101 pytań o życie duchowe.doc

Ks. Marek Chmielewski

101 PYTAŃ
O ŻYCIE DUCHOWE

Lublin 1999

1'rujckl okładki
Marta Orkisitwska

Adiustacja stylistyczna i korekta
Nelly Duławska

Skład komputerowy

i redakcja techniczna książki

Ks. Marek Chmielewski

Copyright by Marek Chmielewski

ISBN 83-87405-99-X

Druk: Wydawnictwo „POLIHYMNIA" sp. z o. o.

Aleja Róż 17, 20-809 Lublin, tel. (081) 746 97 17

e-mail: polihymn@box43.gnet.pl

Moim kochanym Rodzicom
Helenie i Stanisławowi

WYKAZ SKRÓTÓW

ChL —Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Christifi-
deles laici o powołaniu i misji świeckich w Kościele i świe-
cie (30 XII 1988).

DM — Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad
gentes (7 XII 1965).

DV — Jan Paweł II, Encyklika Dominiim et Vivifwantem o Duchu
Świętym w życiu Kościoła i świata (18 V 1986).

DZ              — Sobór Watykański II, Dekret o przystosowanej odnowie życia

zakonnego Perfectae caritatis (28 X 1965).

EN              — Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi o ewan-

gelizacji w świecie współczesnym (8 XII 1975).

FC              — Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Familiaris

consortio o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie
współczesnym (22 XI 1981).

KDK — Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w
świecie współczesnym Gaudium et spes (7 XII 1965).

KK         — Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lu-
men gentium (21 XI 1964).
KKK       — Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum 1994.

KL              — Sobór Watykański II, Konstytucja o świętej liturgii Sacrosanctum

concilium(4Xn 1963).

LR              — Jan Paweł II, List do Rodzin Gratissimam sane z okazji Ro-

ku Rodziny (2 II 1994).

MC — Paweł VI, Adhortacja apostolska Marialis cultus o należytym
kształtowaniu i rozwijaniu kultu Najświętszej Maryi Panny
(2 11 1974).

RD — Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Redemptionis donum o
konsekracji zakonnej w świetle Odkupienia (25 III 1984).

RH         — JanPawełll, Encyklika Redemptor hominis (4 III 1979).

RM — Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris Mater o błogosławio-
nej Maryi Dziewicy w życiu pielgrzymującego Kościoła
(25 III 1987).

NM*              Jan 1'iiwcl  II, l-ncykhka Rcdemptoris missio o stałej aktual-

nofci ponlnitiu misyjnego (7 XII 1990).

Ml*              lun 1'awcł  II, Ailhortacja apostolska Reconciliatio et paeni-

icntui o poicdnaniu i pokucie w dzisiejszym posłannictwie
Kościoła (2 XII 1984).

Kl              „Koc/niki Teologiczne", Lublin 1991-

UDuKal       Teologia duchowości katolickiej, red. W. Słomka, M. Chmielew-
ski, J. Misiurek, A. J. Nowak, Lublin 1993.

VC              — Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Vita conse-

crata o życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele
i świecie (25 III 1996).

OD AUTORA

Jednym z charakterystycznych zjawisk społeczno-kulturowo-reli-
gijnych na przełomie drugiego i trzeciego tysiąclecia jest ożywione za-
interesowanie duchowością, zwłaszcza wśród młodzieży. Jest to zdrowa
reakcja na odczłowieczającą racjonalistyczno-techniczną i konsump-
cyjną cywilizację. Przejawia się ona m.in. w stale rozwijających się
wspólnotach i ruchach, aktywnej obecności laikatu w Kościele, głównie
na poziomie parafialnym, w stale rosnącej liczbie nowych publikacji na
temat modlitwy, medytacji, kierownictwa duchowego itp., jak również
w licznych kursach duchowości i rekolekcjach różnego typu.

Na bazie owego „głodu Boga" pojawiają się różne zjawiska alter-
natywne w stosunku do inicjatyw Kościoła, np. sekty (także satani-
styczne), propagowanie duchowości orientalnej, upowszechnianie pa-
rapsychologii oraz typowe dla nurtu New Age odwoływanie się do po-
wszechnego braterstwa z człowiekiem i przyrodą.

W tym rozpaczliwym wręcz poszukiwaniu tożsamości współczesny
katolik, szczególnie młody, który z natury jest bardzo wrażliwy na
prawdę i dobro, łatwo może się zagubić. Trzeba więc, aby wśród wielu
dręczących pytań, jakie sobie stawia na przełomie tysiącleci, znalazły
się również te o chrześcijański i katolicki kształt życia duchowego.

Pomocą do tego niech będzie niniejsze opracowanie odpowiedzi na
101 pytań o życie duchowe, które może okazać się pomocne dla
wszystkich pragnących usystematyzować swoją wiedzę na temat du-
chowości, a zwłaszcza dla członków różnego rodzaju zrzeszeń. Należy
żywić nadzieję, że z lektury tej książki odniosą korzyść także studenci
teologii, którzy od kilkunastu lat, odkąd rozpocząłem pracę w KUL,
sugerowali całościowe opracowanie problematyki duchowości chrze-
ścijańskiej, nie tylko w formie prowizorycznego skryptu.

Bezpośrednią inspiracją do powstania tej książki była prośba jedne-
go ze studentów teologii, zaangażowanego w Katolickim Radio Lublin.
Po wysłuchaniu mojego wykładu o rozwoju duchowym, poprosił o cykl
audycji na ten temat. Aby w ograniczonym czasie przekazać możliwie
najwięcej treści, postanowiłem do tych programów przygotowywać się
na piśmie. Opracowanie to, po odpowiednich przeróbkach, w postaci

101 pytań i odpowiedzi było potem drukowane w odcinkach na łamach
parafialnego miesięcznika „Wspólne Drogi" od września 1994 do
styc/.nia 1997. Gazetę tę wydaje młodzież należąca do Ruchu Światło-
/ycie / parafii św. Jadwigi w Lublinie. Pozytywne echa tego cyklu za-
chęciły mnie do ponownego publikowania go od kwietnia 1998 roku w
czasopiśmie studenckim pt. „Gazeta Akademicka", wydawanym w
mojej macierzystej diecezji radomskiej, jak również ostatnio na stronie
internetowej Radia Maryja.

Wiele osób, zwłaszcza młodzież, zwracało się z różnymi pytaniami,
jakie zrodziły się im w nawiązaniu do prezentowanych w tych czasopi-
smach refleksji. Upewniło mnie to w przeświadczeniu, że celowym bę-
dzie przygotowanie wersji książkowej. Wszystkim, którzy przez swoje
szczere poszukiwanie prawdy w ten sposób bardzo mi pomogli, pragnę
serdecznie podziękować. Słowa szczególnej wdzięczności kieruję pod
adresem ks. prof. dr hab. Waleriana Słomki, mojego mistrza, oraz pro-
fesorów i adiunktów Instytutu Teologii Duchowości KUL za wszech-
stronną pomoc merytoryczną i życzliwość. Jest również Ktoś, pragnący
pozostać w ukryciu, kto wnikliwie przeczytał maszynopis tej książki i
zgłosił bardzo cenne uwagi.

Sto jeden pytań i odpowiedzi zostało podzielone na 24 grupy tema-
tyczne ujęte w rozdziały, które —jak się wydaje — stanowią trzon pro-
blematyki dotyczącej duchowości chrześcijańskiej, przedstawionej od
strony praktycznej. Oczywiście niniejsze opracowanie, które ma charak-
ter popularyzatorski, nie rości sobie pretensji do wyczerpania niezwykłe-
go i niezmierzonego bogactwa chrześcijańskiego życia duchowego.
Symboliczna liczba sto jeden wyraża pewną całość i zarazem niedosyt
skłaniający do dalszych poszukiwań. I o to właśnie chodzi, aby czytel-
nik stawiał sobie, kapłanom, teologom i różnym ludziom dalsze docie-
kliwe pytania, jak żyć po chrześcijańsku i osiągać świętość w nowym
tysiącleciu. Niech te pytania i najpełniejsze na nie odpowiedzi rodzą się
przede wszystkim w osobistym spotkaniu z Chrystusem, który w Ko-
ściele i w Eucharystii pozostał z nami, aż do skończenia świata (por. Mt
28, 20), aby być Drogą, Prawdą i Życiem (por. J 14, 6).

Lublin, Matki Bożej Różańcowej 1999 roku.

10

I. DUCHOWOŚĆ I ŻYCIE DUCHOWE

1. Ostatnio bardzo modne stało się słowo „duchowość". Co na-
leży przez nie rozumieć?

Wraz ze wzrostem zainteresowania dla wszystkiego, co wykracza
poza materialną i zmysłowo uchwytną rzeczywistość, bardzo często są
używane, a tym samym nadużywane, takie pojęcia, jak: duchowość i
mistyka. Nie są to pojęcia nowe, lecz obecnie przeżywają swój rene-
sans. W środowiskach nie tylko chrześcijańskich znane są od starożyt-
ności. Najprawdopodobniej słowo „duchowość" po raz pierwszy w lite-
raturze chrześcijańskiej pojawiło się w pismach przypisywanych św.
Hieronimowi (t 420) w latach dwudziestych V wieku. W jednym z
rzekomych jego listów autor zachęca dorosłego, dopiero co ochrzczo-
nego, aby wytrwale postępował w tym, co duchowe.

„Duchowość", jak każde pojęcie, przechodziło i nadal przechodzi
długą drogę ewolucji znaczeniowej. Z tego powodu trudno jest podać
jednoznaczny, powszechnie akceptowany jego sens, tym bardziej, że
czasami zamiennie używa się go z pojęciem „życie wewnętrzne" lub
„życie duchowe". Te trzy określenia wskazują w istocie na różne rze-
czywistości.

Pozostawiając specjalistom dociekanie ścisłości znaczeń, przyj-
mijmy, że przez życie wewnętrzne rozumieć będziemy całą aktywność
psychoemocjonalną, poznawczą i wolitywną człowieka, która choć
zawsze nierozdzielnie wiąże się z jego aktywnością zewnętrzną, to jed-
nak stanowi jego centrum osobowe. Każdy zatem człowiek, ponieważ
jest istotą rozumną i wolną, ma życie wewnętrzne, które intuicyjnie od-
różniamy od aktywności zewnętrznej, jako wtórnej w stosunku do we-
wnętrznego świata osoby. Gdy życie wewnętrzne znajduje odniesienie
do rzeczywistości pozazmysłowej, angażując w sposób szczególny
osobowy wymiar człowieka, wówczas można mówić o duchowości.
Najczęściej to odniesienie ma charakter religijny, i wtedy mamy du-
chowość religijną. Oznacza to, że może istnieć także duchowość niere-
ligijna, a wręcz laicka. Dla ścisłości, zwykle duchowość określa się
przymiotnikowo, na przykład: duchowość dalekowschodnia, średnio-

11

wicc/na, współczesna, chrześcijańska itd. Podstawą wyodrębnienia tej
ostatniej jest odniesienie do Osoby Chrystusa.

Innymi słowy: duchowość w ogóle wchodzi w zakres życia we-
wnętrznego, zaś szczególną postacią duchowości religijnej jest ducho-
wość chrześcijańska, znacząca tyle samo, co życie duchowe. Jeśli cho-
dzi i) nazwy, to ostatnio częściej używa się jednak pojęcia „duchowość"
zarówno na oznaczenie praktyki życia duchowego, jak i teorii o życiu
duchowym, czyli teologii duchowości.

...