Osiński J., Ogólnopolska i śląska polityka Bolesława Rogatki na tle rywalizacji o spadek po Babenbergach.pdf

JACEK OSIŃSKI

OGÓLNOPOLSKA I ŚLĄSKA POLITYKA

BOLESŁAWA ROGATKI

NA TLE RYWALIZACJI O SPADEK PO

BABENBERGACH

Praca napisana pod kierunkiem

Prof. dr. hab. Bronisława Nowackiego

POZNAŃ 2010

SPIS TREŚCI

WSTĘP....................................................................................................................... 3

Rozdział I. WZROST POTĘGI I PIERWSZE SYMPTOMY KRYZYSU

MONARCHII HENRYKÓW ŚLĄSKICH W LATACH 1227 – 1241......................20

Rozdział II. BOLESŁAW ROGATKA WOBEC UPADKU MONARCHII

HENRYKÓW ŚLĄSKICH W LATACH 1241 – 1251............................................ .63

Rozdział III. DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA BOLESŁAWA ROGATKI

NA DRODZE DO UTRZYMANIA JEDNOŚCI POLITYCZNEJ ŚLĄSKA

W LATACH 1241 – 1251....................................................................................... .100

Rozdział IV. DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA BOLESŁAWA ROGATKI W

OKRESIE NARASTANIA W POLSCE WPŁYWÓW CZESKICH I

WĘGIERSKICH W LATACH 1251 – 1261............................................................169

Rozdział V. DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA BOLESŁAWA ROGATKI W

SŁUŻBIE PRZEMYŚLIDÓW W LATACH 1261 – 1276.......................................206

Rozdział VI. BOLESŁAW ROGATKA W ORBICIE WPŁYWÓW

NIEMIECKICH W LATACH 1276 – 1278.............................................................237

ZAKOŃCZENIE......................................................................................................251

SPIS SKRÓTÓW......................................................................................................255

BIBLIOGRAFIA......................................................................................................256

Wstęp

Piastowie, twórcy państwa polskiego, sprawujący w nim władzę przez 400 lat,

stanowią od dawna obiekt zainteresowania rodzimej historiografii. Naturalną koleją

rzeczy najwięcej uwagi skupiali na sobie ci przedstawiciele dynastii Piastów, którzy

zapisali się w dziejach Polski wielkimi osiągnięciami. Biografów swych znaleźli

twórcy państwa polskiego Mieszko I i Bolesław Chrobr y 1 . Gruntownej analizy

swego panowania doczekał się również Mieszko II, którego rządy przypadły na

okres upadku monarchii wczesnopiastowskiej 2 . Lata żmudnej odbudowy państwa

polskiego zdominowane zostały przez konflikt Bolesława Szczodrego z biskupem

krakowskim Stanisławem, co znalazło swe odzwierciedlenie w polskiej

historiografii, która wiele miejsca poświęciła obu wybitnym postaciom 3 . Kolejnym

władcą, który szczególnie absorbował polskich historyków, był, prowadzący

zakrojoną na szeroką skalę politykę międzynarodową i konsekwentnie umacniający

struktury państwa, Bolesław Krzywoust y 4 . Przez szereg lat mniejszym

zainteresowaniem cieszyli się książęta dzielnicowi. Wyjątek stanowili Mieszko Stary

i Henryk Brodaty, których biografie wyszły spod piór znakomitych historyków. Były

to jednak jednostki wybitne, co w pełni tłumaczy duże zainteresowanie ich

dokonaniami 5 . Równie wiele miejsca, co pierwszym Piastom, poświęcono także

ostatnim przedstawicielom rodu zasiadającym na polskim tronie, a więc autorowi

zjednoczenia państwa Władysławowi Łokietkowi oraz konsekwentnemu

kontynuatorowi jego dzieła Kazimierzowi Wielkiem u 6 .

Stosunkowo niedawno zaczęto zwracać należytą uwagę na działalność mniej

dotąd popularnych przedstawicieli dynastii Piastów, co zaowocowało pracami na

J. Strzelczyk, Mieszko Pierwszy, Poznań 1992; Tenże, Bolesław Chrobry, Poznań 1999; G.

Labuda, Mieszko I, Wrocław 2002; S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Lwów – Warszawa

– Kraków 1925; A. F. Grabski, Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych,

Warszawa 1966.

G. Labuda, Mieszko II król Polski (1025 – 1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego,

Kraków 1992.

T. Gruzdziński, Bolesław Śmiały – Szczodry i biskup Stanisław. Dzieje konfliktu, Warszawa

1983; G. Labuda, Św. Stanisław biskup krakowski, patron Polski. Śladami zabójstwa –

męczeństwa – kanonizacji, Poznań 2002.

K. Maleczyński, Bolesław III Krzywousty, Wrocław 1975.

S. Smolka, Mieszko Stary i jego wiek, Kraków 2009; B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy,

Warszawa 1975.

E. Długopolski, Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951; J. Wyrozumski,

Kazimierz Wielki, Wrocław 1982.

temat rządów min. Bolesława Kędzierzawego, Henryka Sandomierskiego,

Władysława Laskonogiego, Przemysła I, Przemysła II czy Leszeka Czarnego 7 .

Niemałym zainteresowaniem cieszy się w ostatnich latach także linia Piastów

śląskich. Szczegółowej charakterystyki panowania doczekał się protoplasta śląskiej

linii Piastów Władysław II Wygnaniec 8 . Wiele uwagi poświęcono rządom jego

synów: Bolesława Wysokiego i Mieszka Plątonogiego 9 . Znakomicie opracowany

został okres panowania następców Bolesława Wysokiego na wrocławskim tronie, a

więc twórców ponadzielnicowego organizmu politycznego, czyli Henryka

Brodatego i Henryka Pobożnego 10 . W wyniku podziałów, jakim uległa dzielnica

śląska po śmierci ostatniego ze wspomnianych książąt doszło do powstania trzech

linii dynastycznych: wrocławskiej, głogowskiej i legnickiej. Najszybciej w obszarze

badań naukowych znalazła się linia wrocławska, zwłaszcza Henryk III Biały i

Henryk IV Praw y 11 . W ostatnim czasie także głogowska linia Piastów śląskich

reprezentowana przez Konrada I i Henryka III, doczekała się należytego

opracowania ze strony T. Jurka 12 . Jak dotąd najmniej uwagi w badaniach nad

dziejami Polski w okresie rozbicia dzielnicowego poświęcono legnickiej linii

Piastów śląskich, której założycielem był Bolesław Rogatka.

Książę Bolesław Rogatka, wywodził się w prostej linii od protoplasty książąt

śląskich Władysława II Wygnańca, seniora rodu Piastów, który, do chwili wygnania

przez juniorów, przez kilka lat po śmierci Bolesława Krzywoustego, mocą ustawy

sukcesyjnej, sprawował rządy pryncypackie w państwie. Pradziad legnickiego

księcia Bolesław Wysoki po latach wiernej służby u boku niemieckich królów zdołał

powrócić, a następnie przejąć i utrzymać panowanie na obszarze niemal całego

Śląska. Dziadkami Bolesława Rogatki byli, najwybitniejszy bodaj książę śląski,

Henryk Brodaty i jego żona, po śmierci wyniesiona na ołtarze, lecz już za życia

uznawana za świętą, księżna Jadwiga. Henryk Brodaty i jego syn, ojciec Bolesława

7 M. Przybył, Władysław Laskonogi książę wielkopolski 1202 – 1231, Poznań 1998; M. Biniaś –

Szkopek, Bolesław IV Kędzierzawy – książę Mazowsza i princeps, Poznań 2009; A. Tetrycz –

Puzio, Henryk Sandomierski (1126/1133 – 18 X 1166), Kraków 2009; B. Nowacki, Przemysł I,

syn Władysława Odonica, książę wielkopolski 1220/1 – 1257, Poznań 2003; Tenże, Przemysł II

odnowiciel korony polskiej (1257 – 1296), Kraków 2007; P. Żmudzki, Studium podzielonego

Królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000.

8 M. Dworsatschek, Władysław II Wygnaniec, Wrocław 1998.

9 B. Zientara, Bolesław Wysoki – tułacz, repatriant, malkontent. Przyczynek do dziejów

politycznych Polski XII wieku, PH, t. 62 (1971); J. Rajman, Mieszko Plątonogi, pierwszy książę

raciborsko – opolski (1173 – 1211), KH, t. 103 (1996); N. Mika, Mieszko syn Władysława II

Wygnańca, książę raciborski i pan Krakowa – dzielnicowy władca Polski, Racibórz 2006.

10 B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1975.

A. Jureczko A., Henryk III Biały książę wrocławski (1247 – 1266), Kraków 1986; Z. Zielonka,

Henryk Prawy, Katowice 1982.

12 T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego książę głogowski Henryk (1274 – 1309), Poznań 1993;

Tenże, Konrad I głogowski. Studium z dziejów dzielnicowego Śląska, RH, t. 54 (1988).

Rogatki, Henryk Pobożny twórcy ponadzielnicowego organizmu politycznego

zwanego w historiografii monarchią Henryków śląskich pozostawili młodemu

księciu wielkie dziedzictwo. Bolesław Rogatka nie zdołał ocalić pozostawionej

przez przodków spuścizny. Monarchia Henryków śląskich pod jego panowaniem

rozpadła się, a w wyniku konfliktów z braćmi podziałowi uległa sama dzielnica

wrocławska. Niepowodzenia polityczne sprawiły, że panowanie Bolesława Rogatki

już w średniowieczu było oceniane negatywnie, a niektóre decyzje księcia wręcz

potępiane.

Zgodnie z przekazem źródeł, już Jadwiga, babka Bolesława Rogatki, miała

zwracać się do księcia słowami „ biada, biada tobie, Bolesławie, jak wielkie

nieszczęście przyniesiesz ty jeszcze ziemi swej… ” 13 . Całe to przepowiedziane

nieszczęście miało wynikać z charakteru księcia. Autor Księgi henrykowskiej

zanotował, że młody książę „ nic innego nie robił tylko płatał głupie figle ” 14 . Pewien

obraz tego, co miał na myśli henrykowski mnich, oddają późniejsze źródła. Zgodnie

z przekazem Kroniki książąt polskich , pewnego razu Bolesław Rogatka proszony o

wydanie zgody na pobranie paszy dla świń zapytał włodarza, „ dlaczego nie daje im

siana. Gdy włodarz odpowiedział, że wieprze nie jedzą siana, odrzekł: Kłamiesz,

ponieważ widziałem, że i trawę jedzą – sugerując, że jeśli jedzą trawę, jedzą również

siano ” 15 . W innym miejscu ten sam autor zanotował, że „ gdy ktoś w jego służbie

pracował, zaraz pytał, jakie uprawia rzemiosło, a dowiedziawszy się, że jest dobrym

strzelcem, sam książę będąc w polu i widząc jezioro mówił do strzelca, stwierdzając:

- Naciągnij kuszę i wyślij strzałę do wody. Kiedy to się stało uznawał owego za

dobrego strzelca, stwierdzając: Jeśli dosięgnąłeś strzałą jeziora, dosięgniesz także i

całe wojsko, kiedy przeciw mnie wystąpi ” 16 . Średniowieczni autorzy zarzucają

Bolesławowi Rogatce nie tylko psoty i figle, ale też dużo cięższe winy. Oskarża się

go o nadmierne otaczanie się Niemcami, przez co miała odpaść od jego władztwa

Wielkopolska, a później, z tego samego powodu, mieli odstąpić od niego jego właśni

poddani. Obok Wielkopolski młody książę z dziedzictwa ojców zupełnie bez walki

utracił także Malopolskę, a co najgorzej ocenione przez współczesnych odsprzedał

arcybiskupowi magdeburskiemu ziemię lubuską. Również bezpardonowe metody

działania podejmowane przez księcia nie przynosiły mu sławy. Zwykle wypomina

13 Vita sancte Hedwigis, MPH, t. 4, s. 571.

14 Księga Henrykowska, wyd. R. Grodecki, Wrocław 1991, s. 132.

Kronika książąt polskich, MPH, t. 3, s. 497. Tłumaczenie R. Heck, Mentalność i obyczaje

pierwszego księcia legnickiego Bolesława Rogatki, Szkice Legnickie, t. 9, s. 33.

16 Kronika książąt polskich, MPH, t. 3, s. 497. Tłumaczenie R. Heck, Mentalność…, Szkice

Legnickie, t. 9, s. 34.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: