alejchem szolem -notatki komiwojażera.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

SZOLEM ALEJCHEM

NOTATKI

KOMIWOJAŻERA

Przełożył JAKUB APPENSZLAK

Tower Press 2000

DO CZYTELNIKÓW

Jestem komiwojażerem. Podróżuję jedenaście miesięcy w ciągu roku. Jadę zazwyczaj po-

ciągiem, najczęściej trzecią klasą, i prawie zawsze odwiedzam żydowskie miasta i miastecz-

ka. Bo po cóż bym jeździł tam, gdzie nie ma Żydów?

Mój Boże! Ileż to dziwolągów spotyka się po drodze! Szkoda tylko, że nie jestem pisa-

rzem. Chociaż, prawdę mówiąc, dlaczego nie mam prawa zwać się pisarzem? Kim jest pi-

sarz? Każdy człowiek może zostać pisarzem. Tym bardziej pisarzem żydowskim. Język ży-

dowski – też mi sztuka! Bierze się pióro do ręki i pisze.

Ale, moim zdaniem, nie każdy powinien brać się do pisania. Trzeba się trzymać swojego

zawodu. Fach jest fachem. Tak myślę. Jednakże człowiek próżnujący może znaleźć rozrywkę

w pisaniu.

Jako komiwojażerowi zdarzają mi się w drodze całe dnie, gdy nic nie robię. Siedzę i my-

ślę. Ot, choćby tłuc łbem o ścianę! Przyszedł mi więc dobry pomysł do głowy. Kupiłem kajet

i ołówek. Wszystko, co tylko po drodze słyszę lub widzę, notuję w moim kajecie. W ten spo-

sób, jak widzicie, zapisałem sporo stronic. Starczy pewno do czytania na cały rok! W końcu

jąłem się namyślać, co z tym fantem począć? Wyrzucić? Szkoda. Dlaczegoż nie wydać tego

w książce lub nie wydrukować w gazecie? Niech mnie licho porwie, jeśli nie czytałem gor-

szych rzeczy!

Wziąłem się tedy do pracy. Rozłożyłem cały towar według gatunków. Wyrzuciłem gorsze,

a zostawiłem to, co najlepsze. Podzieliłem go na numery: pierwszy, drugi i tak dalej. Każde

opowiadanie zaopatrzyłem innym tytułem. Nie wiem, czy zrobię na tym interes, czy też doło-

żę. Bardzo pragnąłbym wyjść na czysto!

Nie pytajcie mnie, po co to uczyniłem. Nie wiem. Być może, że to szaleństwo z mojej

strony... Ale przepadło, już się stało! Przed jednym się zabezpieczyłem: przed krytykami.

Zataiłem firmę. Na próżno będą się starali wykryć moje nazwisko. A niech krytykują, niech

się śmieją, niech się pną na gładkie ściany! Dbam o nich tyle co pies o piątą nogę. Nie jestem

pisarzem ani belfrem, ani żadnym łazęgą. Jestem kupcem.

Komiwojażer

KONKURENCI

W największym tłoku – gdy Żydzi pchają się wchodząc i wychodząc, gdy w wagonie roz-

gorzeje walka o miejsca jak, nie przymierzając, w bóżnicy o rodały 1 – zjawiają się zazwyczaj

oboje: on i ona.

On – czarny, tęgi, rozczochrany, z bielmem na oku, ona – ruda, szczupła, krościasta. Oboje

obdarci i szarzy, w łatanych butach. I oboje z jednakowym towarem: on z koszem i ona z ko-

szem. W obu koszach plecione obwarzanki, jajka na twardo, woda sodowa i pomarańcze.

Zdarza się niekiedy, że on ma w koszu papierowe tutki z czerwonymi wiśniami lub zielone,

kwaśne jak ocet winogrona. Wówczas zjawia się ona z takimiż wiśniami lub kwaśnymi jak

ocet winogronami.

Oboje przychodzą jednocześnie, przepychają się przez drzwi wagonu. Oboje mówią jedna-

kową gwarą, ale w sposób .nieco odmienny: on głosem słabym, bez ,,r”, miękko i rozwlekle,

jakby nie miał języka, ona zaś sepleni, jakby w ustach miała kluski.

Sądzicie może, że konkurują ze sobą obniżając ceny? Nic podobnego. Ceny mają jedna-

kowe, a cała ich konkurencja polega na tym, że pragną wzbudzić jak najwięcej litości. Oboje

błagają, aby zmiłować się nad ich pięciorgiem dzieci. (On ma pięcioro sierot – ona również.)

Oboje patrzą wam natarczywie w oczy, podsuwają pod sam nos towar i mielą językiem tak

długo, aż chcąc nie chcąc musicie coś kupić.

Oszałamiają was po prostu tą paplaniną i prośbami. Nie możecie się zdecydować, u kogo

kupić: u niego czy u niej? Jeśli zechcecie oboje zadowolić, spotkacie się wnet z protestem:

– Skoro pan kupuje, niech pan kupi u jednego z nas! Nie tańczy się równocześnie na

dwóch weselach...

A jeśli zamierzacie postąpić sprawiedliwie i kupujecie raz u niego, a innym razem u niej,

to wysuną przeciwko wam mnóstwo pretensji:

– Cóż, dzisiaj się panu nie podobam?

Albo:

– W ubiegłym tygodniu kupił pan u mnie towar i, zdaje się, nie udławił się pan ani nie

otruł!

Gdy zaś zaczynacie im prawić morały i dowodzić, że każdy musi żyć – jak to powiada

Niemiec: Leben und leben lassen – z miejsca otrzymujecie odpowiedź. Nie po niemiecku,

lecz w prostym, zrozumiałym języku żydowskim:

– Wujaszku! Nie siada się na dwóch krzesłach...

Tak jest, drogi przyjacielu! Nigdy nie uda ci się zadowolić wszystkich. Nie próbuj też

wszystkich godzić, bo ci to wyjdzie bokiem! Wiem o tym z własnego doświadczenia. Mógł-

bym ci opowiedzieć, jak to pewnego razu chciałem pogodzić zwaśnioną parę, a w rezultacie

oberwałem burę – i to od własnej żony. Nie chcę jednak mieszać dwóch historii, choć w inte-

resach nieraz tak bywa, że mówi się o jednym towarze, a sprzedaje inny. Zresztą, wróćmy do

naszego opowiadania.

Pewnego razu – było to w dżdżysty, jesienny dzień – niebo rozpłakało się, ziemia była na-

ga i błotnista, a na stacjach tłoczyli się ludzie. Na każdym postoju tłumy pasażerów. Wszyscy

biegną, popychają się, a Żydzi bardziej niż inni. Każdy chce pierwszy wejść do wagonu. Każ-

dy obładowany walizami, paczkami, pościelą.

Zgiełk, ścisk. A wśród największej ciżby – on i ona. Oboje z pełnymi koszami i pchają się

jak zazwyczaj jednym wejściem. Nagle... Co się stało? Obydwa kosze leżą na ziemi. Obwa-

rzanki, jajka, butelki z wodą sodową i pomarańcze poniewierają się w błocie. Krzyki, piski i

jęki mieszają się ze śmiechem konduktorów i wrzawą podróżnych. Dzwonek, gwizd loko-

motywy. Po chwili jedziemy...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: