socjo.docx

Temat I – Tożsamość socjologii medycyny; perspektywa socjologiczna, wspólna płaszczyzna dla socjologii szczegółowych; siły społeczne rządzące instytucjami społecznymi

Tekst II – M. Latoszek, „Związki między medycyną i socjologią”

PYTANIA:

1.       Jakie są skutki rozwoju cywilizacyjnego w obszarze medycyny?

·         zmniejszenie umieralności niemowląt

·         przedłużenie przeciętnego trwania życia ludzkiego (co implikuje problem ludzi starych)

·         skuteczność w zwalczaniu chorób zakaźnych

·         postępy w diagnostyce

·         przeszczepy narządów

·         wzrost zachorowalności na choroby cywilizacyjne (nowotwory, choroby serca i naczyń, choroby psychiczne, alkoholizm, narkomania)

·         zwiększenie liczby ludzi dotkniętych inwalidztwem

·         zmiana obrazu chorób, a także inne spojrzenie na zdrowie i chorobę (wzrost aspiracji i oczekiwań związanych ze zdrowiem → trudności w ich zaspokajaniu)

·         instytucjonalizacja, unaukowienie i biurokratyzacja medycyny

2.       W jakim sensie można mówić o tym, iż higiena społeczna przyczyniła się do powstania socjologii medycyny?

Higiena społeczna stanowiła inspirację i przyspieszyła genezę oraz rozwój socjologicznej problematyki na gruncie medycyny (dostrzeżono związek między zdrowiem i chorobą, a warunkami społecznymi ówczesnego życia).

3.       Kto z badaczy i w jaki sposób przyczynił się do rozwoju socjologii medycyny?

McIntire – twórca socjologii medycyny; zwrócił uwagę na potrzebę badań nad następującymi zagadnieniami: wpływ cywilizacji na stosunki medycyna – społeczeństwo, stosunki między lekarzami i pacjentami, lekarze jako specyficzna kategoria zawodowa

E. Blackwe – prekursor socjologii medycyny

I. Iarae – wyróżnił 3 działy socjologii medycyny (I – związek między czynnikami społecznymi, a stanem zdrowia określonej populacji, II – uwarunkowania częstotliwości zachorowań w poszczególnych warstwach i grupach społecznych oraz społeczne postawy wobec choroby, III – problematyka szpitala jako instytucji społecznej, zagadnienia ról społecznych personelu medycznego oraz stosunki wzajemne między personelem a pacjentem)

R. Merton i P. Kendall – położyli nacisk na wkład socjologii ogólnej do badań na gruncie medycyny w odniesieniu do zagadnień: procesów terapii i rehabilitacji, instytucji medycznych oraz zawodów medycznych

R. Strauss – wprowadził podział na socjologię w medycynie i socjologię medycyny

T. Parsons – wkład w teorię socjologii medycyny i powiązanie tej teorii z socjologią ogólną; twórca koncepcji MODELU SOCJOLOGICZNEGO CHOROBY

M. Sokołowska – wkład w socjologiczną problematykę zdrowia

4.       Jakie różnice można wskazać w odniesieniu do higieny społecznej i socjologii medycyny?

5.       Jak można zdefiniować socjologię medycyny?

Socjologia medycyny w znaczeniu węższym jest dyscypliną socjologii, która zajmuje się społeczną komponentą zjawisk i procesów zachodzących w medycynie oraz wpływem medycyny na życie społeczne. W szerszym ujęciu obejmuje ponadto socjologię zdrowia i choroby.

6.       Jakie są poszczególne działy socjologii medycyny?

·         socjologiczna problematyka zdrowia i choroby

·         socjologia instytucji medycznych

·         socjologia zawodów medycznych

II. SOCJOLOGICZNY MODEL CHOROBY - ASPEKTY: ETIOLOGICZNY, FUNKCJONALNY I PROCESUALNY KONCENTRACJA NA CHOROBIE; MODEL BIO-PSYCHO-SPOŁECZNY - PRÓBA PRZEZWYCIĘŻENIA OGRANICZEŃ MODELI BIOMEDYCZNEGO I MODELU SOCJOLOGICZNEGO CHOROBY

Tekst 1.

A. Firkowska-Mankiewicz, Teorie przyczyn chorób.

W: A. Ostrowska (red) Socjologia Medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy. Warszawa 2009

Pytania do tekstu

1 Jakie są założenia biomedycznego modelu etiologii chorób?

Model biomedyczny charakteryzuje się takim podejściem do choroby, w którym poszukuje się jednej, wyraźnie określonej, specyficznej przyczyny sprawczej, lokalizując ją przede wszystkim wśród czynników o charakterze biologicznym – bakterii, wirusów, patologicznych procesów komórkowych itp. Jest to teoria „jednej przyczyny”. Model ten działa jedynie w odniesieniu do chorób zakaźnych i tych, w których jednoznacznie możemy wskazać czynnik etiologiczny choroby. W dzisiejszych czasach, gdzie raczej mamy do czynienia z chorobami przewlekłymi, ciężko wskazać jeden czynnik sprawczy, dlatego model biomedyczny nie sprawdza się.

2 Na czym polega różnica pomiędzy biomedycznym a epidemiologicznym modelem choroby?

W modelu epidemiologicznym choroby uwzględnia się czynniki społeczno – ekonomiczno – kulturowe (takie jak miejsce zamieszkania, odżywianie, warunki pracy, dochody itd.) w rozwoju choroby. Możemy wyróżnić epidemiologię deskryptywną, gdzie wiążę się określony czynnik społeczno – ekonomiczny (np. bezrobocie, industralizacja) z konkretnymi chorobami. Trwa wiele badań na ten temat, ale większość z nich nie jest w stanie jednoznacznie udowodnić związku pomiędzy danym czynnikiem a występowaniem choroby. Istnieje również epidemiologia analityczna – teorie wieloprzyczynowe. W tej teorii mówimy o tzw. czynnikach ryzyka, czyli czynników które mają wpływ na wystąpienie choroby jedynie hipotetyczny. Czynniki ryzyka wchodzą w różne współzależności co stanowi podstawę do szerszego postrzegania związków pomiędzy czynnikami a chorobą.

3 W jaki sposób są ujmowane uwarunkowania choroby w ramach modelu psychosomatycznego?

Badania nad funkcjonowaniem osobowości przyniosły koncepcję choroby psychosomatycznej. Propagatorzy tego modelu doszukiwali się przyczyn chorób tj. wrzód żołądka, migrena itp. W długotrwałych stanach napięć psychicznych, związanych z przeżywaniem sytuacji konfliktowych, z którymi jednostka nie potrafi sobie poradzić. Można zarzucić tej teorii jednostronność, poniewać skupia się na przyczynach wywodzących się niemal wyłącznie z sfery psychicznej, nie uwzględniając innych możliwości.

4 Na czym polega rola stresu psychospołecznego w uwarunkowaniach choroby?

Ujęcie stresu jako fizjologicznej reakcji na czynniki chorobotwórcze (bakterie, wirusy itd.) dało początek do analizy tego zjawiska. Badacze zajmowali się stresem psychospołecznym jako bodźcem, czyli np. różnorodnymi zdarzeniami dotykającym człowieka indywidualnie bądź oddziałującymi na całe społeczeństwo (np. kataklizmy). Przyglądali się również indywidulanej reakcji stresowej – czyli sposobie, w jaki człowiek radzi sobie ze stresem. Definicja stresu wg Anny Titkow : „stres nie jest ani prostym bodźcem, ani charakterystyką osoby. Jest takim zakłóceniem równowagi między wymogami środowiska a dostępnym jednostce środkami i możliwościami, potrzebnymi do poradzenia sobie z tymi wymogami, którego przezwyciężenie pociąga za sobą koszty destrukcyjne dla jednostki”. Istotą stresu psychospołecznego jest rodzaj relacji między człowiekiem a otoczeniem. Lazarus ujmuje stres jako proces składający się z czterech elementów : czynnika stresującego, procesu oceny działającego czynnika, reakcji stresowej oraz procesu zmagania się ze stresem. Wpływ stresu na zdrowie wynika nie tylko z siły i długości działającego stresora, ale również od efektywności strategii, sposobu radzenia sobie z nim, a także od dostępnego, posiadanego wsparcia społecznego.

5 Jakiego rodzaju uwarunkowania bierze się pod uwagę w ramach wieloczynnikowego modelu etiologii choroby?

Bierze się pod uwagę czynniki społeczno – ekonomiczno – kulturowe (na poziomie makro i mikrospołecznym), czynniki psychologiczne, wyposażenie biologiczne człowieka oraz osobowość co wpływa na stan jego odporności, sposobu raczenia sobie ze stresem, oraz od oparcia społecznego. Wszystkie te czynniki tworzą skomplikowaną, niespecyficzną, wielowymiarową sieć zależności pomiędzy nimi a chorobą.

6 Na czym polega różnica pomiędzy pojęciem przyczyny a pojęciem czynnika ryzyka choroby? 

W zasadzie chodzi chyba o to, że pojęcie przyczyny jest jednoznaczne np. przyczyną gruźlicy są prątki gruźlicy. Natomiast czynniki ryzyka mają wpływ na wystąpienie choroby tylko hipotetyczny. Nie można jednoznacznie określić, że dany czynnik powoduje konkretną chorobę. Są osoby które zachorowały pomimo, że unikały czynników ryzyka danej choroby i na odwrót, są osoby zdrowe, które posiadają czynniki ryzyka. Na przykładzie: nie wszyscy palacze mają raka płuc i nie wszyscy z rakiem płuc palą.

Temat II, tekst 2

1.       Co to jest zdrowie z biologicznego punktu widzenia?
Zdrowie jest definiowane w terminach komórek, organów i ich wzajemnych związków. Doskonałe zdrowie to stan kiedy każda komórka/ każdy organ funkcjonuje na optymalnym poziomie i działa w harmonii z innymi komórkami/organami.

2.       Zdrowie według WHO.
Zdrowie to nie tylko brak choroby, ale i stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego.

3.       Aspekty choroby: psychologiczne, socjologiczne i biologiczne wraz z pojęciami.
Choroba „biologiczna” – zmiana patologiczna organizmu, określa lekarz.
Illness – choroba w sensie samopoczucia, dyskomfort, subiektywne odczuwanie.
Sickness – choroba w sensie socjologicznym, człowiek na tle grupy, stan odbierany przez innych (bez względu czy choroba występuje w sensie psychologicznym/biologicznym.
Disease – choroba w ujęciu obiektywnym, może być mierzona testami/symptomami/objawami.

4.       Różnica między definicją WHO, a Międzynarodową Klasyfikacją Chorób.
MKCh nie zawiera w sobie sfery zjawisk dyskomfortu psychicznego.

5.       Zdrowie i choroba według T. Parsona.
Założeniem jest, że równowaga systemu społecznego zależy od umotywowania uczestników systemu do pełnienia ról społecznych. Choroba jest zagrożeniem jeśli stanowi uprawomocnienie wycofania się z tych ról.
Choroba to dewiacja społeczna składająca się z: jednostka nie jest odpowiedzialna za swój stan, nie powinna się go wstydzić, potrzeba leczenia; niezdolność jednostki jest podstawą do wyłączenia jednostki z życia społecznego; warunkowo chory jest usprawiedliwiony, ale musi się przyznać do tego i chcieć leczyć; oczekuje się, że chory zwróci się do fachowców po pomoc.
Zdrowie to: jednostka optymalnie wykonuje zadania, które przypadają jej roli przypisanej przez procesy socjalizacyjne. Jednostka jest podporządkowana normom fizycznym i psychicznym.

6.       Choroba jako dewiacja w koncepcjach Parsona, Friedsona, Fielda, Lemerta.
Friedson – choroba składa się z dewiacji biologicznej (niezależna od kultury ludzkiej i leczona wszędzie tak samo) i socjologicznej (jak chory przyjmuje rolę chorego, jak wpływa na nią leczenie i diagnoza).
Field – dewiacja pierwotna (choroba krótkotrwała), dewiacja wtórna (jeśli człowiek zmienia swoje życie pod wpływem choroby). Jest jeszcze choroba przewlekła piętnowana i choroba psychiczna.
Lemert – uważa jak Friedson (?, jedno z drugiego się wywodzi )

7.       Choroba z perspektywy życia codziennego według A. Schutza.
Intersubiektywny świat, który istniał na długo przed naszymi narodzinami był doświadczany przez naszych poprzedników i interpretowany jako świat organizowany. Teraz robimy to my, doświadczenia zdrowia należą do tego świata. Rzeczywistość jest przyjmowana i przesądzona z góry – tak funkcjonuje większość z nas. A zdrowie ciało nie potrzebuje świadomej uwagi i możemy się skupić na świecie zewnętrznym.

Temat III, tekst 1

1.Jak zwykło się postrzegać problem niepełnosprawności?

Jako problem medyczny związany z pomocą społeczną i działalnością charytatywną. Obecna terminologia wskazuje zarówno na indywidualne potrzeby jednostki, jak i niedoskonałości tkwiące w społeczeństwie. Celem jest zrozumienie, że osoby niepełnosprawne (o.n.) są obywatelami mającymi prawa i obowiązki jak inni ludzie.

2.Na czym polega indywidualny model postrzegania niepełnosprawności?

Wiąże się z rehabilitacją medyczną, akcentowane są aspekty biologiczne.

Problemy o.n. SA konsekwencją ich uszkodzeń biologicznych.

Obniżona sprawność i funkcjonowanie prowadzą do niekorzystnej sytuacji społecznej.

Niepełnosprawność jest chorobą.

Niepełnosprawność jako osobista tragedia jednostki, z która można sobie poradzić tylko za pomocą lekarzy, rehabilitacji

Medykalizacja usług i służb

Cel: pomoc w zaadoptowaniu o.n.do społeczeństwa oraz pomóc im zaakceptować ich ograniczenia

(chodzi o to, że wszystkie wysiłki skierowane są na dana o.n. to ona ma się zmotywować i zrobić wszystko co w jej mocy aby żyć jak najbardziej normalnie. Społeczeństwo oczywiście ma pomagać jako działalność charytatywna ale różne rehabilitacje. Ogólnie ten model jest krytykowany za deprecjonowanie o.n. i nie uwzględnianie ich praw.)

3. społeczny model niepełnosprawności

-o.n. jest w pełni swych praw

-przyczyna niepełnosprawności nie są ograniczenia biologiczne tylko niedostosowanie przez społeczeństwo odpowiednich usług i praw (tworzenie barier)

-o.n. nie uczestniczą w normalnym życiu z powodu barier (które społeczeństwo powinno usuwać) a nie z powodu własnych ograniczeń (uszkodzeń biologicznych)

-cel: przywrócenie o.n. do stanu normalności za pomocą społecznej akceptacji

(chodzi o to, że cały wysiłek skupiony jest na społeczeństwu, które powinno ułatwiać o.n. życie. Ten model jest chwalony przez socjologię i środowiska o.n. bo ma na celu „zrobienie” z o.n. normalnych obywateli, którzy maja takie same prawa, mobilizuje o.n.  ….)

4.Deklaracja Madrycka

Odnosi się do społecznego modelu niepełnosprawności. Cele:

-postrzeganie o.n. jako pełnoprawnych obywateli (a nie jako przedmiot działalności charytatywnej)

-postrzeganie o.n. jako konsumentów i niezależnych obywateli (a nie jako pacjentów)

-o.n. powinny podejmować decyzje i brać odpowiedzialność za rzeczy z nimi związane (a nie podlegać decyzjom podejmowanym przez profesjonalistów)

-usuwanie barier, zmiany norm społecznych, praw, aktywne formy wspierania ( a nie koncentrowanie się na indywidualnych uszkodzeniach)

-podkreślenie uzdolnień aby o.n. stały się niezależne i zdolne do pracy

-kreowanie przyjaznego środowiska dla wszystkich

-integracja o.n. w normalnym życiu. Zniesienie segregacji w edukacji, zatrudnieniu.

-właączenie polityki o.n. w całokształt zadań za którą odpowiedzialność ponosi cały rząd

5.model biopsychospołeczny

-Łączy w sobie indywidualny i społeczny model

-uwzględnia 3 wymiary niepełnosprawności: biologiczny, jednostkowy, społeczny

-uwzględnia, że na ograniczenie o.n. oprócz uszkodzenia organizmu mają czynniki środowiska i cechy osobowości

6.model praw człowieka

-niepełnosprawność jako normalny aspekt życia człowieka i definiowana jest (niepełnoosprawnosć) w kontekście praw człowieka

-konieczność usunięcia barier środowiska   -niepełnosprawność jako interakcja między o.n. a środowiskiem

-cel wyrównanie szans   -analogia do modelu społecznego

Temat III- tekst 2 :

„ Normalizacyjne podłoże integracji” Amadeusz Krause

1.       Jak można zdefiniować integrację?

Integracja- proces włączenia osób niepełnosprawnych we wszelkie strefy życia osób sprawnych na zasadach równouprawnienia i koegzystencji.

2.       jakie cechy decydują o stopniu i zakresie integracji?

Po pierwsze posiadam wewnętrzne poczucie więzi lokalnej, identyfikuję się z moim miejscem zamieszkania, akceptuję przeważającą większość mieszkańców, jak również wspólnotę interesów lokalnych. Po drugie nie wybijam się negatywnie, podporządkowuję się normom zachowania i współżycia ze współmieszkańcami, i pomimo niejednorodnych relacji z nimi, jestem mniej lub bardziej przez nich akceptowany.

3.       jak nie należy rozumieć integracji osób niepełnosprawnych?

Na pewno jej celem nie będzie by niepełnosprawny polubił wszystkich w swoim środowisku i był przez wszystkich lubiany; by dostosował się biernie do wszelkich wymogów otoczenia, niezależnie czy ma na to ochotę, czy nie; by pomnażał swoje kontakty interpersonalne, wbrew ogólnym trendom społecznym do ich ograniczania; by udzielał się w życiu publicznym nawet gdyby było to wbrew jego „naturze”; aż wreszcie by integrował się ze wszystkimi, wyłącznie w imię obowiązku integracji lub by nie zostać zaliczony do gorszej kategorii niepełnosprawnych „nieintegrowalnych”. Integracja to więc nie przypodobanie się populacji sprawnych, to nie asymilacja wymogów sprawności, jak sugerowałyby to niektóre definicje, lecz umiejętność życia w świecie ludzi sprawnych z niepełnosprawnością.

4.       czym powinien być proces integracji?

Proces integracji powinien być w pierwszej kolejności ofertą, jaka populacja ludzi sprawnych ma obowiązek przedstawić ludziom niepełnosprawnym. Ofertą bogatą w możliwości z których mogą oni skorzystać w takim stopniu, w jakim są stanie lub maja na to ochotę, a których odrzucenie zostanie uszanowane i nie będzie niosło za sobą negatywnych konsekwencji. Założenie drugie to odejście os sztywnego schematu integracja-izolacja, gdzie spełnienie jednego gwarantuje szczęscie i powinno być ukoronowaniem wszelkich procesów rehabilitacyjnych, drugie oznacza natomiast niepowodzenie i osobiste nieszczęście niepełnosprawnego.

5.       jak nie powinno się postrzegać procesu normalizacji?

Normalizacja nie może z pewnością odnosić się ściśle do danej osoby niepełnosprawnej, nie jest ona bowiem jej „normalnieniem” czy przeniesieniem na nią standardów norm populacji sprawnych . nieporozumieniem jest uczynienie  normalizacji celem procesu rewalidacyjnego, w wyniku którego jednostka miałaby jak najbardziej zbliżyć się do normalności.

6.       jak zdefiniować optymalnie proces normalizacji?

Proces normalizacji to umożliwienie osobom niepełnosprawnym normalnego funkcjonowania przez przekształcenie i organizowanie ich środowisk życia, do takiego stanu w którym środowisko nie odbiega od standardów społecznych, pozbawione jest potencjału naznaczającego i spełnia podstawowe wymogi rewalidacyjne.

7.       jak określić charakter normalizacji?

Charakter normalizacji wyrażający się najprościej mówiąc w równouprawnieniu obywateli w prawach, szansach, warunkach egzystencji jest związany ściśle z humanistycznymi paradygmatami i procesem demokratyzacji współczesnych społeczeństw. Nie jest on aktem dobrej woli ludzi sprawnych wobec niepełnosprawnych czy realizacja postulatów charytatywnych, lecz wyrazem osiągnięcia określonego poziomu rozwoju społecznego, u którego podstaw leży sprawiedliwość społeczna, obowiązek pomocy najsłabszym i przeciwdziałaniem w ich dyskryminowaniu.

Temat IV tekst 2 DEWIACJA I KONTROLA SPOŁECZNA

(pyt1)  Czym jest dewiacja społeczna?

DEWIACJA SPOŁECZNA – zachowanie, które nie naruszając kodeksów prawnych narusza pewne normy społeczne. (np. Kiedyś noszenie kolczyków przez mężczyzn, spodni przez kobiety itp.)

Pyt.2 Względnośc pojęcia dewiacji....