CHOROBY ŁOJOTOKOWE SKÓRY.

Choroby łojotokowe skóry są związane z funkcją gruczołów łojowych,

Należących do gruczołów holokrynowych, czyli takich, w których wydzielanie łoju jest związane z rozpadem komórek wydzielniczych. W zdecydowanej większości gruczoły łojowe są związane z mieszkami włosowymi, wyjątek stanowią tzw. gruczoły ektopowe, czyli wolne, występujące np. na wargach.

Gruczoły łojowe są licznie reprezentowane w okolicach łojotokowych:

-na skórze głowy, gdzie są związane z mieszkami włosów terminalnych, długich, a gruczoł łojowy jest duży

-na twarzy oraz w okolicach mostkowej i między łopatkowej: w tych miejscach są związane z mieszkami łojowymi przy włosach pośredniej wielkości,a gruczoły są duże i występują tylko u ludzi.

Na przestrzeni życia człowieka czynność wydzielnicza gruczołów łojowych ulega wahaniom, u noworodków jest wysoka,maleje w wieku wczesno dziecięcym i ponownie wzrasta w wieku pokwitania. Pod koniec wieku pokwitania stabilizuje się, a w wieku dojrzałym powoli się zmniejsza, wyraźniej się zmniejsza. Wydzielanie łoju stymulują androgeny, natomiast hamują estrogeny.

ŁOJOTOK

Istotą łojotoku jest wzmożone wydzielanie łoju skórnego. W obrębie twarzy zmiany obejmują czoło, nos, fałdy nosowo-policzkowe oraz fałdy zauszne. Skóra jest błyszcząca, tłusta,lepka, z rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych i zalegającymi w nich masami łojowo-rogowymi.

Do czynników usposabiających należą:

-predyspozycja genetyczna

-zaburzenia hormonalne (zwłaszcza hiperandrogenizm oraz nadmierne wytwarzanie progesteronu u kobiet)

-zaburzenia układu nerwowego (choroba Parkinsona)

-czynniki klimatyczne (wysoka temperatura otoczenia)

-czynniki emocjonalne

-rolę patogenetyczną przypisuje się również zakażeniu lipofilnym drożdżakiem Malassezia furfur.

Łojotok stanowi podłoże dla następujących chorób: trądziku pospolitego, trądziku różowatego, zapalenia skóry wokół ust i łojotokowego zapalenia skóry.

TRĄDZIK POSPOLITY

Trądzik pospolity jest przewlekłą, szeroko rozpowszechnioną chorobą stanowiącą duży problem terapeutyczny, psychologiczny i społeczny. Dotyczy głównie okolic łojotokowych, w 99% przypadków występuje na twarzy. Choroba dotyczy struktur anatomicznych związanych z włosem: mieszka włosowego i gruczołu łojowego (jednostka mieszkowo-łojowa).

Epidemiologia

Trądzik pospolity należy do jednej z najczęstszych chorób skóry. Rozpoczyna się głównie w wieku pokwitania. Jako choroba występująca w młodym wieku, a zarazem przewlekła,wywiera negatywny wpływ na aspekt emocjonalny i socjalny życia. We wczesnym życiu dorosłym częstość zachorowań spada, a nawet schorzenie może ustępować samoistnie, niekiedy jednak może występować u osób starszych jako tzw. trądzik późny. Generalnie kobiety i mężczyźni zapadają na trądzik z równą częstotliwością, jednak cięższe postacie występują u mężczyzn. Pierwsze objawy trądziku u dziewcząt, w porównaniu z chłopcami, występują 1-2 lata wcześniej. Najczęściej obserwuje się postać łagodną schorzenia(w około 85%), natomiast postać ciężka dotyczy 15% przypadków. Szczyt zachorowań przypada na 14-17 r. ż. U kobiet i 16-19r.ż. U mężczyzn.

Etiopatogeneza

·         Przerost gruczołów łojowych i zwiększona produkcja sebum

·         Nadmierne rogowacenie przewodów wyprowadzających i ujść gruczołów łojowych

·         Kolonizacja przewodów wyprowadzających przez Propionibacterium acnes

·         Stan zapalny i odpowiedź immunologiczna

·         Czynniki genetyczne (choroba poligenowa, u 45% chorych jeden z rodziców również chorował na trądzik.)

·         Leki, kosmetyki (steroidy, lit, fenytoina, izoniazyd, dziegcie, oleje mineralne)

·         Higiena (czystość skóry)

·         Zaburzenia hormonalne (androgeny zwiększają wytwarzanie łoju, pod ich wpływem dochodzi do powiększenia gruczołów łojowych).

Poszczególne elementy etiopatogenetyczne mogą być różnie reprezentowane, na co mają wpływ ( z wyjątkiem czynników środowiskowych) skłonności osobniczo uwarunkowane genetycznie, co z kolei rzutuje na stan kliniczny chorych. Cechą charakterystyczną schorzenia jest bowiem wielopostaciowość morfologii klinicznej.

Objawy kliniczne

·         Nasilony łojotok

·         Wykwity niezapalne: zaskórniki otwarte lub zamknięte- tzw. wykwity pierwotne

·         wykwity zapalne :grudki, krosty, nacieki zapalne, guzki, cysty.

·         Zmiany pozapalne: blizny zanikowe, blizny przerosłe, przebarwienia.

Pierwotne wykwity niezapalne mają początkowo postać mikrozaskórników, następnie zaskórników zamkniętych,tzw. białych główek, w dalszej kolejności, na skutek rozszerzenia ujść przewodów wyprowadzających i utleniania zawartych w łoju kwasów tłuszczowych przybierają postać zaskórników otwartych- czarnych główek, widocznych na skórze jako ciemne punkciki. Zawarte w zaskórnikach otwartych czopy łojowe zawierają bakterie związane z mieszkiem włosowym z rodzaju Propionibacterium oraz Staphylococcus.

Zaskórniki są punktem wyjścia wykwitów zapalnych, takich jak krosta, grudka, guzek,ropień i przetoki, a w dalszej kolejności- zmian pozapalnych,torbieli i blizn.

Lokalizacja zmian

·         99% twarz

·         90% plecy

·         70% klatka piersiowa

Postacie kliniczne trądziku w zależności od nasilenia zmian

·         Trądzik łagodny ( zaskórnikowy , grudkowy,krostkowy)

·         Umiarkowany(grudkowy/krostkowy,guzkowy)

·         Ciężki (guzkowy, ropowiczy,skupiony, bliznowaciejący,piorunujący,odwrócony).

Postacie kliniczne trądziku w zależności od przewagi poszczególnych elementów w obrazie klinicznym

1. Trądzik zaskórnikowy - zmiany skórne w postaci zaskórników
2. Grudkowy- zmiany skórne w postaci zaskórników i grudek,słabo nasilone
3. Krostkowy- zmiany skórne w postaci zaskórników i krost, słabo nasilone
4. Grudkowo – krostkowy- zmiany skórne w postaci zaskórników i krost, słabo nasilone
5. Ropowiczy- na obraz trądziku zwykłego nakładają się torbiele ropne, gojące się z bliznowaceniem
6. Guzkowo- torbielowaty- zmiany skórne w postaci guzków i torbieli
7. Skupiony- ciężka postać trądziku występująca częściej u mężczyzn, w obrazie klinicznym przeważają torbiele i głębokie ropnie gojące się poprzez mostkowanie z wytworzeniem szpecących blizn zarówno przerostowych, jak i zanikowych. Ta postać trądziku ma skłonność do uogólniania zmian chorobowych z zajmowaniem okolic nietypowych
8. Bliznowcowy- z tendencją do tworzenia się keloidów
9. Odwrócony- ciężka odmiana trądziku o specyficznej lokalizacji w okolicy pach, pachwin, odbytu, na wargach sromowych i na pośladkach. Objawem pierwotnym jest bolesny guzek, który pęka i dochodzi do powstania przetok, z których wydobywa się treść ropna. Zmiany pozostawiają po sobie pozaciągane blizny. Dodatkowo mogą występować zmiany ogólne- złe samopoczucie , gorączka.

Inne postacie trądziku

1. Trądzik wywołany-Ustępuje po odstawieniu czynników wywołujących.Przykłady:-trądzik zawodowy- u osób mających kontakt np. z olejami mineralnymi, chlorem, dziegciami-trądzik polekowy- u osób stosujących np. preparaty steroidowe, witaminy B6 , B12 , jod, barbiturany, cechą charakterystyczną jest niewystępowanie typowych zaskórników.- trądzik kosmetyczny- u osób stosujących kosmetyki zawierające lanolinę, wazelinę, oleje roślinne, najczęstszym umiejscowieniem są policzki, przeważają wykwity zaskórnikowe wywołane przez pudry zatykające ujścia gruczołów łojowych
2. Trądzik piorunujący:-zmiany skórne przypominają trądzik skupiony z tendencją do tworzenia się ropni i martwicy krwotocznej oraz znacznego bliznowacenia.-głównie występuje u młodych mężczyzn (w wieku od 13-16 lat)- przebieg ostry z wysoką gorączką, złym samopoczuciem- zmiany goją się z pozostawieniem blizn
3. Trądzik wywołany - zmiany dotyczą najczęściej kobiet z problemami psychologicznymi lub typu zaburzeń osobowości- mają charakter drobnych nadżerek i przeczosów na skórze, bez lub z niewielkimi zmianami trądzikowymi.

Rozpoznanie różnicowe

Obraz trądziku jest na tyle charakterystyczny,że rozpoznanie na ogół nie nastręcza trudności .

W niektórych przypadkach wymaga różnicowania z:

·         ropnym zapaleniem mieszków włosowych- brak zaskórników

·         trądzikiem różowatym- również brak zaskórników, obecne objawy naczyniowe, starszy wiek chorych

Leczenie trądziku pospolitego

Istnieje wiele metod leczenia zależnych od postaci klinicznej choroby.

Leczenie miejscowe

·         Retinoidy: np. tretinoin,adapalen, tazaroten.Pochodne witaminy A, hamują tworzenie i zmniejszają liczbę i dojrzewanie mikrozaskórników, zmniejszają liczbę zmian zapalnych, umożliwiają prawidłowe złuszczanie naskórka, niektóre wykazują również działanie przeciwzapalne. Leki te są preparatami pierwszego rzutu w łagodnym i średnio nasilonym stanie zapalnym zaleca się stosowanie łącznie z antybiotykami.Dawkowanie : zwykle 1-2 razy dziennie . Leczenie rozpoczyna się od niższych stężeń. Działania niepożądane:zaczerwienienie, pieczenie, złuszczanie skóry.

·         Kwas salicylowy (roztwór 2%) stosowany 2-3 razy dziennie w celu usunięcia nadmiaru łoju oraz udrożnienia zaskórników

·         Kwas azelainowy (Skinoren,Hascoderm)Lek II rzutu, zalecany w trądziku zaskórnikowym i łagodnych postaciach trądziku grudkowo-krostkowego. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne, keratolityczne, przeciwłojotokowe oraz przeciwzapalne. Preparat dodatkowo zmniejsza hiperpigmentację pozapalną, dlatego też jest wykorzystywany w leczeniu przebarwień pozapalnych.

·         Antybiotyki:np. Erytromycyna i klindamycyna ( Dalacin T)

·         Nadtlenek benzoilu ( oxy wash)-działa komedolitycznie, keratolitycznie, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

-działania niepożądane: wysuszenie, podrażnienie skóry

·         Preparaty złożone, np. Isoterexin Zineryt (cynk + erytromycyna)

·         Krioterapia, np. ciekłym azotem

·         Glikokortykosteroidy podawane doogniskowo:-wskazania: głębokie nacieki i cysty- dawkowanie : 0,1-0,2 ml triamcynolonu w stężeniu 2-4 mg/ml

·         Peelingi chemiczne

·         Fototerapia, helioterapia

Leczenie ogólne

·         Antybiotyki i chemioterapeutyki,np. Tetracyklina, Tetralysal, doksycyklina, limecyklina, erytromycyna, minocyklina, biseptolAntybiotyki redukują liczbę bakterii, zaleca się ich stosowanie w umiarkowanym i ciężkim trądziku, niektóre dodatkowo zmniejszają stan zapalny.

·         Retinoidy : IzotretynoinaIzotretynoina jest podstawą w leczeniu ciężkiego trądziku, obecnie też stosowana w trądziku średnim nieodpowiadającym na inne leczenie. Dzieła keratolitycznie ,przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Leczenie trwa ok. 16-20 tygodni, do osiągnięcia kumulacyjnej dawki leku – 120mg/kg m.c. Działania niepożądane:-Objawy skórne : wysychanie błon śluzowych (np. krwawienie z nosa), zapalenie czerwieni warg, rumień twarzy, zapalenie skóry twarzy, zapalenie spojówek i brzegów powiek, suchość skóry, wyprysk, przerzedzenie włosów -Objawy