PRACA Z UCZNIAMI Z DYSFUNKCJAMI GRAFOMOTORYCZNYMI NA LEKCJACH JĘZYKA OBCEGO
Badania specjalistów wykazują, że około 10-15% uczniów ma specyficzne trudności w uczeniu się. Mogą one występować w zakresie czytania (dysleksja), ortograficznego pisania (dysortografia), techniki pisania i kaligrafii (dysgrafia), liczenia (dyskalkulia) oraz muzyki (dysmuzylia).Trudności te są ważnym problemem z punktu widzenia społecznego. Umownie terminem „dysleksja” określa się trudności w nauce i często dodaje się określenie „rozwojowa”, co oznacza, że omawiane trudności występują od początku nauki, w odróżnieniu od dysleksji nabytej, czyli utraty już opanowanej umiejętności czytania i pisania w wyniku urazu lub choroby.
DYSLEKSJA- problemem nie tylko w szkole. Dyslektycy, nawet gdy skończą studia niechętnie czytają, w kinie wybierają filmy w polskiej wersji językowej bez napisów, unikają pisania listów, niechętnie wypełniają formularze, często gubią się w mieście lub w lesie z powodu zaburzenia orientacji w terenie i trudności z określeniem kierunku. Dyslektycy mają także problemy z pamięcią i koncentracją. Nie tylko robią błędy ortograficzne i mylą się przy liczeniu, ale nawet nie potrafią wypracować powtarzalnego podpisu, co bardzo utrudnia pracę np.; w księgowości, czy na co dzień przy podpisywaniu czeków. Każdy dyslektyk wymaga specjalistycznych oddziaływań terapeutycznych. Jak najwcześniej rozpoczęta i systematycznie prowadzona terapia pedagogiczna gwarantuje dynamiczne zmiany i może doprowadzić do ustąpienia trudności w czytaniu i pisaniu. W opanowaniu trudności w nauce należy pomagać od samego początku nauki. Praca z uczniami w szkole średniej powinna być kontynuacją terapii rozpoczętej w szkole podstawowej. Ważną rolę w odniesieniu sukcesu przez ucznia odgrywają rodzice jako gwarancja motywacji i systematycznej pracy w domu i ich współpraca z nauczycielami oraz poradniami psychologiczno-pedagogicznymi. Badania uczniów dyslektycznych wykazały, że trudności w pisaniu i czytaniu utrudniają naukę, ale nie dyskwalifikują w osiągnięciu sukcesów, czy ukończeniu studiów. W przezwyciężeniu niepowodzeń „naukowych” ważną rolę odgrywają cechy osobowości i warunki zewnętrzne. Uczniowie niecierpliwi, niesystematyczni, zaniedbani wychowawczo mają mniejsze szanse powodzenia.
Złagodzenie objawów dysfunkcji grafomotorycznych uwarunkowane jest współdziałaniem nauczycieli różnych przedmiotów. W nauce języków obcych dysfunkcje te powodują rozbieżność między wymową a pisownią, w geografii-trudności w pracy z mapą, z określeniem stron świata, w historii- problemy z nazwaniem ciągów logicznych (chronologia wydarzeń), w matematyce- trudności w opanowaniu tabliczki mnożenia, mylenie znaków
+,-,<, >, problemy z wykonywaniem działań pisemnych-mnożenie, dodawanie w słupku,
w geometrii- wykreślanie figur, błędne rozplanowanie rysunku i kierunku odwzorowywania w związku z obniżeniem sprawności motorycznej rąk. Często łatwiej przeprowadzić im nawet skomplikowane operacje w pamięci niż na kartce, zdarza się bowiem, że nie znając reguł i wzorów, dzięki specyficznemu myśleniu matematycznemu rozwiązują zadania. Zakłócenia wyobraźni przestrzennej, nieumiejętność zachowania marginesu lub odstępów między wyrazami czy figurami powodują trudności na lekcjach geometrii i plastyki, są przyczyną nie mieszczenia się w liniaturze zeszytu. Zaburzenia motoryczne utrudniają funkcjonowanie ucznia dyslektyka na lekcjach wychowania fizycznego- mylenie kierunków, trudności w wykonywaniu ćwiczeń sprawnościowych, na lekcjach chemii i fizyki- zapis reakcji chemicznych i schematów.
Dyslektycy mogą zamieniać litery i liczby, opuszczać litery lub cząstki wyrazów, stosować pismo lustrzane, łączyć wyrazy w trudne do odczytania złożenia, stosować bez uzasadnienia duże litery np.: w środku wyrazu lub zdania, zapisywać, przy zaburzonej percepcji wzrokowej, wyrazy fonetycznie, opuszczać znaki diakrytyczne i interpunkcyjne, mylić litery o podobnym kształcie lub brzmieniu, np. .”m n”, „p b”, „k g”, „d b”, dzielić słowa na sylaby, powtarzać sylaby lub całe wyrazy, mylić się w rozróżnianiu prawej strony od lewej i robić błędy podczas przepisywania z tablicy. Dyslektycy mają problemy za stosowaniem odpowiedniej do treści zdania lub wypowiedzi intonacji.
Proponowane w niniejszym opracowaniu ćwiczenia są uzupełnieniem terapii realizowanej w ramach języka polskiego. Forma pracy jest podobna- oparta na ćwiczeniach i wypracowywaniu nawyków prawidłowego stosowania danej reguły. Podstawową zasadą przezwyciężania trudności w nauce jest systematyczność. Przy codziennych chociaż kilkuminutowych ćwiczeniach może wystąpić zjawisko samoistnej kompensacji zaburzonych funkcji.
Szansą dla uczniów z dysfunkcjami grafomotorycznymi jest wykorzystanie metody kinezjologii edukacyjnej Paula Dennisona zwanej potocznie gimnastyką umysłu. Ćwiczenia będące istotą kinezjologii edukacyjnej pobudzają pracę mózgu ludzkiego, pomagają w pełni wykorzystać jego potencjał, koordynują pracę obu półkul mózgowych, rozluźniają napięcie mięśniowe, eliminują stres. W metodzie tej istotnym elementem jest picie wody, której należy w ciągu dnia wypić taką ilość szklanek, ile wynosi 1/11 wagi ciała.
Dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości wody jest pierwszym niezbędnym elementem ćwiczeń wstępnych, gdyż woda zapewnia odpowiedni poziom energii i ułatwia mózgowi przyswojenie informacji.
Drugim ćwiczeniem wstępnym jest masowanie, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara, punktów na myślenie. Jedną dłoń kładziemy na pępek, który jest naszym punktem centralnym, a drugą (kciukiem i palcem środkowym) masujemy zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara wgłębienia pod obojczykiem. Ćwiczenie usprawnia przesyłanie informacji z prawej półkuli do lewej, eliminuje przestawianie liter, przekręcanie sylab.
Trzecie ćwiczenie wstępne polega na wykonywaniu ruchów naprzemiennych pozwalających przekroczyć umowną linię środka ciała. Uczeń dotyka lewym łokciem prawe kolano i na odwrót, prawą ręką chwyta lewe ucho, prawą ręką chwyta lewą piętę,(wykonując głębokie skręty ciała), prawą ręką dotyka lewe ucho lewą ręką dotyka nos itd. Ćwiczenie poprawia wymowę, pisownię, umiejętności czytania, słuchania i rozumienia, pomaga w utrzymaniu równowagi i polepsza koordynację ruchową.
Pozycja Dennisona (inaczej pozycja Cooka) jest czwartym ćwiczeniem wstępnym.
Uczeń wygodnie siada, przyjmuje pozycję „telewizyjną”, nogi ma wyciągnięte przed siebie, stopy skrzyżowane w kostce, założone jedna na drugą. Ręce prostuje przed sobą, splata palce rąk jak do zabawy „idzie kominiarz po drabinie”, krzyżuje je na piersi, czubek języka dotyka podniebienia twardego, zamyka oczy i relaksuje się w takiej pozycji. Otwiera oczy, język wraca na swoje miejsce, rozplata ręce, zgina w kolanach nogi, siada prosto. Na zakończenie ćwiczenia dociska mocno opuszki palców obydwu rąk.
Ćwiczenie daje wzrost koncentracji, poprawia wymowę, umiejętność słuchania i umiejętność dostosowania się do środowiska, nastraja optymistycznie.
Usprawnieniu umiejętności czytania i pisania służą proste ćwiczenia gimnastyczne wykonywane przez kilka minut na zajęciach wyrównawczych, lekcjach jako przerywnik w zajęciach, oraz systematycznie w domu.
OPIS WYBRANYCH ĆWICZEŃ KINEZJOLOGII EDUKACYJNEJ DENNISONA
1. Leniwe ósemki
Uczeń wyciąga przed siebie rękę, kciuk postawiony, głowa nieruchoma. Dłonią kręci leżące (w poprzek) ósemki, po 6 ruchów każdą ręką. Ręka musi znajdować się cały czas w polu widzenia ucznia-w lewo, w prawo, w dół i w górę. Przy tym ćwiczeniu pracuje tylko oko, które wodzi za kciukiem. Ćwiczenie to wykonujemy najpierw jedną ręką, potem drugą, następnie obydwiema. Ósemkę wykonujemy zawsze od środka w górę w lewo.
Ćwiczenie to poprawia koordynację wzroku, zwiększa ruchliwość gałek ocznych. Poprawia sprawność czytania, odszyfrowywania, kodowania informacji pisemnej, usprawnia różnicowanie symboli.
2. Alfabetyczne ósemki
W leżącą ósemkę uczeń wpisuje literę, zawsze zaczynając kreślenie „8” od środka w górę w lewo. Do którego „brzuszka” ósemki wpiszemy literę zależy od jej kształtu np.; „a” wpiszemy do lewego brzuszka, „b” do prawego, „c” do lewego itd. Literę należy „obrysować” ósemką. Do alfabetycznych ósemek można wpisywać całe wyrazy.
3. Rysowanie oburącz
Uczeń rysuje na plecach drugiej osoby, na tablicy lub w powietrzu takie same elementy obydwiema rękoma równocześnie, (kółka, serduszka, choinki, bałwanki itd.) Ćwiczenie poprawia koordynację ruchów.
4. Rysowanie oburącz na kartce
Na podzielonej kartce uczeń rysuje farbami lub kredkami taki sam rysunek. Ćwiczenie poprawia orientację przestrzenną, różnicowanie kształtów i kierunków. Usprawnia pisownię, wymowę, ćwiczenie wspomagające przy nauce matematyki.
5. Pisanie alfabetu bez odrywania ręki od kartki
Ćwiczenie usprawnia technikę pisania, koordynację ruchów, litery są bardziej kształtne.
6. Słoń
Uczeń stoi na lekko rozszerzonych i ugiętych nogach, jedna ręka jest wyciągnięta (to trąba), głowa jest przyłożona do ramienia wyciągniętej ręki i kreślimy leżące ósemki po 6 ruchów każdą ręką. Przy tym ćwiczeniu pracuje całe ciało wykonując głębokie skłony. „Słoniem” można też pisać wyraz, z którym są problemy. To ćwiczenie poprawia rozumienie ze słuchu, umiejętność formułowania myśli, literowania. Usprawnia naukę matematyki, zapamiętywanie cyfr. Poprawia poczucie równowagi i koordynacji górnej i dolnej połowy ciała
7. Sowa
Uczeń rozciera mięsień kapturowy (pomocniczy mięsień głowy, od kręgosłupa do mięśnia ramiennego), kładzie na nim rękę, prawą na lewym ramieniu lub lewą na prawym, nabiera nosem powietrze i odwracając głowę w stronę przeciwną wydmuchuje powietrze pohukując jak sowa. 6-7 wydechów na jednym ramieniu.
Ćwiczenie poprawia słuch, rozpoznawanie i percepcję dźwięków, pamięć długotrwałą i krótkotrwałą. Usprawnia rozumienie ze słuchu, formułowanie myśli, w matematyce zapamiętywanie cyfr, znacznie ułatwia operowanie oddechem przy czytaniu głośnym, dłuższej wypowiedzi ustnej i pływaniu.
8. Kapturek myśliciela
Uczeń delikatnie masuje uszy od góry w dół lekko odginając brzegi ucha. Ćwiczenie poprawia słuch.
Problemy dysgrafii, dysortografii i dysleksji na lekcjach języka rosyjskiego.
Na zainteresowanie się problemami dysgrafii, dysortografii i dysleksji na lekcjach języka rosyjskiego wpłynęła rosnąca liczba uczniów klas pierwszych szkół średnich
z opiniami z poradni psychologiczno-pedagogicznych o wyżej wymienionych zaburzeniach analizy i syntezy wzrokowej. Rodzice uczniów, u których stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania, szukają pomocy u nauczyciela, skarżąc się na znikome efekty pracy w domu. Wysiłek wkładany przez ucznia w codzienne dyktanda zawierające wyrazy o trudnej pisowni, w niewielkim stopniu wpływa na poprawę opanowania języka rosyjskiego.
Dodatkową trudność sprawia uczniowi cyrylica. Dotychczas ucząc się angielskiego czy niemieckiego uczeń opierał się na znanym mu z języka ojczystego alfabecie łacińskim.
Brak postępów obniża motywację do pracy, rodzi nieporozumienia, posądzanie o lenistwo i bezmyślność, a co za tym idzie utrwala niepokój o wyniki egzaminów maturalnych z języka rosyjskiego.
Długotrwałe niepowodzenia szkolne stają się czynnikiem patogennym wywołującym zaburzenia osobowości, sprzyjają przyjmowaniu postawy niechętnej wobec szkoły, przedmiotu i nauki. Brak sukcesu utrwala niską samoocenę i prowadzi do zaburzeń emocjonalno-motywacyjnych. Ogromne znaczenie w pracy z uczniem dyslektycznym ma motywowanie go do wysiłku i chwalenie nawet najmniejszych sukcesów.
Najogólniej można stwierdzić, że wspomniane trudności są konsekwencją zakłóceń
w przebiegu procesów percepcyjno-motorycznych, które mają wpływ na obniżenie predyspozycji do nauki języka ojczystego lub obcego (przy prawidłowym ogólnym rozwoju intelektualnym).
Trudności te można przezwyciężyć przez:
1. Podawanie niezbędnej wiedzy z zakresu ortografii w sposób uporządkowany.
2. Systematyczne doskonalenie umiejętności korzystania z reguł ortografii rosyjskiej.
3. Utrwalanie obrazów wzrokowo-ruchowych wyrazów.
Z uwagi na indywidualne możliwości percepcyjne ucznia z dysfunkcjami grafomotorycznymi należy w procesie kształcenia uwzględnić zalecenia do pracy z dyslektykiem.
· Nauczanie dyslektyków powinno być prowadzone w oparciu o indywidualne zalecenia uwzględniające tempo uczenia się, konieczność wielokrotnego powtarzania materiału.
· Dyslektyk powinien siedzieć blisko nauczyciela, by skorzystać z jego pomocy w razie trudności przy opanowaniu materiału i wykonywaniu zadań.
· Dyslektyk powinien być odpytywany głównie ustnie, najlepiej w mniejszej grupie, nie przy całej klasie.
· Prace pisemne powinny być oceniane pod kątem merytorycznym /treść, wiedza, stylistyka, kompozycja/. Poprawność ortograficzna- oceniana jakościowo, jako ocena opisowa. Nauczyciel podaje liczbę błędów /np. zaznacza na marginesie kreską/, a uczeń ma obowiązek odszukać je i opracować w sposób wskazany przez nauczyciela. Regularna kontrola ilości błędów ortograficznych pozwala stwierdzić sukces ucznia lub brak efektów pracy.
· Nie obniżać ocen za „brzydkie” pismo przy dysgrafii Pozwolić dysgrafikowi, gdy pismo jest mało czytelne, korzystać z komputera np.: przy odrabianiu prac domowych, dyslektykowi- z magnetofonu lub dyktafonu.
· Zachęcać do stałego używania słownika ortograficznego, również obcojęzycznego, który zawsze powinien znajdować się na ławce dysgrafika. Udostępnić wydrukowany na planszy alfabet, co ułatwi dyslektykowi ustalenie kolejności liter w wyrazie i odszukanie potrzebnego słowa.
· Ograniczać odpytywanie z głośnego czytania przy całej klasie. Rozumienie tekstu sprawdzać odpytując ustnie po przeczytanym cicho fragmencie.
· Ze względu na wolne tempo pracy należy, na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, wydłużyć czas przeznaczony na pracę pisemną czy wykonanie innych czynności, dostosować czas trwania ćwiczeń do możliwości ucznia.
· Stosować zasadę stopniowania trudności przy jednoczesnym systematycznym utrwalaniu prawidłowych umiejętności i likwidowaniu niekorzystnych nawyków w czytaniu i pisaniu.
· Stosować nauczanie polisensoryczne, angażować jak najwięcej zmysłów /wzrok, słuch, dotyk, smak /, szczególnie do utrwalania wiadomości.
· Uczeń nie powinien być wyrywany do natychmiastowej odpowiedzi, należy mu dać czas do zastanowienia się.
· W przypadku rozpoznanej osłabionej funkcji pamięci należy dać uczniowi dodatkowy czas na nauczenie się pewnych partii materiału lub zadawać mniejsze partie.
· Dyslektycy są często męczliwi, należy stosować przerwy lub inny rodzaj aktywności.
· W ramach pracy z dyslektykiem należy stosować ćwiczenia usprawniające obniżone funkcje.
· ...
renata.misia