Zadaniem szkoły jest nie tylko dawanie pewnej wiedzy, ale również wychowanie dziecka na godnego człowieka, który posiada walory moralne. Stosunek do szkoły jest różny. Rodzice chcieliby, aby ich dzieckiem się interesowano, aby było sprawiedliwie oceniane. Zasadą jest, iż szkoła jest dla ucznia i że uczeń w niej jest celem, a nauczyciel jest odpowiedzialny za przekazaną wiedzę i przyswajanie ucznia do życia w społeczeństwie. Nauczyciel powinien charakteryzować się głębokim zaangażowaniem w to co robi, czyli w kształcenie i wychowywanie dzieci i młodzieży. Powinien wyróżniać się dużą wiedzą i umiejętnością jej przekazywania. Ważnymi cechami są również: obiektywność, sprawiedliwość i gotowość przyjścia z pomocą. Nauczyciel jest niemal tak samo odpowiedzialny za dziecko jak rodzice.
Wychowawca sam musi być odpowiednio wychowany, aby być wzorem dla innych (czasami także dla rodziców), tzn. powinien posiadać kulturę osobistą, elementarne normy moralne i ich przestrzegać.
Edukacja wymaga kontaktów między nauczycielem a uczniem, a sprzyja temu stan otwartości względem ucznia. Wychowawca powinien być psychicznie stale młody. Miejscem działalności nauczyciela jest nie tylko szkoła, ale także działalność pozaszkolna. Ale nie w każdej szkole działalność pozaszkolna jest organizowana. Uczeń powinien być określany nie przez to jaki jest, ale przez to jakim się staje. Wychowanie jest procesem międzyludzkim. Proces ten należy oprzeć na obustronnym zaufaniu, na szacunku, przyjaźni. Aby zaszczepić komuś pewne cechy należy samemu się nimi wyróżniać. Nauczyciel powinien być wzorem do naśladowania; obserwują go nie tylko uczniowie, ale również rodzice, środowisko pozaszkolne. G.Kerschensteiner powiedział: „wychowawca wychowuje nie tyle tym co umie, ile tym kim jest”. W tym miejscu należy zadać pytanie: skoro nauczyciel sam podlega obserwacji, to czy ma możliwość obserwowania rodziców swoich wychowanków? Jeśli tak, to czemu ta obserwacja ma służyć? Jednym z czynników powodzenia pracy szkoły jest współdziałanie uczniów i nauczycieli. „Nauczyciel ma pracować nie obok uczniów, ale wraz z nim”.[1]
Każdy człowiek jest inny. Każdy ma wytyczoną drogę w życiu. Każdy ma inne zainteresowania, a także każdy inaczej przyswaja sobie wiedzę. Każde dziecko jest indywidualnością, każde potrzebuje innych metod wychowania. Aby proces wychowania przebiegał pozytywnie nie wystarczą chęci i zdolności dziecka. Ważną rolę odgrywają warunki materialne, stosunki panujące wewnątrz rodziny, czyli wzajemne kontakty pomiędzy domownikami, ich zainteresowania, obyczaje, wszystko to co ułatwia współżycie, a jednocześnie warunkuje pozytywne nastawienie do całego świata, do przyszłości. Ale czy rodzice pozwalają nauczycielom na wgląd w ich życie prywatne? „Niektóre dzisiejsze rodziny mają w swoim klimacie coś z dworców kolejowych – każdy biegnie na inny pociąg, coś przegryzie, czasami musi poczekać”.[2]
Istotną sprawą jest to, aby dziecko miało odpowiedni start życiowy. Warunkuje to przyszłe życie, wykształcenie, wybór zawodu, osiągnięcie pewnych pozycji, bycie autorytetem, założenie rodziny – takiej, która zapewni swoim potomkom równie dobry start. Coraz większe znaczenie we współczesnym świecie ma wykształcenie. Ale aby dojść do wykształcenia, trzeba przebyć długą drogę. Nie każde dziecko będzie miało szczęście je zdobyć. Warunkuje to korzystne środowisko rodzinne. Na kształtowanie motywacji uczniów do nauki mają wpływ czynniki: warunki materialne, emocje panujące w domu, podejście do dziecka. Jakże często rodzice zrzucają odpowiedzialność wychowania swoich dzieci na nauczycieli-wychowawców. Osiągnięcia szkolne są determinowane przez warunki środowiskowe dziecka. A zatem rodzina to czynnik wspomagający osiągnięcia dziecka.
Rodzina i szkoła to dwie instytucje wychowawcze, które mają decydujący wpływ na rozwój dziecka. Wpływ ten będzie o wiele bardziej intensywny i korzystny im bliższy kontakt nawiąże szkoła i rodzina. Szczególną rolę w tych kontaktach odgrywa wychowawca klasy. Do nawiązania kontaktu z rodziną potrzebna jest orientacja w warunkach rodziny. Jak zdobyć taką orientację? Należy zaznajomić się z wychowankiem oraz jego środowiskiem rodzinnym, z możliwościami ucznia, zdolnościami, zainteresowaniami. Nawiązując kontakty z rodziną, nauczyciel musi być przygotowany na różne niespodzianki. Trzeba się dostosować do każdego z rodziców z osobna. Każde dziecko ma jakieś cechy dodatnie, i te dobre cechy należy wykorzystać w procesie wychowania. W rozmowie z rodzicami należy wykorzystać znajomość tych dobrych cech, utwierdzić rodziców w przekonaniu, iż znamy jego dziecko, że pragniemy mu pomóc w usunięciu trudności (o ile takie występują).
W kontaktach pomiędzy szkołą a rodzicami należy kierować się pewnymi zasadami. Mieczysław Łobocki wyróżnił następujące zasady:
- pozytywnej motywacji,
- partnerstwa,
- wielostronnego przepływu informacji,
- jedności oddziaływań,
- aktywnej i systematycznej współpracy.
W zasadzie pozytywnej motywacji warunkiem skutecznych kontaktów szkoła- rodzina jest dobrowolność. Jednocześnie i wychowawcy i rodzice mają te same prawa i te same obowiązki w tych kontaktach. Wychowawca i rodzice podejmują decyzje wspólnie – wszyscy są odpowiedzialni za te decyzje. Cele wychowawcze nie mogą być różne, ważna jest zgodność w realizacji tych celów. Zasada jedności oddziaływań dotyczy również metod i form realizacji tych celów. Współpraca szkoły i rodziny powinna być czynna a nie bierna. Zaangażowanie powinno być widoczne. Współpraca nauczycieli z rodzicami to nie tylko przekazywanie stopni uzyskanych przez ucznia. Spotkania z rodzicami to krok ku zaznajomieniu się obu stron. Najczęściej są to spotkania zbiorowe. Tzw. wywiadówki – to tradycyjna forma współdziałania. Na każdym spotkaniu praktycznie mówi się o tym samym. Nie wprowadza się nic innego, jak temat wyników w nauce i zachowanie uczniów. Warto aby nauczyciel:
- opracował na początku każdego roku szkolnego program, zasady współpracy z rodzicami,
- ustalił wspólnie z rodzicami tematykę poszczególnych spotkań,
- zaangażował (albo przynajmniej spróbował zaangażować) rodziców w organizację życia szkolnego,
- korzystał z propozycji, a nawet doświadczenia rodziców.
Na pewno taka współpraca zaowocuje.
Proces wychowania zależy nie tylko od treści, metod wychowania, ale również od czynników, które oddziałują bezpośrednio na uczniów: od szkoły, podwórka, rodziny, telewizji, prasy. Prawidłowo funkcjonujący system wychowania musi opierać się na świadomym i zorganizowanym działaniu tych czynników.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] J.Poplucz, Problem wzajemnych oczekiwań uczniów i nauczycieli, (w:) Ruch Pedagogiczny, nr 1-2/1988, s. 37
[2] H.Izdebska, Aby szkoła dała się lubić, 1975 r., s. 156
renata.misia