Ciemiński - Miasto z Morza.pdf - Do posłuchania, poczytania i pooglądania - Kamilek2001

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

R. Ciemiński

MIASTO Z MORZA

Tower Press 2000

ZAMACH NA ZATOKĘ

Była więc Gdynia – wieś kaszubska... Gdynia trzech piaszczystych ulic. Gburska wieś nad

zatoką, wioska średnio zamożnych Kaszubów-rolników. Tu i ówdzie stawiająca murowane

budynki, z drewnianym częściowo dworcem, piaszczystymi koleinami polnych dróg

odchodzących od niego w kierunku morskiego brzegu, w pobliże zatoki. Ta Gdynia zaczynała

się od dworca a kończyła na placu Kaszubskim.

W bok od niej, w stronę Oksywia, rozłożyła się osada. rybacka. Szałasów i przytroczonych

do pola niedużych łodzi, Gdynia najuboższa, żywy kontrast z Gdynią rolniczą. Tam gdzie

krzyż maszopów stał w niedużym ogrodzeniu z drewnianych palików i gdzie nie opodal,

przytroczone, suszyły się maszopskie sieci swobodnie poddając się podmuchom wiatrów.

Pomiędzy łodziami wyciągniętymi na brzeg zjawiały się żony rybaków niosąc chrust na

podpałkę, pod palenisko, starannie powiązany w obszerne chusty. W pochyleniu tak szły, w

zgarbieniu, do swoich checzy przycupniętych nad morskim brzegiem i przeto całkiem nie

osłoniętych od wiatru.

A przecież rodziła się już trzecia Gdynia – kąpieliskowa...

W 1902 roku grono co ważniejszych miejscowych obywateli – rodziny Skwierczów,

Grubbów, Wojewskich, Dorszów z Obłuża – założyło tułaj Towarzystwo Akcyjne, którego

zadaniem miało być przygotowywanie osady na przyjęcie gości letniskowych. Potem

zbudowało dom kuracyjny, łazienki damskie i męskie. Wytyczono w szczerym polu pierwsze

ulice. Po tamtej zabudowie pozostał ślad w postaci domu pierwszego polskiego wójta Jana

Radtkego (ul. 10 Lutego 2), willi pani Bernardowej, oraz willi „Luizy”. Willa niemieckiego

wójta Isemeyera i kawiarnia Plichty ustąpiły miejsca nowej Gdyni.

„Gdingen” – taki napis widniał od frontowej strony dworca. Stodoła Grubby naprzeciwko

już stała. Bocianie gniazdo u szczytu nikogo wtedy jeszcze dziwić nie mogło. Dopiero z

upływem lat gdy wokół stanie się kamieniście, żelazobetonowo owo stadko bocianów zyska

rangę symbolu nieledwie.

Na Kamiennej Górze wbijały się w dumę grube buki; liczne maślaki i rydze tu rosły.

Rydzów sporo też było na Polanie Redłowskiej; można było nazbierać ich całe kosze. A od

strony morza Kamienną Górę dzieliły lasy grabowe i leszczynowe.

Ale główną ulicą była wtedy Starowiejska, niby wiejska droga wijąca się pośród

nielicznych gontem lub słomą krytych domków. Gdzieś tam natrafiała na niewiele

obszerniejszą Johannskrugstrasse, późniejszą Świętojańską. Zaś ulica 10 Lutego w owym

czasie – Kurhausalle – dopiero co zdobyła się na rządek kasztanowych drzewek po obu

stronach. Pokrywano też dachówką – rzecz rzadka w tej wioszczynie – wcale okazały

budynek Kurhausu. A że u wylotu polnej drogi stanie, przyda nazwę przyszłej centralnej ulicy

okolonej wtedy zabronowanymi polami, wiadomym było – nie nazbyt urodzajnymi.

Ów Kurhaus przynależny Niemcowi – Schierhornowi – emerytowany to był kapelmistrz

orkiestry wojskowej – zdawał się być później oznaką niemieckiego panowania nad kaszubską

większością. Rączo zabrał się kapelmistrz do interesu, niebawem poczęli zjeżdżać niedzielni

goście z Gdańska. Dwa statki – „Undine” i „Gazelle” przywoziły ich tutaj na tzw. Badefesty.

Po latach okazać się miało, iż Schierhorn zapomogi dostawał od niemieckiego rządu – tzw.

zulage.

Kaszubskie knypki (chłopaki) w butach wchodzą w nurt rzeki Redy, pod Oksywiem

wlewającej się w morze i łapią minogi. Bo woda w rzece jest jak kryształ czysta. Spamiętali

obecni gdyńscy sześćdziesięciolatkowie tamto o czwartej rano wstawanie, wędrówkę przez

pola i łąki na rezurekcję do oksywskiego kościółka pośród kwilenia ptasząt, zapachu

różnokolorowych kwiatów do twarzy im sięgających. To wszystko przecież tam się działo

gdzie dzisiaj port...

Bo była także – Gdynia wszasowo-bukoliczna...

Liczyła 320 mieszkańców. Gdynia tyle stylowych co eleganckich plażowych kostiumów,

atłasowych parasoli i łodzi żaglowych. Zdarzyło się, iż „Ostseebad Gdingen” odwiedziła w

1909 roku mieszkanka Warszawy pani Sikorska. Była w Gdańsku, Sopocie, w Oliwie. W

przewodniku dla turystów przeczytała opis nadmorskiej wioski rybackiej Gdingen

zamieszkałej przez rybaków i rolników kaszubskich. Napisała więc list do polskiej gazety

ukazującej się w Gdańsku z prośbą o informację o Gdyni – wiosce; czy ma urządzenia

letniskowe, jakie są w niej warunki mieszkaniowe. Wkrótce otrzymała odpowiedź. „Redakcja

informuje, że polska nazwa wsi brzmi – Gdynia. I że jest. to malutka wioska rybacka bez

urządzeń. Zaś jedynie znośne warunki do zamieszkania są w Kurhausie obliczonym na

przyjmowanie letników”.

„Gdynia... – wspomni pani Sikorska tę wioszczynę po latach. Cudowny zakątek. Zatoka

otwarta od wschodu i północy. Od zachodu osłonięta wzgórzami pokrytymi mieszanym

lasem. Nazywano go – „panieńskim”, bo otaczał go niegdyś klasztor żeński, po którym ślad

żaden nie pozostał”.

Na rogu Staromiejskiej i 10 Lutego zachodziło się do restauracji (z werandą) Jana Plichty,

karczma Skwierczą bliżej była Placu Kaszubskiego. Tak więc od starego dworca, tego z

pruskiego muru, z drzewa i cegły, papą krytego, wychodziło się na Starowiejską, prosto szło

się aż do miejsca gdzie robiła lekki skręt w lewo, znów szła prosto, mijała sław, dwie wille

panien Szczypiorowych, zakręcała w prawo koło figury świętej i tak wpadała w Plac

Kaszubski, gdzie już i gmina była i podręczny areszt. W prawo zaś od tego miejsca odbijała

droga na Gdańsk, w lewo zaś żwirowano właśnie drogę. Za ładnych parę lat poprowadzi do

Urzędu Morskiego. Ale to jeszcze nie teraz...

Trwały jeszcze i gospoda Grzegorzewskiego – z czasem zmieni swą nazwę na ,,Dwór

Kaszubski” – i sklep rzeźnicki Krefty, i piekarnia Nierzwickiego. Na Portowej – to przy tej

żwirowanej drodze – familia Wojewskich założy restaurację „Pod starym dębem”. Od

sędziwego dębu dokładnie pośrodku drogi stojącego będzie ta nazwa. Wojewscy na tyle do

tego dębu przywiążą się, że gdy Niemcy podczas wojny nakażą ścięcie go dla usunięcia

przeszkody w swobodnym przejeździe, potajemnie przechowają w drewutni kawałki dębu i

potem przy kolejnych pogrzebowych uroczystościach członkom swojej familii przybijać będą

niekorowane kawałki do trumien. Więc, jako się rzekło, restauracja (a i hotel) była i

prowadziła wcale niezgorszy interes. Choć jeszcze nic nie zapowiadało nadchodzącej

koniunktury.

Na plaży tymczasem już następnego roku spotyka się wcale spora grupka Polaków. To

skutek prasowej kampanii wszczętej przez panią Sikorska, do której przylgnie z czasem

przydomek „odkrywczyni Gdyni”. Są więc tu literaci Antoni Chołoniewski i Adolf

Nowaczyński, dr Stefański, późniejszy prezes Towarzystwa Obrony Kresów Zachodnich, dyr.

Opery Warszawskiej Śledziewski, ks. bp Fischer z Małopolski. Rodzina dyrektora „Lutni”

lubelskiej Muchejmera jest tu w komplecie. Są pp. Zaborscy i Zadornowscy oraz dr

Szmalfeldt. Któregoś razu odbywa się wieczór pieśni i poezji kaszubskiej. Wszystko to urywa

się nagle, w sierpniu czternastego roku. Tylko kto mógł wtedy przypuszczać, iż zakłócony

wojną porządek rzeczy doprowadzi do powrotu tej osady, tego skrawka brzegu morskiego do

Polski? Gdy wieś o nazwie Gdinia sprzed wieków podmieni Gdynia po prostu. Wciąż

większa, bardziej popularna i przez swoją kaszubskość – polska.

Ciemiński - Miasto z Morza.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: