BIOS od podszewki.doc

BIOS od podszewki

Dobrze skonfigurowany BIOS zapewnia optymalną wydajność i stabilność działania komputera. W poniższym artykule prezentujemy najlepsze ustawienia i dajemy wgląd w sztuczki prawdziwych zawodowców.

Producenci komputerów i płyt głównych wolą iść na pewniaka - największą wagę przykładają do stabilności działania sprzętu. Jednak dość często wykazują się przesadną ostrożnością. Często można wydobyć z peceta większą wydajność, nie powodując uszkodzeń sprzętu. W programie konfiguracyjnym BIOS-u, który przywołuje się przeważnie klawiszem [Del], [F1] lub [F2] przed wczytywaniem systemu, czekają na ciebie liczne opcje. Poniższy materiał podpowiada, które z nich warto zmienić. Producenci pecetów i płyt głównych nabywają BIOS od jednego z markowych producentów, jednak potem sami dokonują wielu modyfikacji. Z tego względu te same funkcje BIOS-u różnią się często nazwą, są umieszczone w odmiennych menu lub na stałe usunięte z programu konfiguracyjnego.

Poniższy materiał składa się z trzech dużych części. Z pierwszej dowiesz się, jak skonfigurować komputer, aby uzyskać maksymalną wydajność i stabilność działania. Jeżeli brakuje ci w BIOS-ie określonych parametrów, zajrzyj do drugiej części artykułu ("BIOS bez autoryzacji"). Podpowiadamy w niej, jak odblokować jego ukryte funkcje. Nieoficjalne warianty BIOS-u oferują znacznie więcej niż oryginalne.

Bardziej szczegółowe informacje znajdziesz w ostatniej sekcji artykułu ("BIOS dla zawodowców").

Szybsze uruchamianie

Gdy włączysz komputer, możesz iść na filiżankę kawy. Uruchamianie systemu zajmuje kilka dobrych minut. Jeśli zależy ci na czasie, przyspiesz wczytywanie systemu z poziomu BIOS-u.

1. Bez postu

Funkcja Quick Power On Self Test
Nazwa alternatywna Quick Boot
Lokalizacja Advanced CMOS Features, Boot
Zalecane ustawienie Enabled

Zanim BIOS zainicjuje sprzęt w komputerze, musi przeprowadzić obszerne testy. Jeśli jesteś pewien, że sprzęt działa bez zarzutu, możesz ograniczyć procedurę POST (Power On Self Test) do najbardziej istotnych czynności. Dzięki temu możesz zaoszczędzić nawet niespełna minutę czasu (największą różnicę zanotujesz w pececie z pamięcią RAM o pojemności powyżej 64 MB). Po wyłączeniu POST-u pamięć robocza jest testowana tylko raz (zamiast trzech razy po włączeniu procedury POST).

Jeżeli nie chcesz na stałe rezygnować z bezpieczeństwa, które zapewniają dogłębne testy POST, lecz mimo tego wolałbyś niekiedy pomijać czasochłonną procedurę, nie uaktywniaj opcji szybkiego uruchamiania (jw.). Gdy na ekranie pojawi się komunikat sygnalizujący diagnozowanie pamięci RAM, naciśnij klawisz [Esc]. W ten sposób przerwiesz testy. Tę prostą sztuczkę docenisz przede wszystkim, gdy będziesz musiał często restartować komputer.

2. Właściwy dysk

Funkcja First Boot Device
Nazwa alternatywna Boot Sequence
Lokalizacja Advanced BIOS Features, Advanced, Boot
Zalecane ustawienie HDD:0 lub C:

Za pomocą tego parametru wybiera się napęd, na którym BIOS ma w pierwszej kolejności szukać systemu operacyjnego. Przeważnie system jest zainstalowany na dysku C:, podłączonym jako nadrzędny (master) do głównego kanału EIDE. Wybierz opcję HDD-0, C: lub zawierającą nazwę (etykietę) dysku. Inny napęd startowy wyznacza się tylko wtedy, gdy trzeba wczytać system z innego nośnika, np. dyskietki (opcja Floppy lub A:), napędu CD-ROM (opcja CDROM), zewnętrznego dysku podłączanego przez USB (opcja USB-HDD) lub napędu Zip (opcja ZIP).

Jeśli chcesz uruchomić system ze startowej wtyczki pamięciowej USB, możesz mieć kłopoty ze znalezieniem właściwej opcji w BIOS-ie. Wtyczki USB z kartami pamięciowymi są dość często identyfikowane jako napędy USB. Wówczas należy ustawić opcję USB-FDD, USB-ZIP lub USB-HDD. Szczegółowe informacje zaczerpnij z instrukcji obsługi wtyczki. Jeśli nie znajdziesz w niej stosownej informacji, wypróbuj po kolei wszystkie napędy USB wyszczególnione w BIOS-ie.

3. Dyskietka na spalonym

Funkcja Boot Up Floppy Seek
Nazwy alternatywne Seek Floppy, Floppy Drive Seek
Lokalizacja Advanced BIOS Features, Boot
Zalecane ustawienie Disabled

BIOS poświęca kilka sekund na sprawdzanie stacji dyskietek. Tymczasem po prawidłowym zainstalowaniu napęd ten nie powinien przysparzać kłopotów. Oszczędź kilka sekund, wyłączając procedurę testową.

4. Turbo Windows

Funkcja IDE HDD Block Mode
Nazwa alternatywna HDD Block Mode Sectors
Lokalizacja Integrated Peripherals
Zalecane ustawienie Enabled

Wczytywanie systemu w ogromnym stopniu obciąża twardy dysk. Nim dojdzie do uruchomienia Windows, dysk musi dostarczyć procesorowi i pamięci RAM wiele megabajtów danych. Możesz przyspieszyć tę operację, uaktywniając tryb transmisji, w którym dane nie są przenoszone pojedynczymi sektorami, lecz w blokach po kilkanaście lub kilkadziesiąt (zazwyczaj 32) sektorów. W ten sposób przyspieszysz tylko wczytywanie Windows. Po uruchomieniu systemu sięgnie on po swój własny sterownik trybu blokowego.

Maksymalne wykorzystanie procesora

Nowe procesory wymagają wciąż nowych ustawień w BIOS-ie. Dzięki nim można wykorzystać w praktyce nowe dobrodziejstwa oferowane przez AMD, Intela i innych producentów. Najlepszym przykładem jest technologia hiperwątkowości wprowadzona przez Intela. Dzięki niej system traktuje jeden procesor zainstalowany na płycie głównej jako dwa oddzielne (logiczne) procesory. W niektórych zastosowaniach przynosi to znaczny wzrost wydajności.

5. Szybciej równolegle

Funkcja Hyper-Threading
Nazwy alternatywne CPU Hyper-Threading, Hyper-Threading Technology, Hyper-Threading Function
Lokalizacja Advanced Bios Features, Advanced | CPU Configuration
Zalecane ustawienie Enabled

Opisywana opcja pozwala włączać hiperwątkowość w określonych modelach procesora Pentium 4 - taktowanych z częstotliwością 3,06 GHz przy częstotliwości FSB (Front Side Bus) 533 MHz i we wszystkich modelach z FSB 800 MHz. Dzięki tej funkcji procesor prezentuje się systemowi jako dwa układy logiczne. W ten sposób można uzyskać znaczny wzrost wydajności, korzystając z aplikacji, które pozwalają dzielić się na procesy (wątki), a także podczas użytkowania kilku czy kilkunastu programów jednocześnie.

Hiperwątkowość powinna być obsługiwana nie tylko przez procesor, lecz również przez chipset. Ma to miejsce w przypadku modeli Intel 875P, 865G, 865PE, 865E, a także 850E, 845GE, 845E, 845PE, 845G (tylko B-Stepping) i 845 GV.

Jeśli przed październikiem byłego roku kupiłeś płytę główną z chipsetem, który figuruje na powyższej liście, prawdopodobnie BIOS nie ma funkcji do włączania hiperwątkowości. Jednak chyba można temu zaradzić, aktualizując BIOS. To samo dotyczy chipsetów SiS 655 (B-Stepping), 648FX, R658 (B-Stepping), 648 (B-Stepping), 645DX (B-Stepping), 651 (B-Stepping) i M650 (B-Stepping), a także VIA P4X400. Dodatkowo hiperwątkowość wymaga systemu operacyjnego Windows XP Home Edition lub Professional. Wcześniejsze edycje Windows nie obsługują tej technologii.

Włączanie hiperwątkowości Jeżeli BIOS zawiera funkcję Hyper-Threading, wraz z systemem Windows zostały automatycznie zainstalowane odpowiednie sterowniki. Konieczne jest obsługiwanie przez system trybu ACPI (patrz rozdział "Energooszczędność") i kontrolera APIC (Advanced Programmable Interrupt Controller). Ten ostatni jest odpowiedzialny w systemie wieloprocesorowym za organizowanie żądań przerwań dla poszczególnych procesorów.

Aby sprawdzić, czy sterowniki zostały zainstalowane, przywołaj Menedżer urządzeń i wskaż menu Widok | Urządzenia według połączeń. W wierszu symbolizującym komputer PC z interfejsem ACPI powinna znaleźć się wzmianka o systemie jedno- lub wieloprocesorowym. Gdy włączysz hiperwątkowość z poziomu BIOS-u i wybierzesz w Menedżerze urządzeń menu Widok | Urządzenia według typów, w gałęzi Procesory powinny figurować dwa logiczne układy CPU.

Doinstalowanie hiperwątkowości W gorszej sytuacji znajdziesz się, jeżeli Windows jest już zainstalowany na dysku, lecz brakuje stosownej funkcji w BIOS-ie. Wówczas nie wystarczy jego aktualizacja. Włączenie hiperwątkowości okaże się możliwe tylko wtedy, gdy w Menedżerze urządzeń są wymienione powyżej wpisy. W przeciwnym razie Windows nie wykryje drugiego procesora logicznego. Jeżeli Menedżer urządzeń zamiast komputera jedno- czy wieloprocesorowego wskazuje komputer standardowy lub komputer z interfejsem ACPI, musisz (po zakończeniu czynności aktualizacyjnych) włączyć w BIOS-ie funkcje APIC i ACPI (w obu wypadkach należy ustawić opcję Enabled), a następnie ponownie zainstalować Windows.

6. Wieloprocesorowość do oporu

Funkcja MPS Version Control for OS
Nazwy alternatywne MPS Revision, MPS Table Version
Lokalizacja Advanced Bios Features, Advanced | CPU Configuration
Zalecane ustawienie 1.4

MPS (Multi-Processor Specification) to standard tworzony z myślą o systemach wieloprocesorowych. Informuje system operacyjny o bieżącej konfiguracji komputera. Spośród popularnych obecnie systemów operacyjnych wieloprocesorowość oferują Windows 2000 i XP, a także Linux. Wszystkie obsługują standard MPS w jego rozszerzonej wersji 1.4. Korzystając z któregoś z nich, powinieneś zatem wybrać ustawienie 1.4.

MPS 1.4 jest obsługiwany również przez Windows NT 4. Jeżeli jednak twój system będzie działać niestabilnie po ustawieniu powyższej opcji w BIOS-ie, wybierz MPS 1.1. Pozostałe edycje Windows nie potrafią działać w trybie wieloprocesorowym, więc zmiany przedstawionej funkcji nie mają wpływu na działanie systemu.

Opisywana funkcja jest oferowana nawet przez płyty główne, które dysponują wprawdzie tylko jednym procesorem, lecz obsługują hiperwątkowość (patrz porada 5). Po włączeniu tej technologii procesor udaje przed systemem operacyjnym dwa procesory, a pole MPS Version Control for OS przybiera zwykle domyślną wartość MPS 1.4.

7. Przetaktować Athlon

Funkcja S2K Bus Driving Strength
Lokalizacja Advanced | Chip Configuration
Zalecane ustawienie Auto

Tę opcję możesz znaleźć w BIOS-ie płyt głównych z gniazdem Socket A. S2K oznacza magistralę Athlona. Przedstawiona funkcja służy do regulowania mocy sygnałów danych przesyłanych za pośrednictwem magistrali procesora, która zależy przede wszystkim od układu ścieżek drukowanych na płycie głównej.

Zmiana domyślnego parametru może się przydać tylko w przypadku podkręcenia systemu. Moc sygnałów tranzystora można wówczas ustawiać, podając go w postaci liczby szesnastkowej w polach S2K Strobe P Control i S2K Strobe N Control. W tym wypadku wyższa moc sygnału stabilizuje działanie systemu, bo w wyniku przetaktowania dochodzi do pogorszenia jakości sygnałów ze względu na krótsze cykle taktowania. Natomiast moc sygnału wyższa od nominalnej mocy podanej przez producenta stanowi większe obciążenie dla podzespołów i na dłuższą metę może doprowadzić do ich uszkodzenia.

Porównywalną funkcję do regulowania mocy sygnałów pomiędzy chipsetem i pamięcią DDR znajdziesz w polu DQS Driving Strength.

Stabilizowanie pamięci RAM

Niewłaściwe ustawienia pamięci w BIOS-ie są częstą przyczyną niestabilnego działania systemu. Poprawiając je, powinieneś przywrócić właściwe działanie komputera.

8. Synchronizacja pamięci

Funkcja DRAM Timing
Nazwy alternatywne Configure SDRAM by SPD, DRAM Timing Selectable, Memory Detect By, Memory Timing, SDRAM Configuration, SDRAM Controlled By
Lokalizacja Advanced | Advanced Chipset Features, Advanced | Chip Configuration, Advanced Chipset Features
Zalecane ustawienie By SPD, Optimal, SPD, Yes

Jeśli zastosujesz się do powyższej wskazówki, BIOS automatycznie skonfiguruje czasy dostępu i czasy propagacji modułów pamięciowych, pobierając odpowiednie dane z układu scalonego SPD (Serial Presence Detect).

9. Dostrajanie częstotliwości

Funkcja w pamięciach (DDR) SDRAM CPU: DRAM Clock Ratio
Nazwy alternatywne DDR: CPU Ratio, DRAM Frequency: FSB Ratio, System/DRAM Ratio
Funkcja w pamięciach Rambus RDRAM Frequency: FSB Ratio
Nazwy alternatywne System/Rambus Ratio
Lokalizacja Advanced | Chip Configuration, Advanced Chipset Features, Advanced | Frequency/Voltage Control
Zalecane ustawienie Auto, Default

Nieprawidłowy stosunek częstotliwości procesora do pamięci pogarsza stabilność działania systemu. Najlepiej pozostawić wartość domyślną proponowaną przez BIOS.

10. Szybka pamięć

Funkcja w pamięciach (DDR) SDRAM DRAM Clock
Nazwy alternatywne DRAM Frequency, Memory Frequency
Funkcja w pamięciach Rambus Direct Rambus Clock
Nazwa alternatywna Rambus Channel Frequency
Lokalizacja Advanced | Chip Configuration, Advanced Chipset Features
Zalecane ustawienie Auto, By SPD, SPD

Gdy ustawisz opcję wymienioną powyżej, BIOS przejmie częstotliwość taktowania przewidzianą przez producenta modułów pamięciowych. Jeśli używasz szybszych układów pamięci, niż dopuszcza płyta główna (sprawdź w instrukcji), musisz ręcznie ustawić maksymalną dopuszczalną częstotliwość pamięci.

Szybka partyjka

Karta graficzna zalicza się na pewno do podzespołów, które decydują o łącznej wydajności komputera. Jeśli uda ci się wydobyć z niej ostatnie poty, odczujesz to podczas pracy, lecz przede wszystkim podczas grania na komputerze.

11. Współpraca z procesorem

Funkcja Video Memory Cache Mode
Lokalizacja Advanced | Chip Configuration
Zalecane ustawienie USWC

Stosując się do naszej rady, możesz liczyć na wzrost wydajności w zastosowaniach z przewagą grafiki - np. w grach 3D. Procesor przejmie gromadzenie danych, które powinny znaleźć się w pamięci karty graficznej. Dzięki temu dane są przesyłane szyną AGP do karty w większych pakietach (przeważnie w pakietach 64-bitowych). Wówczas procesor nie musi tak często odrywać się od innych obowiązków, aby realizować zapis danych w pamięci karty graficznej. Jednak przy rzadkich operacjach zapisu przedstawiona metoda prowadzi do zmniejszenia wydajności, bo dane muszą być długo zbierane, nim procesor może wysłać cały pakiet do karty graficznej. W programach generujących grafikę przetwarzane dane są umieszczone przeważnie blisko siebie, co wyklucza dłuższe oczekiwanie.

Opcję USWC (Uncacheable Speculative Write Combining) powinny obsługiwać nawet leciwe karty graficzne, bo standard VBE 2.0 (VESA Bios Extension), na którym się opiera, pochodzi sprzed około siedmiu lat. W razie ewentualnych problemów (np. zawieszania systemu lub czarnego ekranu) powinieneś zmienić wartość pola Video Memory Cache Mode z USWC na UC (Uncached).

12. Karta graficzna a RAM

Funkcja AGP Aperture SizeNazwa alternatywna Graphics Windows Size
Lokalizacja Advanced | Chip Configuration, Advanced | Advanced Chipset Features, Advanced Chipset Features
Zalecane ustawienie 64, 64 MB lub 128, 128 MB

Rozmiar obszaru w pamięci roboczej (pamięci RAM), który jest bezpośrednio adresowany przez procesor karty graficznej, np. w celu buforowania tekstur, zależy od łącznej pojemności pamięci RAM i od zasobów pamięciowych karty graficznej. Zasadniczo nie należy przydzielać parametrowi AGP Aperture Size obszaru przekraczającego połowę zainstalowanej pamięci roboczej. Maksymalna zalecana wartość wynosi 128 MB. W wypadku starszych kart graficznych, które są wyposażone w pamięć o pojemności nieprzekraczającej 32 MB, przydział dodatkowych 128 MB powinien przynieść optymalne wyniki. Jeżeli masz kartę, która dysponuje pamięcią o pojemności ponad 32 MB, wystarczy wydzielić tylko 64 MB.

Podkręcanie dysku

Na rynku twardych dysków ciągle pojawiają się nowości. Standard Ultra-DMA/133 nie jest najlepszym rozwiązaniem. Coraz więcej producentów dysków stosuje nowatorski interfejs Serial ATA, pociągając za sobą producentów płyt głównych. Z kolei w przypadku dysków zewnętrznych godny polecenia jest interfejs FireWire.

13. Konfigurowanie dysku Serial ATA

Funkcja On-Chip-SATA
Nazwa alternatywna On-Chip Serial ATA Setting
Lokalizacja Advanced | Onboard Device Configuration | Onchip IDE (Device), Integrated Peripherals, Integrated Peripherals | Onboard PCI Controller
Zalecane ustawienie Enabled

Ten parametr BIOS-u służy do włączania i wyłączania kontrolera interfejsu Serial ATA (SATA). Wielu producentów wyposaża swoje płyty główne w kontrolery tego typu. SATA stanowi następcę wysłużonego równoległego interfejsu ATA (PATA), obsługującego twarde dyski i inne typy napędów. Kontroler SATA może występować na płycie jako element składowy chipsetu (w tym wypadku chipset obsługuje protokół Serial ATA; obecnie właściwość tę mają modele Intel 875P, 865G, 865P i865PE) lub jako oddzielny układ scalony (układy tego typu oferują Promise i Silicon Image).

Jeżeli chipset obsługuje protokół SATA, stosowna opcja BIOS-u powinna zawierać parametr podrzędny Serial ATA Port0/Port1 Mode, SATA Port0 Configure as lub podobny. Jeśli do komputera są podłączone zarówno napędy PATA, jak i SATA, powinieneś skonfigurować dyski SATA jako nadrzędne lub podrzędne. Wybierz w tym celu opcję Primary Master/Slave lub Secondary Master/Slave w obrębie wspomnianego pola. Jest to konieczne, bo standard SATA nie przewiduje konfiguracji dysków nadrzędnych/podrzędnych, której wymaga leciwy standard PATA. W napędach SATA nie ma nawet zworek konfiguracyjnych, jak w dotychczasowych dyskach. Za pomocą parametru ATA Configuration, SATA/PATA Keep Enabled lub podobnego możesz wybrać rodzaj interfejsu, z którego chcesz korzystać. Do wyboru są trzy możliwości - tylko SATA, tylko PATA lub oba interfejsy równolegle.

14. Uaktywnianie FireWire

Funkcja Onboard 1394
Nazwa alternatywna Onboard IEEE 1394 Controller
Lokalizacja Integrated Peripherals, Integrated Peripherals | Onboard PCI Controller, Advanced | Onboard Device Configuration,
Zalecane ustawienie Enabled

Coraz więcej modeli płyt głównych ma również szybkie łącze FireWire, zwane oficjalnie interfejsem IEEE 1394. Za pomocą powyższego parametru możesz wyłączać i wyłączać wewnętrzny kontroler FireWire na płycie głównej.

Opcje dodatkowe

Administratorzy sieci żyją w nieustannej obawie, że użytkownicy mogliby samowolnie rozkręcać swoje komputery i grzebać w nich. Niektóre wersje BIOS-u zawierają zabezpieczenie przed niedozwolonymi manipulacjami wewnątrz peceta. Inne z kolei potrafią zgłaszać błędy w formie "głosowej". Dzięki temu już nie będziesz się zastanawiać, co oznacza kombinacja kilku krótkich lub długich sygnałów akustycznych.

15. Zabezpieczenie obudowy

Funkcja Case Opening Warning
Nazwy alternatywne Case Opened, Chassis Intrusion
Lokalizacja HW Monitor, PC Health Status
Zalecane ustawienie Enabled

Jeżeli masz obudowę wyposażoną w sensory lub czujniki mechaniczne połączone z płytą główną (sprawdź w instrukcji obsługi płyty głównej lub komputera), ten parametr uaktywni nadzorowanie obudowy. Jeśli została otworzona, komputer poinformuje cię o tym specjalnym sygnałem lub komunikatem podczas kolejnego uruchamiania systemu. Alternatywnie w powyższym polu ustawień BIOS-u może się pojawić napis "Case Opened: Yes". Przedstawiona funkcja musi oferować możliwość resetowania. W przeciwnym razie pecet będzie zgłaszać otwarcie obudowy podczas każdego uruchamiania systemu.

Opisana metoda nadzorowania obudowy znajduje największe zastosowanie w serwerach. Korzystając z programów narzędziowych LAN, komputer może natychmiast sygnalizować administratorowi, że ktoś otworzył obudowę danego peceta.

16. Komunikaty głosowe

Funkcja Speech Post Reporter
Nazwa alternatywna Voice Genie
Lokalizacja Integrated Peripherals, Advanced Speech Configuration, Advanced I/O Configuration
Zalecane ustawienie Enabled

Niektórzy producenci (m.in. Albatron, Asus i Gigabyte) wyposażają płyty główne w układ syntezatora mowy. Dzięki niemu komputer nie sygnalizuje błędów startowych jednym czy kilkoma sygnałami akustycznymi, lecz werbalizuje je, przedstawiając w postaci głosowej. Dzięki temu znacznie szybciej ustalisz problem, który uniemożliwia uruchamianie systemu operacyjnego. Ustawień dokonuje się z poziomu oprogramowania lub przestawiając zworkę na płycie głównej. Asus dołącza nawet narzędzie, które pozwala zastępować predefiniowane komunikaty własnymi nagraniami w postaci plików WAV.

Energooszczędność

Oszczędzając energię elektryczną, zadbasz o środowisko naturalne, lecz również o swój portfel. Kilka następnych porad objaśnia stosowne parametry BIOS-u i ich ustawienia.

17. Uaktywnić oszczędzanie

Funkcja ACPI Function
Nazwa alternatywna ICPA Function
Lokalizacja Power Management Setup, Power Management Features, Power
Zalecane ustawienie Enabled

Standard ACPI (Advanced Configuration and Power Interface) stanowi najbardziej skuteczną metodę oszczędzania prądu w komputerze. Systemy operacyjne obsługujące ACPI (np. Windows 98 SE, Me, 2000 i XP) nadzorują wszystkie programy i podzespoły sprzętowe. W ten sposób wykrywa wszystkie działania w obrębie całego systemu. Gdy stwierdzi bezczynność jednego lub więcej urządzeń, przełącza je w tryb energooszczędny.

Aby Windows mógł korzystać z dobrodziejstw ACPI, komputer musi być wyposażony w płytę główną, która obsługuje ten standard. Jeżeli w BIOS-ie brakuje funkcji do włączania mechanizmu energooszczędnego ACPI, prawdopodobnie masz płytę główną sprzed połowy 1999 r.

Choć płyty wyprodukowane przed wprowadzeniem ACPI nie zapewniają zaawansowanych funkcji oszczędzania energii, niektórzy producenci komputerów lub płyt głównych oferują w swoich witrynach internetowych aktualizacje BIOS-u, które uzupełniają go o nowy standard. Na przykład na stronie h...