezale€nych twórców ina-

ukowców spychało ich nie tylko

w polityczny niebyt, ale tak€e

na skraj n dzy. Ich miejsce zaj-

mowali przedwojenni komuni-

†ci, b � dŸ „inteligenci z awansu”,

z wykształceniem podstawowym

w•–œšr. szef Zarz�du S�downictwa

Wojskowego Oskar Karliner zwra-

cał uwag na u€ywanie w wyro-

kach „niewła†ciwych, nierzadko

politycznie szkodliwych sformuło-

wa”. Zaliczał donich: „u€ywanie

przez s dziów takich wyra€e jak

»oddział« zamiast »banda«, »obcy

ustrój« zamiast »ustrój PRL«,

ukowców spychało ich nie tylko

w polityczny niebyt, ale tak€e

na skraj n dzy. Ich miejsce zaj-

mowali przedwojenni komuni-

†ci, b � dŸ „inteligenci z awansu”,

z wykształceniem podstawowym

± wiadomi swej słabo†ci komuni†ci poob-

budowanego przez komunistów

649077490.114.png

649077490.115.png

649077490.116.png

649077490.117.png

649077490.118.png

649077490.119.png

649077490.120.png

649077490.122.png

649077490.123.png

649077490.124.png

649077490.125.png

649077490.126.png

649077490.127.png

649077490.128.png

649077490.129.png

649077490.130.png

649077490.131.png

649077490.133.png

649077490.134.png

649077490.135.png

649077490.136.png

649077490.137.png

649077490.138.png

649077490.139.png

649077490.140.png

649077490.141.png

649077490.142.png

649077490.144.png

649077490.145.png

649077490.146.png

649077490.147.png

649077490.148.png

649077490.149.png

649077490.150.png

649077490.151.png

649077490.152.png

649077490.153.png

649077490.155.png

649077490.156.png

649077490.157.png

649077490.158.png

649077490.159.png

649077490.160.png

649077490.161.png

649077490.162.png

649077490.163.png

649077490.164.png

649077490.166.png

649077490.167.png

649077490.168.png

649077490.169.png

649077490.170.png

649077490.171.png

649077490.172.png

649077490.173.png

649077490.174.png

649077490.175.png

649077490.177.png

649077490.178.png

649077490.179.png

649077490.180.png

649077490.181.png

649077490.182.png

649077490.183.png

PO L ACY W L ATACH – . YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U

YC I E W KOMUN I ST YC Z NYM K R A J U

KULT WODZA

Kult wodza był cech

charakterystyczn

dwudziestowiecznych

systemów totalitarnych

i autorytarnych.

wszelkie dziedziny €ycia kontrolo-

wane były przez aparat partii nowego

typu, w centrum swojego programu stawiaj � cej

misj naprawienia †wiata. Nadawało to rucho-

wi posta‚ nowej religii, z rytuałami, modlitwa-

mi iistnieniem nieomylnego proroka.

Nieprzypadkowo zjawisko kultu jednost-

ki wi � €e si z Józefem Stalinem. To wła†nie

wobec jego osoby w połowie lat ¯¤. XX wieku

rozpocz to tworzenie otoczki †wi to†ci i nie-

omylno†ci. W •–¯œ r. na XIV ZjeŸdzie partii

bolszewików po raz pierwszy przywitały

go owacje na stoj � co, imieniem dyktatora na-

zywano miasta, anawet góry (np.Stalingrad,

Szczyt Stalina). Media prze†cigały si w wy-

my†laniu okre†le wodza, podkre†laj � cych

jego wyj � tkowo†‚, wiedz , kreuj � cych na istot

wszechpot €n � .

Rozwój kultu

Znalezienie si w streﬁ e wpływów Zwi � zku

Radzieckiego poII wojnie †wiatowej oznacza-

ło dla krajów Europy ±rodkowo-Wschodniej

oraz Azji przeszczepienie radzieckich wzo-

rów organizacji pa stwa i praktyk rz � dzenia,

w tym tak€e kultu Józefa Stalina. W jego cieniu

organizowano kult lokalnych przywódców

(w Polsce Bolesława Bieruta).

Podstawowe znaczenie dla upowszechniania

wizerunku wszechwiedz � cego i pot €nego przy-

wódcy odgrywała propaganda. W tworzenie

kultu osoby anga€owane były instytucje pa -

stwowe, partia komunistyczna, ale tak€e literaci

i dziennikarze. Nad przestrzeganiem reguł i spo-

sobów oddawania czci wodzowi czuwał aparat

represji. Podobnie jak Stalina przedstawiano

lokalnych przywódców jako nieprzeci tnie uta-

lentowanych, nieomylnych, którym cały naród

winien jest wdzi czno†‚. Wizerunek powielany

był na pomnikach, obrazach, jego słowa cyto-

wane w ksi � €kach i mediach. Nie przypadkiem

opowiadano sobie dowcip:

„Pamitnik komunisty:

Pierwszy dzie : wł � czam radio – Stalin.

Drugi dzie : wł � czam telewizor – Stalin.

Trzeci dzie : czytam gazet – Stalin.

Czwarty dzie : ogl � dam plakaty – Stalin.

Pi�ty dzie: bojsi otworzy‚ konserw”.

Po prostu umarł

Zdj cia przywódcy były specjalnie aran-

€owane i przedstawiały go podobnie jak Sta-

lina – pracuj � cego przy biurku, w†ród dzieci,

zwierz � t. Obok prac Stalina, Lenina wydawano

Plakat

propagandowy

z czasów

stalinowskich

Wielki Brat

i mali bracia

w Polsce w wielotysi cznych nakładach dzieła

Bolesława Bieruta. Jego imieniem nazwano

w •–œ¯ r. Uniwersytet Wrocławski. W niezwy-

kle uroczysty sposób obchodzono urodziny wo-

dza, ztej okazji organizowano „dobrowolne” ak-

cje podejmowania zobowi � za pracowniczych,

zbierania prezentów, pisania listów z €ycze-

niami i słowami wierno†ci wobec komunizmu

i przywódców ruchu komunistycznego. Naj-

wikszy rozmach zyskały obchody ®¤. urodzin

Józefa Stalina w •–—– r. Czci � otaczano wodza

rewolucji tak€e po †mierci. W •–œš r. na cze†‚

Stalina Katowice przemianowano na Stali-

nogród (podobnie było w NRD – Stalinstadt

czy W grzech – Stalinovaros). Imi Stalina

nosił Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Całe

społecze stwo „spontanicznie” miało oddawa‚

hołd zmarłemu, funkcjonariusze UB spraw-

dzali, czy rzeczywi†cie cały naród obchodzi

€ałob , inne zachowania (wyra€anie rado†ci,

opowiadanie dowcipów) były karane. Infor-

macja o zgonie komunistycznego przywódcy

musiała si znaleŸ‚ na pierwszych stronach

wszystkich gazet i periodyków, bez wzgl du

na proﬁ l tematyczny, st � d wizerunek Józefa

Stalina znalazłsi wmarcowych wydaniach

zarówno „Przegl � du Górniczego”, „Młodego

Technika”, „Gazety Cukrowniczej” czy „Kobiety

i “ycia”. Problem miała redakcja „Po prostu”,

bo umieszczenie pod tytułem słów „umarł Józef

Stalin” dawało mimowolnie komiczny efekt.

Robert Klementowski

M ógł si narodzi‚ tylko tam, gdzie

649077490.184.png

649077490.185.png

649077490.186.png

649077490.188.png

649077490.189.png

649077490.190.png

649077490.191.png

649077490.192.png

649077490.193.png

649077490.194.png

649077490.195.png

649077490.196.png

649077490.197.png

649077490.199.png

649077490.200.png

649077490.201.png

649077490.202.png

649077490.203.png

649077490.204.png

649077490.205.png

649077490.206.png

649077490.207.png

649077490.208.png

649077490.210.png

649077490.211.png

649077490.212.png

649077490.213.png

649077490.214.png

649077490.215.png

649077490.216.png

649077490.217.png

649077490.218.png

649077490.219.png

649077490.221.png

649077490.222.png

649077490.223.png

649077490.224.png

649077490.225.png

649077490.226.png

649077490.227.png

649077490.228.png

649077490.229.png

649077490.230.png

649077490.232.png

649077490.233.png

649077490.234.png

649077490.235.png

649077490.236.png

649077490.237.png

649077490.238.png

649077490.239.png

649077490.240.png

649077490.241.png

649077490.243.png

649077490.244.png

649077490.245.png

649077490.246.png

649077490.247.png

649077490.248.png

649077490.249.png

649077490.250.png

649077490.251.png

649077490.252.png

649077490.254.png

649077490.255.png

649077490.256.png

649077490.257.png

649077490.258.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

IPN-Księża ratujący Żydów.pdf (2939 KB)
IPN-Księża ratujący Żydów.jpg (139 KB)
IPN-Wojna z Kościolem 1956-1966.pdf (1044 KB)
IPN-Wojna z Kościolem 1956-1966.jpg (154 KB)
IPN-Polska między Hitlerem a Stalinem.pdf (6911 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin