ENCYKLIKA - 1961. Jan XXIII - Mater et magistra.pdf - Encykliki - everesta

Ze zbiorów

Zygmunta Adamczyka

PAPIEŻ JAN XXII

MATER

ET MAGISTRA

O WSPìŁCZESNYCH PRZEMIANACH

SPOŁECZNYCH

W ŚWIETLE NAUKI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

Encyklika Jego Świątobliwości Jana XXIII z Bożej Opatrzności Papieża do Czcigodnych

Braci Patriarchw, Prymasw, Arcybiskupw, Biskupw i innych Ordynariuszy,

utrzymujących pokj i jedność ze Stolicą Apostolską oraz do całego Duchowieństwa i

Wiernych świata katolickiego o wspłczesnych przemianach społecznych w świetle zasad

nauki chrześcijańskiej.

Czcigodni Bracia i Ukochani Synowie - pozdrowienie i błogosławieństwo

apostolskie.

WSTĘP

1. Matka i Mistrzyni wszystkich narodw, Kościł katolicki po to został ustanowiony przez Jezusa Chrystusa, by

wszyscy, ktrzy w ciągu wiekw znajdą się na jego łonie i staną się jego członkami, osiągnęli pełnię

doskonałego życia i zbawienia. Temu właśnie Kościołowi, filarowi i podwalinie prawdy (1), powierzył

Najświętszy Jego Założyciel dwojakie zadanie: by Mu rodził dzieci oraz by je nauczał i rządził nimi, otaczając

macierzyńską troską życie jednostek i narodw. Niezwykłą godność tego życia otaczał zawsze Kościł

najwyższym szacunkiem i czujnie jej strzegł.

2. Nauka bowiem Chrystusowa łączy niejako ziemię z niebem. Obejmuje ona mianowicie całego człowieka:

jego ducha i ciało, rozum i wolę; wzywa go przy tym do wzniesienia myśli ponad zmienne warunki ludzkiego

bytowania, ku szczytom życia wyższego, gdzie będzie kiedyś zażywał nieprzemijającego szczęścia i pokoju.

3. I choć zadaniem Kościoła świętego jest przede wszystkim prowadzenie dusz do świętości i zapewnienie im

uczestnictwa w dobrach niebiańskich, to jednak troszczy się on także o potrzeby codziennego życia ludzi; nie

tylko ich utrzymanie i warunki bytu, lecz rwnież o dobrobyt i powodzenie w rżnych dziedzinach, zgodnie z

wymaganiami historycznego rozwoju.

4. Pełniąc to wszystko, Kościł święty wprowadza w czyn nakazy Chrystusa, swego Założyciela, ktry mwiąc:

Jam jest droga, prawda i żywot (2), a kiedy indziej lam jest światłość świata (3), miał przede wszystkim na myśli

wieczne zbawienie ludzi. Kiedy zaś, patrząc na zgłodniałe tłumy, zawołał wzruszony: Żal mi tego ludu(4),

okazał rwnież troskę o ziemskie potrzeby ludzi. Zresztą Boski Odkupiciel daje wyraz tej trosce nie tylko w

słowach, lecz rwnież i czynami Swego życia, kiedy to nieraz rozmnaża cudownie chleb, by zaspokoić głd

rzeszy.

5. Chciał On, by chleb ten, przeznaczony na pożywienie dla ciała był zarazem zapowiedzią owego niebiańskiego

pokarmu dusz, jaki miał dać ludziom w przededniu Swej Męki.

6. Nic więc dziwnego, że Kościł katolicki, czerpiąc naukę od Chrystusa i wypełniając Jego nakazy już przez

dwa tysiące lat, czyli od chwili ustanowienia urzędu pierwszych diakonw aż do naszych dni, nisł zawsze

wysoko żagiew miłości, zarwno w swych wskazaniach jak i w bardzo Licznych przykładach. Miłość -

powtarzamy - ktra łączy harmonijnie przykazanie wzajemnego miłowania się z jego wykonywaniem,

urzeczywistniając wspaniale nakaz tego dwojakiego dawania, w ktrym zawiera się cała nauka i działalność

społeczna Kościoła.

7. Bardzo znamiennym dokumentem tej społecznej nauki i działalności, jaką Kościł katolicki rozwijał na

przestrzeni wiekw, jest bezsprzecznie nieśmiertelna Encyklika, rozpoczynająca się od słw Rerum novarum,

(5) ktrą ogłosił przed 70 laty Poprzednik Nasz śp. Leon XIII, podając zasady, wedle ktrych należało

rozwiązać kwestię robotniczą zgodnie ze wskazaniami nauki chrześcijańskiej.

8. Nie często się zdarzało, że słowa papieskie były przyjmowane z rwnie powszechnym uznaniem, jak ten list

Leona XIII, ktry powagą i dalekowzrocznością swej argumentacji oraz mocą sformułowań niewątpliwie z

niewielu tylko innymi dałby się porwnać. Rzeczywiście, wskazwki te i napomnienia miały tak wielkie

znaczenie, że nie można dopuścić do zatarcia się ich w pamięci pźniejszych pokoleń. Rozszerzyły one bowiem

niejako działalność Kościoła katolickiego, ktrego Najwyższy Pasterz, biorąc jakby na siebie cierpienia i skargi.

ludzi biednych i uciemiężonych, przyczynił się w dużej mierze do obrony i przywrcenia im ich praw.

9. Chociaż więc już czas długi upłynął od wydania tej wspaniałej Encykliki, do dziś jeszcze wywiera ona swj

skuteczny i rozległy wpływ. Ujawnia się on w dokumentach papieży, ktrzy, idąc dalej śladami Leona XIII w

sprawach gospodarczych i społecznych, zapożyczali zawsze coś z Encykliki Leonowej, już to wykładając i

wyjaśniając jej treść, już to ośmielając katolikw w ich poczynaniach. Wywiera ona ponadto wpływ na naukę i

instytucje wielu krajw. Wszystko to oczywiście dowodzi, że zarwno starannie zgłębione założenia, jak zasady

postępowania, a wreszcie wypowiadane z ojcowską miłością napomnienia, zawarte w doniosłej Encyklice

Naszego Poprzednika, cieszą się i dziś jeszcze swą pierwotną powagą. Można więc wysunąć z nich nowe i

zbawienne dla ludzi rady, aby mogli oni właściwie osądzać, jakie stają dziś przed nimi problemy społeczne i co

w tych sprawach należy przedsięwziąć.

I. POUCZENIA ENCYKLIKI "RERUM NOVARUM" ORAZ ICH ROZWìJ W NAUCE PIUSA XI I

PIUSA XII

1. SYTUACJA W EPOCE "RERUM NOVARUM"

10. Sądzimy, że wskazania, jakie w bardzo światły Papież podał całej ludzkości, zabłysły tym jaśniejszym

blaskiem, iż zostały ogłoszone w czasach, ktre zalegał szczeglny mrok; z jednej strony był to bowiem okres

radykalnych przemian gospodarczych i politycznych, z drugiej zaś, raz po raz wybuchały wielkie spory i

gwałtowne walki społeczne.

11. Wszyscy dobrze wiemy, że najbardziej wwczas rozpowszechniona i posiadająca największe znaczenie

koncepcja życia gospodarczego wszystko w ogle opierała na automatycznie działających siłach natury i

przeczyła istnieniu jakiegokolwiek związku między prawami moralnymi i ekonomicznymi. Głosiła ona

natomiast, że w działalności gospodarczej należy szukać wyłącznie własnej korzyści; że stosunki gospodarcze

między ludźmi podlegają całkowicie najwyższemu prawu nieograniczonej wolnej konkurencji; że

oprocentowanie kapitałw, ceny towarw i usług, wysokość zyskw oraz płac są określane wyłącznie i w sposb

niejako mechaniczny prawami rynku i że należy jak najbardziej wystrzegać się jakiejkolwiek interwencji władz

państwowych w sprawy gospodarcze. Rwnocześnie zaś związki zawodowe, w zależności od ustawodawstwa

rżnych krajw, albo były całkowicie zabronione, albo jedynie tolerowane, albo wreszcie uznawane za

instytucje prawa prywatnego.

12. W owym bowiem czasie uważano za słuszne to, że nieograniczonej władzy możnych podlegały nie tylko

wszystkie sprawy gospodarcze lecz że władza ta rozciągała się także na całość stosunkw społecznych.

Doprowadziło to do głębokich zaburzeń ustroju gospodarczego.

13. Podczas gdy dokonywała się koncentracja ogromnych majątkw w rękach niewielu, masy robotnikw

cierpiały z dniem każdym rosnący niedostatek. Wynagrodzenie za pracę nie wystarczało nie tylko na

zaspokojenie koniecznych potrzeb życiowych, ale nawet na zażegnanie głodu. Proletariusze byli bardzo często

zmuszeni do pracy w takich warunkach, ktre zagrażały ich zdrowiu, nieskazitelności obyczajw i wierze

religijnej. W takich też, a nieraz nawet jeszcze bardziej nieludzkich warunkach, pracowały dzieci i kobiety. Jak

widmo stawała co dzień przed oczami robotnikw groźba utraty pracy. Następował powolny rozkład życia

rodzinnego.

14. Musiało to siłą rzeczy doprowadzić do tego, że robotnicy, głęboko oburzeni swym losem, otwarcie uznali ten

stan rzeczy za nie do przyjęcia. To zaś z kolei sprawiło, że do środowisk robotniczych zaczęły się coraz

powszechniej zakradać poglądy rewolucyjne, zalecające lekarstwa jeszcze zgubniejsze, niż sama choroba.

2. DROGI ODNOWY WSKAZANE W ENCYKLICE "RERUM NOVARUM"

15. W takich to czasach Leon XIII ogłasza encyklikę Rerum novarum, podając pouczenia w dziedzinie kwestii

społecznej w oparciu o wymagania samej natury ludzkiej, a zarazem zgodnie z duchem i wskazaniami

Ewangelii. Pouczenia te -przez niektrych, jak to zwykle bywa, źle przyjęte - porwały jednak niewątpliwie ogł

ludzkości i znalazły najwyższe uznanie. Nie było to wprawdzie pierwsze wystąpienie Stolicy Apostolskiej w

sprawach doczesnych w charakterze obrońcy pokrzywdzonych. Właśnie ten sam Nasz Poprzednik, śp. Leon XIII

ogłosił już wcześniej inne wypowiedzi, wytyczające w pewnej mierze drogę tej, ktrą tu omawiamy. Zasady

jednak, zawarte w tej Encyklice, zostały po raz pierwszy tak sformułowane, że z jednej strony znajdujemy tu

program działania, z drugiej zaś - jak chyba nie bez racji sądzimy - jakby "sumę" nauki katolickiej w sprawach

społecznych i gospodarczych.

16. Trzeba przyznać, że było to dowodem niemałej odwagi. Ponieważ ośmielano się oskarżać Kościł katolicki,

że w sprawie rozwiązania kwestii społecznej nie czyni nic poza wzywaniem ubogich do cierpliwości w

znoszeniu nędzy i zachęcaniem bogatych do wspaniałomyślności, Leon XIII nie zawahał się sformułować jasno

święte prawa robotnikw i wziąć je w obronę. Przystępując do wyłożenia nakazw i zasad nauki Kościoła

katolickiego w sprawach społecznych stwierdził bez ogrdek: Podejmujemy to zagadnienie z pełną ufnością,

świadomi, że mamy prawo do zabrania głosu; są to bowiem tego rodzaju sprawy, ktrych nie da się skutecznie

rozwiązać, bez odwołania się do pomocy religii i Kościoła (6).

17. Znacie dobrze, Czcigodni Bracia, podstawowe zasady, głoszone przez tego wielce czcigodnego Papieża w

sposb rwnie jasny jak stanowczy. Do nich to trzeba sięgać, dążąc do odnowy wspłżycia między ludźmi, czyli

do odnowy życia gospodarczego i społecznego.

18. Naucza On najpierw o pracy, ktrej nie można w żadnym wypadku uważać za towar, gdyż jest ona

bezpośrednim działaniem osoby ludzkiej. Ponieważ jest ona dla większości ludzi jedynym źrdłem zdobywania

środkw do utrzymania, nie można jej oceniać według kupieckiej miary praw rynkowych, lecz raczej według

zasad sprawiedliwości i słuszności; w przeciwnym bowiem razie umowy o pracę, choćby nawet zawarte

dobrowolnie, będą w gruncie rzeczy naruszeniem zasad sprawiedliwości.

19. Ponadto każdy człowiek ma przyrodzone prawo prywatnego posiadania na własność wszelkich dbr nie

wyłączając dbr produkcyjnych. Państwo nie może znieść tego prawa. Ponieważ jednak na prywatnej własności

dbr ciążą z natury rzeczy obowiązki społeczne, dlatego ci, ktrzy je posiadają, powinni z nich korzystać nie

tylko dla własnej korzyści, lecz także dla pożytku innych ludzi.

20. Jeżeli zaś idzie o państwo, ktrego celem jest troska o dobro wsplne wszystkich w porządku doczesnym, to

nie może ono w żadnym wypadku zaniedbywać starań o sprawy gospodarcze swych obywateli, lecz przeciwnie

winno ono po pierwsze zabiegać o rozwj produkcji i odpowiedniej ilości dbr materialnych, ktrych

użytkowanie jest konieczne do praktykowania cnt (7), a po drugie, obowiązkiem jego jest stać na straży

poszanowania praw wszystkich obywateli, tych zwłaszcza, ktrzy tej opieki najbardziej potrzebują, a więc

robotnikw, kobiet i dzieci. Nie godzi się też państwu uchylać się kiedykolwiek od obowiązku dążenia, w miarę

możliwości, do poprawy warunkw pracy i bytu robotnikw.

21. Państwo powinno dalej czuwać nad tym, aby umowy o pracę zawierano zgodnie z zasadami sprawiedliwości

i słuszności, oraz nad tym, aby materialne i moralne warunki pracy nie uwłaczały godności ludzkiej osoby.

Encyklika Leonowa daje więc całokształt słusznych i miarodajnych wytycznych odnośnie zasad wspłżycia

społecznego, ktre państwa wspłczesne wprowadziły, każde na swj sposb, do własnego ustawodawstwa

społecznego, i ktre przyczyniły się niemało - jak stwierdza Poprzednik Nasz śp. Pius XI w encyklice

Quadragesimo anno (8) - do powstania i rozwoju nowej dziedziny prawa, zwanej "prawem pracy".

22. Encyklika ta potwierdza ponadto przyrodzone prawo pracownikw do zrzeszania się w związki skupiające

bądź to samych robotnikw, bądź też zarwno klasę pracownikw jak i pracodawcw oraz do nadawania tym

zrzeszeniom takiej struktury organizacyjnej, jaką sami uznają za najwłaściwszą ze względu na swe potrzeby

zawodowe. Stwierdza też ona, że pracownicy mają prawo rządzić się zupełnie samodzielnie w ramach tych

związkw oraz podejmować. każdą inicjatywę, ktrą uznają za korzystną dla siebie.

23. Pracownicy i przedsiębiorcy winni wreszcie kierować się we wzajemnych stosunkach zasadami ludzkiej

solidarności, zgodnie z nakazami chrześcijańskiego i braterskiego wspłżycia; zarwno bowiem zasada

nieograniczonej i wolnej konkurencji, ktrą głoszą tak zwani liberałowie, jak i głoszone przez marksistw tezy o

walce klas społecznych są najzupełniej sprzeczne tak z nauką chrześcijańską, jak i z samą ludzką naturą.

24. Są to, Czcigodni Bracia, jak gdyby podwaliny, na ktrych winien opierać się prawdziwy ład życia

gospodarczego.

25. Nic więc dziwnego, że najwybitniejsi spośrd katolikw, zachęceni tymi napomnieniami Encykliki, podjęli

cały szereg akcji, by ogłoszoną naukę wprowadzić w życie. W rżnych krajach świata znaleźli się też i inni,

szczeglnie rozumni ludzie, ktrzy poszli za tymi wskazaniami ze względu na wymagania samej natury ludzkiej.

26. Jak najsłuszniej przeto Encyklika ta zwie się aż do dnia dzisiejszego Wielką Kartą (9) odbudowy ustroju

gospodarczego i społecznego.

3. ENCYKLIKA "QUADRAGESIMO ANNO"

27. Po upływie czterdziestu lat od wydania tego znakomitego jakby kodeksu zasad, Nasz śp. Poprzednik Pius XI

uznał ze swej strony za stosowne wydanie Encykliki, rozpoczynającej się od słw: Quadragesimo anno (10).

28. W dokumencie tym papież stwierdza ponownie, że prawem i obowiązkiem Kościoła jest wnosić swj wkład

do tego szczeglnie ważnego dzieła, jakim jest właściwe rozwiązanie palących problemw społecznych, ktre

tak bardzo nękają całą społeczność ludzką. Podtrzymuje on przeto zasady zawarte w Encyklice Leonowej oraz te

jej nakazy, ktre mają zastosowanie w nowych warunkach. Wykorzystuje wreszcie sposobność, aby nie tylko

wyjaśnić niektre punkty tej nauki, wzbudzające wątpliwości nawet wśrd katolikw, lecz także pouczyć, w

ENCYKLIKA - 1961. Jan XXIII - Mater et magistra.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: