E. i H. Klengel - HETYCI I ICH SĄSIEDZI.pdf
(
18253 KB
)
Pobierz
HETYCI
I ICH SASIEDZI
I
E.
i H.
KLENGEL
Państwowy Instytut Wydawniczy
HETVEl
IIEH SASIEOli
-
Dzieje kultury
Azji Mniejszej
od CatalhuyUk
do Aleksandra
Wielkiego
E.
i
H. KLENGEL
Przełożyli
Bolesław i Tadeusz Baranowscy
Przedmowa
Wysunięcie Hetytów w tytule nniejszej ksiąlki na plan pierw
szy uzasadnione jest przede wszytkim źrłami historycznymi.
Okres około pięciust lat rugiego tysiąclcia p.n.e., kiedy istniało
państwo hetyckie, znamy waue lpiej niż inne okresy przed
helleńskich dziejów Azji Mniejszej, do których matriały źródło
we są skąpe lub nie ma ich wcale. Niemieckie wykopalska w Bo
gazkoy/Hattusas wydobyły na światło dzienne tysiące pokrytych
pismem klinwym tabliczek, Móre dostarczyły nam informacji
o wielu dziedzinach żyia i myśli w hetyckim okresie Anatolii cen
tralnej.
Za "sąsiadów" Hetytw uważamy nie tylko ludy i plmiona
żyjące równcześnie z Hetytami, lez także i te, które zamizki
wały Azję Mniejszą przed nimi lub po nich. Często, rzecz jasna,
przemaiają one do nas jedynie przez swą spuściznę materialną,
a nie
a
śrdnictwem świadeotw pisanych.
Z obfitej literatury dotyczącej wczesnohistorycznego, a zwłaz
cza hetyckiego okresu dziejów Azji Mniejszej, możmy na końcu
ksią,ki przytoczyć jedynie skr
n
y wybór.
Z
wzięoznością wy
mieniamy Dzieje kultury Azji Mniejszej (Kulturgeschichte Klein
asiens) A. Getzego (Monachium 1957), które o ś dzień pozo
stały dziełem wzorcowym, torującym drogę temu, kto sam chce
dotrzeć do źródeł i wniknąć w nie głębiej. Nasz szkic o tysiącle
ciach rozwoju Azji Mniejszej aż o wycięskie wyprawy Aleksan
dra Wielkiego może i pragnie stać tylko próbą wstępną.
Evelyn i HOTst Klengel
Berlin, jesień 1968
Nieco geografii
Znany to fakt, że m dalej sięgamy w głąb histrii sołe
czeństw, tym rdiej mumy uwzględniać rolę środowia natu
ralnego, w którym ona pzebiga:a.
Im
lepiej złowiek mógł oa
nować zydę,
m
wicej wwazał, m ardiej rozwiięty był
handel, z którego pomocą można było wyrównywać niedostatki bo
gactw naturalnych i gotowych wyrobw, tym bardziej śrdowisko
geografine raiło swój decydujący wpływ. Od scenerii trzeba
więc rCząć także przstawienie histoii i kultu
r
y starożytnej
Azji Mniejszej.
Azja Mniejsa jai się patrzącemu na
aę
jako pomst między
Azją a Europą. W czasach historyc�nych zant
w
no istotnie liczne
wędrówki ludw dbywające się przez ten pomost. Rwnież
w czasach rahistorycznych, w ym długim okresie, z którego
brak nam Iprzekzów pisanyh, spełniała A
z
ja Mniejsza rolę
średnika. Analogiczne aleziska z Półwyspu Bałkańskiego o
zwalają na e
l1
e sformułia. Kierunek, w jakim przemierza
ły Azję Mniejszą ludy i plemiona, uwarunkowany był nie tylko
tym, że granicę
a
ółnocy stanowiło Morze Czne, a
na
ołud
niu Morze Srzi
n
e, lz tże przez uształtowanie wnętra
kraju. Szereg łańcuchów gó
s
kich iągnie się tam równolegle do
północnego i ołuiowego wybrzem, przechdzi na wschodzie
w Wyżynę Ameńką, a
a
achodzie tiera się szerokimi doli
nami ku Moru Egejiemu i jego wyspom.
Na ółnocy rysują się Góry Pontyjsie, trudna do przebycia ba
riera oadająa st
o
do Morm Cznego. Największą wysokość
osiągają one na wshzie, obniżając się stopniowo ku mchodowi.
Niwiele tylko przełęczy, które oadto przez znaczną część roku
7
są
nie
o
przebycia ze �gldu na głęoki śnieg, prowadi do wą
sich
rawków wybrzeża
o
tamtej tronie gr. Góry uniemożli
iają przedtanie
ię
w głąb lądu nisącym deszze wiatm pół
cnm; chmury wyładoują się nad skrawkiem wybzeża, co
sprzyja ojowi bujnej wegtacji. Pozbaione deszzów ołud
niowe stoki Gór Pontyjskich, jako też przylegająca do nich wyży
na, różnią ię
d
niego znanie.
Ś
rie opady rczne wynoszą
na lrzeżu półnonym miejsami
2000
milimtrów, natllłat
o
drugiej stronie gór nniejszają się do zaledie
300-600
mili
metrów. We wschdniej części góry obfitują w minerały; wydo
bywano tam miedź, srebro, a óźniej rzde wszystkim żelazo.
Skarby te ą jk trudno osiągalne z ybrzeża, które mało się
nadaje do zakłaania ortów. Ze względu na słabe rozczłonkowa
nie nie
a
żadnych ortów naturalnych, a t'lko dwie większe rze
ki przerzynają góry w kierunku wybrzeża i tworzą u swych ujść
równiny sięgające w głąb lądu: Kizilirmak dasya Hals) i Ye
ąilirmak (klasyczna nazwa Iris), co znaczy "Czerwona Rzeka"
i "Zielona Rzeka". Ale i te doliny nie nastręczają mieszkańcom
wybrzeża żadnych korzystniejszych możliwśi dotaria
do
wnę
trza kraju, niważ w dolnym biegu nie ą s�awne, a na dobitek
przeciskają się
m
prez
k
wąskie doliny, że na ich brzegach
trudno znaleźć przejście. Strefa wybrzeJ
a łincnego wiodła przez
dłui czas drębne życie i uczestniczyla
w
niewielkim stopniu
w history1ym rozwoju kraju.
W pdobny sosób jest także ddzielone od Wyżyny Anatolij
skiej ołudniowe wybzeże Azji Mniejszej. Stromo wznoszą się
tam łańcuchy Tauru, sięgające
3000
i więcej metrów, oadające
gwałtownie do Morza
Ś
rózinego. Na zachie przechdzą one
w górzyste tereny icji, które dchzą ezśrednio
o
morza
i zagradają przejście do Egei. Ze względu na niewieilkie możli
wści komunikacji przez arpane i putnne góry Tauru naj
ważniejse - także � wJględem historycznym
-
ą
ak
zwane
Wrota Cylicyjskie. Bie
u
e dziś tamtędy linia kolejowa i prowadzi
ona z Bor przez Taur Cylicyjki na rónę Adany, a otem alej,
przez mniej wynisłe asmo Amanu, do półncnej Syrii.
d
wcze
snej starożytnści doga ta bya baozo uczęzczanym zlakiem
handlowym i wojskowym. Urdzajna alua równna Cylicji,
utworzona z amułu rzek Ceyhan (Pyramos) i Seyhan (Saros),
jest z trzch
rn
ot
o
na grami,
a
otwiera się w kiku SYTii
i Egiptu. gdne łożenie zawniało Cylicji równnnej szcze-
8
gólne miejsce w historii Azji Zachdniej. Gorący klimat i bujna,
Plik z chomika:
gluslaw32
Inne pliki z tego folderu:
Hetyci - strona 123.pdf
(57 KB)
E. i H. Klengel - HETYCI I ICH SĄSIEDZI.pdf
(18253 KB)
Albert Hourani - HISTORIA ARABÓW.pdf
(9359 KB)
Hetyci - strona 123.pdf
(57 KB)
E. i H. Klengel - HETYCI I ICH SĄSIEDZI.pdf
(18253 KB)
Inne foldery tego chomika:
- ▧ ▍- FILMY - HISTORYCZNE 2014
- █▬█ █ ▀█▀ Farming Simulator 2015
!Młode ciałka 1
►E boki Historyczne Bitwy ═╣
►E boki Historia═╣
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin