Zeszyty Skąd się bierze bieda Kurowska.pdf

ZESZYTY FOR

Skąd się bierze

bieda?

Anna Kurowska

Zeszyt 5

Warszawa, 2008

ZESZYTY FOR

Projekt został zrealizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein

i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz

Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz budżetu Rzeczypospolitej Polskiej w ramach

Funduszu dla Organizacji Pozarządowych.

ZESZYTY FOR

Spis treści

Strona

Synteza ................................................................................................................................................................................... 4

Wstęp ....................................................................................................................................................................................... 5

1. Co to jest bieda i jak się ją mierzy? ............................................................................................................. 6

2. Zakres biedy w Polsce na tle innych krajów ........................................................................................... 8

3. Jakie są przyczyny biedy? ................................................................................................................................. 10

3.1. Charakterystyka osób ubogich i płynące z niej wnioski .......................................................... 11

3.1.1. Bierność zawodowa i bezrobocie jako główne przyczyny biedy ................................... 11

3.1.2. Niskie wykształcenie, kwaliﬁ kacje zawodowe, produktywność pracy a bieda ... 12

3.1.3. Wielodzietność – czy rzeczywiście jest przyczyną biedy? ................................................. 14

3.1.4. Co ma wiek do biedy? ................................................................................................................................. 15

3.1.5. Patologie a bieda oraz problem „dziedziczenia biedy” ...................................................... 16

3.2. Teoretyczne wyjaśnienia problemu: dlaczego biedni są biedni? ....................................... 18

3.3. Polityka socjalna państwa – czy może utrwalać biedę? ........................................................... 19

4. Jaka jest recepta na biedę? ............................................................................................................................ 23

4.1. Wysoki i dający powszechne zatrudnienie wzrost gospodarczy jako podstawowe

narzędzie walki z biedą ........................................................................................................................................... 23

4.2. Wzrost zatrudnienia i produktywności pracy – jako ważne czynniki walki z biedą ...... 24

4.3. Czy wolnorynkowe reformy mogą sprzyjać redukowaniu biedy? ...................................... 26

4.4. Rola państwa oraz trzeciego sektora w walce z biedą ............................................................ 28

Bibliograﬁ a ........................................................................................................................................................................ 31

Słowniczek ......................................................................................................................................................................... 33

ZESZYTY FOR

Synteza

• Biedę można deﬁ niować na wiele sposobów. Istnieją materialne ujęcia biedy, które mie-

rzą jej zakres na podstawie wysokości dochodów ludzi lub gospodarstw domowych, oraz

ujęcia wielowymiarowe, do których stosuje się alternatywne miary ubóstwa. Niektóre z

tych miar są oparte o subiektywne opinie ludzi i mogą prowadzić do błędnych wniosków

na temat rzeczywistości. Miary ubóstwa materialnego dzielną się na miary absolutne

i względne. Absolutne miary ubóstwa informują nas o tym, jaka część społeczeństwa

żyje za mniej niż określoną wartość dochodu, która odzwierciedla koszt zaspokojenia

podstawowych potrzeb ludzkich. Miary względne to w rzeczywistości raczej miary zróż-

nicowania dochodów.

• W ujęciu globalnym Polska należy do krajów o niskim poziomie skrajnej biedy (odsetek

żyjących poniżej 2$ PPP na dzień). W porównaniu do krajów naszego regionu, które stały

się członkami Unii Europejskiej w 2004 i 2007 roku, w Polsce mamy średni poziom biedy

absolutnej (odsetek żyjących poniżej 10 euro, PPP na dzień).

• Podstawowym czynnikiem mającym wpływ na zakres skrajnej biedy na świecie jest po-

ziom zamożności kraju, mierzony średnim dochodem per capita w PPS. Im wyższy prze-

ciętny dochód, tym mniejszy zakres biedy absolutnej.

• Osoby ubogie, w krajach rozwiniętych, to przede wszystkim osoby bezrobotne lub bierne

zawodowo oraz te bez lub z niskim poziomem wykształcenia. Niski poziom wykształce-

nia nie tylko sprzyja trudnościom w zalezieniu pracy, ale poprzez negatywny wpływ na

produktywność pracownika, również na niskie zarobki. Wielodzietność jest ważnym, ale

drugorzędnym wobec braku pracy, czynnikiem sprzyjającym ubóstwu. W krajach Unii

Europejskiej ludzie starzy nie należą do grup najbardziej dotkniętych biedą. Większy

odsetek biednych występuje wśród ludzi w wieku produkcyjnym.

• Przyczyny biedy można podzielić na indywidualne oraz zewnętrzne wobec ludzi dotknię-

tych biedą. Przyczyny zewnętrzne mogą mieć silny wpływ na indywidualne predyspozy-

cje do popadnięcia w ubóstwo.

• Polityka socjalna, nie zawsze musi pozytywnie oddziaływać na zakres biedy. Jak poka-

zują badania empiryczne, polityka socjalna w wielu krajach jest nieefektywna - istotna

część pomocy traﬁ a do osób, które nie są ubogie. Z drugiej strony, pomoc która traﬁ a do

ubogich może w niektórych sytuacjach utrwalać biedę, poprzez tworzenie tzw. pułapek

socjalnych, które oddziałują demotywująco na podejmowanie indywidualnego wysiłku

w celu wyjścia z biedy. Niekorzystna dla ubogich może również okazać się wysoka płaca

minimalna, która ogranicza kreowanie nowych miejsc pracy w gospodarce.

• Podstawową receptą na biedę jest wysoki wzrost gospodarczy, zwiększenie zatrudnienia

oraz podwyższanie produktywności pracy (m.in. kształcenie i podnoszenie kwaliﬁ kacji

przez ludzi zagrożonych biedą). Państwo może redukować biedę prowadząc politykę,

która sprzyja utrzymywaniu wysokiego wzrostu gospodarczego. Wbrew powszechnym

opiniom redukcji biedy mogą sprzyjać: niskie podatki, liberalizacja handlu i przepływów

ﬁ nansowych, stabilizacja makroekonomiczna, elastyczny rynek pracy oraz produktywne

wydatki publiczne. Wydatkowanie środków na pomoc socjalną na osób ubogich, które

ma im pomóc wydostać się z biedy musi być bardzo ostrożne i przemyślane, skoncentro-

wane na pomocy celowej i pośredniej, ukierunkowane na aktywizację zawodową osób

ubogich, a nie na bezwarunkowych transferach pieniężnych o nieokreślonym przezna-

czeniu. Nie należy zapominać, że ważną rolę w pomocy ubogim może i powinien odgry-

wać również trzeci sektor.

ZESZYTY FOR

Wstęp

Bieda jest osobistą tragedią ludzi, których dotyka, jest również zjawiskiem niepożądanym

z punktu widzenia całego społeczeństwa, czymś, z czym w powszechnym odczuciu należy

walczyć, czemu trzeba przeciwdziałać. Jednak w odniesieniu do zjawiska biedy w Polsce,

ale także w innych krajach, istnieje wiele nieporozumień.

Po pierwsze biedę myli się często z nierównościami dochodowymi , a to prowadzi do

formułowania błędnych ocen (np. przy dokonywaniu porównań biedy w czasie lub pomiędzy

krajami o różnym poziomie rozwoju) a są to odrębne, choć związane ze sobą zjawiska.

Po drugie, dla oceny zakresu biedy stosuje się nieraz relatywnie wysokie linie ubóstwa ,

co prowadzi do kształtowania przesadzonych opinii co do zakresu problemu społecznego

jakim jest bieda w Polsce.

Po trzecie, biedę traktuje się często jako nieunikniony rezultat rozwoju gospodarczego

czemu zaprzeczają wyniki badań empirycznych. Zapomina się jednocześnie o indywidual-

nych i instytucjonalnych przyczynach biedy.

Po czwarte, za podstawową receptę na biedę uznaje się pomoc socjalną państwa pomi-

jając negatywne skutki jakie wywiera ona na potencjalnych odbiorców tej pomocy, a także

zapominając o roli organizacji pozarządowych niosących pomoc ubogim.

W odniesieniu do grup dotkniętych biedą w Polsce istnieją również fałszywe przekona-

nia , np. co do tego, że osobami szczególnie narażonymi na biedę są osoby starsze.

Opracowanie to ma na celu wyjaśnienie wymienionych wyżej oraz innych nieporozumień,

koncentrując się na problemie biedy w krajach rozwiniętych, w szczególności krajach euro-

pejskich naszego regionu, w tym Polski. Zeszyt prezentuje rzeczywisty zakres biedy abso-

lutnej w naszym kraju na tle innych krajów świata, identyﬁ kuje podstawowe źródła biedy

w krajach rozwiniętych, oraz propozycje skutecznych metod jej przezwyciężania oraz za-

pobiegania. W ten sposób pragniemy wnieść wkład do dyskusji o ograniczaniu ubóstwa w

naszym kraju.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: