IX. NIEZALEŻNE OD RZĄDU ORGANY REGULUJĄCE
NARODOWY BANK POLSKI
- podmiot kreujący system pieniężny w Polsce
- podmiot emitujący pieniądze, podejmujący wszelkie inne decyzje, od których zależy utrzymanie dobrej kondycji pieniądza
- naczelną ideą ustrojową – niezależność od parlamentu i rządu – niezależność polityczna = brak możliwości wyrażania dezaprobaty dla merytorycznej działalności NBP
- NBP podlega kontroli NIK, ale jedynie fachowej
- odpowiedzialność konstytucyjna prezesa NBP przed TS
- organy NBP: Rada Polityki Pieniężnej, Zarząd NBP, Prezes NBP (na czele obu organów)
- prawo rządu do badania i zatwierdzania rocznego sprawozdania finansowego NBP
- w skład – po 3 członków powoływanych przez Sejm, Senat i Prezydenta – na 6-letnie, jednorazowe kadencje, rozpoczynające się jednocześnie
- rząd nie ma żadnego formalnego wpływu na RPP
- odwoływanie członków – jedynie w przypadku zrzeczenia się przez nich funkcji, choroby, skazania wyrokiem za przestępstwo lub jeśli nie zawiesili działalności w partii politycznej lub związku zawodowej
- nie podlegają odpowiedzialności konstytucyjnej przez TS
- naczelny, konstytucyjny organ NBP – obrady przynajmniej raz w miesiącu, uchwały podejmowane większością głosów w obecności co najmniej 5 członków
- zadaniem – ustalanie corocznie założeń polityki pieniężnej, kierując się tymi założeniami – podejmowanie najważniejszych kroków zmierzających do stabilizacji pieniądza (ustanawianie przepisów prawnych)
- uchwalane założenia polityki pieniężnej – przedstawiane Sejmowi do wiadomości
- Prezes wysyła ponadto założenia RM
- z prowadzonej polityki RPP przedstawia Sejmowi sprawozdanie w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego – analiza wykonania założeń – kontrola NIK
- Prezes, 2 wiceprezesów, 4-6 członków powoływanych przez Prezydenta na wniosek Prezesa NBP
- powoływanie członków Zarządu – powinno następować bez kontrasygnaty (jak również odwoływanie)
- wykonuje uchwały RPP, realizuje całokształt ustawowo określonych zadań NBP poza przypisanymi Prezesowi
- wybierany przez Sejm na wniosek Prezydenta, na 6-letnią kadencję (tylko 2 razy)
- jest organem niezależnym o ograniczonej odpowiedzialności przed Sejmem, odwoływany jedynie na skutek niewykonywania obowiązków z powodu choroby, skazania wyrokiem za przestępstwo lub przez TS
- funkcje reprezentacyjne – reprezentuje państwo polskie w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych; przewodniczy RPP i Zarządowi; jest przełożonym służbowym pracowników NBP, kieruje rewizją wewnętrzną w NBP
- instytucja odpowiadająca za informację publiczną w najważniejszych środkach masowego przekazu – media elektroniczne (radio, telewizja)
- w wszystkich (z wyjątkiem tajemnic) sprawach winna informować publiczna radiofonia i telewizja, wyłączona spod gestii władzy politycznej
- miejsce w strukturze organów państwa: szczególny status konstytucyjny realizacji wolności wypowiedzi za pośrednictwem radia i telewizji – system koncesyjny, jak i utworzenie KRRiT jako odrębnego, wyspecjalizowanego organu
- jednym z podstawowych celów – kontrolowanie działalności innych podmiotów pod kątem zgodności z obowiązującym prawem; KRRiT – w gronie organów kontroli państwowej (IX)
- niezależny status, brak formalnego podporządkowania innym organom
- kontrola obywateli i zrzeszeń, instytucji prywatnych prowadzących lub zamierzających prowadzić działalność polegającą na emitowaniu programów radiowych i telewizyjnych; kontrola spółek akcyjnych publicznej radiofonii i telewizji
- KRRiT – uprawniona do działalności prawotwórczej – zbliżona do aktywności legislacyjnej RM
- KRRiT – wydawanie rozstrzygnięć w sprawach indywidualnych
- charakter administracyjny działalności rady
- jest organem kolegialnym – ustawa: 9 członków (w praktyce – stanowisko sekretarza KRRiT)
- organ o ciągłym trybie działania; system rotacji – co 2 lata kończy się kadencja 1/3 członków Rady; przedłużenie mandatu członka Rady do powołania następcy
- autonomia wewnętrzna – samodzielne określenie regulamin obrad
- wykonuje swoje uprawnienia poprzez uchwały – podejmowane bezwzględną większością głosów ustawowego składu
powoływanie, status prawny
- powoływani przez Sejm (4 członków), Senat (2 członków) i Prezydenta RP (3 członków)
- kadencja – 6 lat, bezwzględny zakaz reelekcji; osoby powołane w miejsce opróżnione – tylko do czasu, gdy kończyłaby się kadencja poprzednika
- członkowie KRRiT winni wyróżniać się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu
- odwołanie: w sytuacji zrzeczenia się funkcji lub choroby, skazania wyrokiem, naruszenia przepisów stwierdzonego przez TS
- zakaz przynależności do partii politycznych, związków zawodowych, prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji
- zakaz równoczesnego sprawowania mandatu parlamentarzysty
- nakaz zawieszenia członkostwa we władzach stowarzyszeń, związków pracodawców, organizacji kościelnych, związków wyznaniowych, zaprzestanie innej pracy zarobkowej
- niezależność w stosunku do organów powołujących (zakaz reelekcji, wyłączenie swobodnego odwołania członka Rady), od nadawców programów (zakaz zajmowania się działalnością w zakresie emitowania programów radiowych i telewizyjnych), od partii politycznych
- kontrola działalności Rady jako całości – obowiązek składania corocznego sprawozdania i informacji o podstawowych problemach radiofonii i telewizji – możliwość odrzucenia przez organy powołujące sprawozdania
pozycja Przewodniczącego
- może nim być tylko osoba zasiadająca w Radzie
- Przewodniczący odpowiedzialny przed Radą, może zostać odwołany 2/3 głosów
- zadania: kierowanie pracami Rady, reprezentowanie jej na zewnątrz
- uprawnienia podejmowania decyzji administracyjnych: udzielanie koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych, cofanie udzielnych koncesji, nakazywanie zaniechania przez nadawcę działań naruszających przepisy prawa lub warunki koncesji, nakładanie kar pieniężnych na naruszających obowiązki wynikające z przepisów i w szczególnych przypadkach na osoby kierujące działalnością nadawcy
- jest odrębnym od Rady organem władzy publicznej, kompetencje ściśle związane z uchwałami Rady – są podstawą jego decyzji administracyjnych
- bieżąca kontrola nad działalnością nadawców programów radiowych i telewizyjnych
Kompetencje KRRiT
- stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji
- rada powołana do strzeżenia gwarantowanych konstytucyjnie wolności wypowiedzi i prawa do informacji
- stanie na straży samodzielności nadawców, otwartego i pluralistycznego charakteru radia i telewizji
- funkcja prawodawcza – konstytucyjne upoważnienie do wydawania rozporządzeń – działalność prawotwórcza wyłącznie o charakterze wykonawczym, tylko na podstawie i w celu wykonania szczegółowego upoważnienia ustawowego
- obowiązek informowania szefa rządu o zamierzonych i przygotowywanych aktach prawnych oraz zapewnienie mu możliwości przedstawienia swego stanowiska
- określanie trybu postępowania w sprawach związanych z ustawowo zagwarantowanym uprawnieniem partii politycznych i innych organizacji społecznych do przedstawiania stanowiska w sprawach publicznych
- funkcja koncesyjna – podejmowanie rozstrzygnięć w sprawie udzielania koncesji
- procedura obejmuje nie tylko analizę pisemnych wniosków, ale również publiczne ustne wyjaśnienia wnioskodawców – uchwała o udzieleniu/nieudzieleniu koncesji – ostateczna (naruszenie zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego)
- funkcja kreacyjna – wybór członków rad nadzorczych publicznych spółek radiofonii i telewizji, powoływanie po 15 członków ich rad programowych
- funkcja kontrolna – upoważnienie Rady do podejmowania rozstrzygnięć w przedmiocie cofnięcia koncesji na rozpowszechnianie programów
- w porozumieniu z Prezesem RM Rada projektuje kierunki polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, opiniuje projekty aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych w swej dziedzinie
- negatywna ocena działalności – dokonywana przez obie izby i głowę państwa (szczególna forma odpowiedzialności politycznej)
- prawo izb do inspirowania działalności Rady przez uwagi i zastrzeżenia zawarte w uchwałach
- zakończenie kadencji w przypadku zgodnego, negatywnego stanowiska wszystkich trzech podmiotów powołujących członków Rady (Prezydent – 14 dni od uchwał izb na decyzję, jeżeli milczy – akceptuje)
- potwierdzenie wygaśnięcia kadencji KRRiT – konieczność kontrasygnaty Premiera
- odpowiedzialność kolegialna, solidarna
- indywidualna odpowiedzialność konstytucyjna przed TS
prawozaoczne