Leki tej grupy dzieli się na:
1. tiazydy i leki tiazydopodobne
2. diuretyki pętlowe – leki najsilniej działające
3. leki moczopędne oszczędzające potas
4. diuretyki osmotyczne
5. metyloksantyny
ad.1. Tiazydy należą do pochodnych sulfonylomocznika i swoją budową przypominają inhibitory anhydrazy węglanowej. Wszystkie działają na cewkę dalszą i mają zbliżoną siłę działania.
Hydrochlorotiazyd (HT)
Podstawowym miejscem działania jest cewka kręta dalsza, gdzie zachodzi - hamowanie wchłaniania zwrotnego sodu.
- zwiększa również wchłanianie wapnia oraz wydalanie magnezu w dystalnej części nefronu.
Po podaniu doustnym wchłania się w 65-75% i w postaci niezmienionej jest wydalany przez nerki.
Efekt diuretyczny jest widoczny po ok. 1-2 godz. a pojedyncza dawka leku działa do 12 godz.
Główne zastosowania lecznicze to:
1. obrzęki
2. nadciśnienie tętnicze
Zastosowanie kliniczne środków moczopędnych ma na celu zmniejszenie reabsorpcji sodu i wody oraz zwiększenie w ten sposób objętości wydalanego moczu. Dobór odpowiedniego środka moczopędnego w celu eliminacji obrzęków zależy od nasilenia perfuzji w obrębie nerek.
Gdy szybkość filtracji przekracza 30ml/min. skuteczne działanie wykazują leki tiazydowe, gdy szybkość filtracji obniży się < 30ml/min. zwiększenie diurezy można uzyskać za pomocą diuretyków pętlowych.
Większą skuteczność można uzyskać poprzez skojarzenie leków moczopędnych o różnym mechaniżmie działania.
Diuretyki należą do podstawowych leków zalecanych w nadciśnieniu tętniczym i są obok beta-blokerów lekami pierwszego rzutu.
Działania niepożądane Hydrochlorotiazydu :
1. gospodarka elektrolitowa i kwasowo-zasadowa
– hipokaliemia (dająca zaburzenia rytmu serca)
– hipomagnezemia
– hiponatremia
– alkaloza hipochloremiczna
2. gospodarka wapniowa – wzrost reabsorpcji wapnia w nerkach
3. gospodarka lipidowa - wzrost stężenia cholesterolu, TG,
4. stawy - hiperurykemia
5. układ pokarmowy - zaburzenia żołądkowo-jelitowe, żółtaczka, zap. trzustki
6. układ krwionośny - anemia, leukopenia, trombocytopenia
7. OUN - bóle, zawroty głowy, parestezje, gorączka, dreszcze, zaburzenia widzenia
8. układ krążenia - hipotonia ortostatyczna
9. skóra - zaczerwienienie, pokrzywka, nadwrażliwość na światło
10. układ oddechowy - śródmiąższowe zapalenie płuc, obrzęk płuc
Hipokaliemia wywołana podawaniem tiazydów predysponuje do zagrażających życiu komorowych zaburzeń rytmu, szczególnie u chorych ze współistniejącą chorobą niedokrwienną serca lub leczonych jednocześnie lekami o potencjalnie proarytmicznych właściwościach. Hipokaliemii towarzyszy tutaj również niedobór magnezu.
Minimalny wzrost poziomu wapnia w surowicy krwi przy zwiększonej pod wpływem tiazydów jego reabsorpcji w nerkach, skutkuje nasilonym wbudowywaniem wapnia do kości.( korzystne działanie w osteoporozie).
Hydrochlorotiazyd tabl. 0,0125 i 0,025 g
W niewydolności krążenia dawka od 25 do 100mg
W nadciśnieniu tętniczym 6,25 – 25 mg raz na dobę
Retiazyd tabl. ( 0,01 HT + 0,0001g rezerpiny)
Tialorid tabl. (0,05g HT + 0,005g amiloridu)
Furosemid, kwas etakrynowy,piretanid, bumetanid, ksypamid.
Pochodna sulfonamidowa kwasu antranilowego.
Działanie tego leku prowadzi do zahamowania reabsorpcjij onów Na, Cl oraz wtórnie – wody i zwiększenia ich wydalania przez nerki.
Lek ten działa w grubościennej części rdzeniowej ramienia wstępujacego pętli Henlego, gdzie odbywa się aktywny transport jonów sodu, potasu i chloru. W pętli Henlego reabsorbowane jest do 30% sodu zawartego w przesączu pierwotnym.
Mechanizm działania Furosemidu polega na odwracalnym blokowaniu białka nośnikowegow miejscu wiązania jonów chlorkowych. W ten sposób dochodzi do zatrzymania jonów sodu, chloru i potasu w świetle kanalików , zmniejszenia osmolarnościmiąższu i zmniejszonego tym samym wchłaniania zwrotnego wody w dalszych częściach nefronu, czyli istotnego zwiększenia diurezy.
Diuretyki pętlowe działają słabo jako inhibitory anhydrazy węglanowej, stąd w cewce bliższej ich działanie związane jest ze zmniejszeniem reabsorpcjijonów HC03.
Zastosowanie w :
- zastoinowej niewydolności krążenia
- niewydolności nerek
- zatruciach z koniecznością stosowania wymuszonej diurezy
- obrzęku mózgu
- marskości wątroby z wodobrzuszem
- nadciśnieniu tętniczym
Przeciwskazania:
- niedrożność dróg moczowych z bezmoczem
- uczulenie na lek
- śpiączka wątrobowa
- hipokaliemia
- przedawkowanie glikozydów naparstnicy
- okres ciąży i laktacji
Działania niepożądane:
- hipokaliemia, hipomagnezemia ( zaburzenia rytmu serca)
- zapalenie trzustki
- zmniejszenie łaknienia, nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki
- alergiczne reakcje skórne
- nadwrażliwość na światło
- zaburzenia widzenia
- w morfologii krwi – przemijająca leukopenia i trombocytopenia
- hipowolemia
- hiponatremia
- hiperglikemia
- hiperlipidemia
- hipokalcemia
- hiperurykemia
Interakcje: stosowany łącznie z glikozydami naparstnicy nasila ich działanie proarytmiczne, może nasilać ototoksyczne działanie antybiotyków aminoglikozydowych, zwiększać nefrotoksyczność aminoglikozydów i niektórych cefalosporyn.
Furosemid tabl. 0,04g amp. 0,02g doustnie 0,04 – 0,16 g/dobę dożylnie 0,02 – 0,04g
Ad.3 Leki oszczędzające potas ( spironolakton, amiloryd, triamteren)
Budowa zbliżona do budowy aldosteronu, działanie polega na blokowaniu receptorów komorkowych aldosteronu, w wyniku czego ulega zmniejszeniu aktywność biologiczna tego hormonu.
Hamuje wpływ aldosteronu na wszystkie narządy, w których występują receptory dla aldosteronu, nerki, jelita, mięsień serca, naczynia krwionośne, skórę i mózg.
Blokując receptory dla aldosteronu w cewce krętej dalszej i cewce zbiorczej, zwiększa wydalanie sodu i wody, a zmniejsza wydalanie potasu i magnezu.
Zmniejsza opr naczyniowy i wrażliwość naczyń na czynniki kurczące.
W secu wywiera efekt inotropowy dodatni oraz zwiększa amplitudę i wydłuża czas trwania potencjału czynnościowego.
Wskazania:
- nadciśnienie tętnicze
- niewydolność krążenia
- pierwotny hiperaldosteronizm
- obrzęki na tle wtórnego hiperaldosteronizmu ( marskość wątroby, zespół nerczycowy, wodobrzusze)
- miastenia
- hiperkaliemia
- kwasica metaboliczna i stany zagrożenia kwasicą metaboliczną ( krańcowa niewydolność wątroby, zdekompensowana cukrzyca)
- ciąża i okres karmienia
- niewydolność nerek
- kwasica metaboliczna
- biegunka, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwawienia z p. pokarmowego
- bóle głowy, senność, ataksja
- zmiany skórne
Spironolakton dobrze wchłania się z p pok. Działanie moczopędne rozwija się w ciągu 24 godzin.
Tabl. 0,025g dawki od 25 do 400mg/dobę
Aldacton amp. 0,2g/10ml dożylnie w formie 2-3 minutowej iniekcji lub krótkotrwałego wlewu w 5% glukozie lub w roztworze soli )
Amiloryd – zwiększa utratę sodu, a zatrzymuje potas ( poprzez wpływ bezpośredni na transport jonów w cewce dystalnej).Skojarzenie amilorydu 5 mg z 50mg HT może być pożyteczne w umiarkowanym nadciśnieniu lub w obrzękach. Maksym. Działanie występuje po ok. 6 godz.
Triamteren – działanie podobne jak wyżej. Czas działania ponad 8 godzin.
Tabl. 0,05g w leczeniu obrzęków początkowo 100mg 3 x dziennie, dawka podtrzymująca 200mg codziennie lub co drugi dzień
Ad.4 Diuretyki osmotyczne
Sa to rozpuszczalne w wodzie, nieaktywne farmakologicznie cząstki nie elektrolitowe. Ich miejscem działania jest cewka proksymalna i pętla Henlego, gdzie zapobiegają one absorpcji Na i wody. Przykładem jest 20% Mannitol podawany dożylnie 0,5g/kg /dawkę – gł, wskazanie to obrzęk mózgu podczas urazów i udarów.
Ad.5 Metyloksantyny
Działanie moczopędne tych leków polega na zwiększaniu filtracji kłębuszkowej. Teofilina działa najszybciej. Działanie to może być nasilone poprzez kojarzenie z innymi lekami moczopędnymi.
W niektórych stanach chorobowych u pacjentów z obrzękami może wystąpić oporność na te leki, ( niewydolnośc nerek, hiponatremia, ciężkie postacie niewydolności serca)
Przełamanie oporności na leki moczopędne można osiągnąć poprzez:
- ograniczenie podawania płynów oraz soli
- zastosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny
- unikanie niesterydowych leków przeciwzapalnych
- unikanie leków rozszerzających naczynia krwionośne
- zastosowanie krótko działających diuretyków pętlowych, ewentuale kojarzenie ich z tiazydami
- dodanie spironolaktonu w małych dawkach łącznie z IACE
- zmianę drogi podawania leków moczopędnych
MElectro