Wizerunek endeka ratującego Żydów był komunistom nie na rękę.pdf

„Wizerunek endeka ratującego Żydów był

komunistom nie na rękę”

Data publikacji: 03-5-2011 @ 6:02 pm

Niedawno obchodziliśmy Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy

Wyklętych”, a już 10 marca mija 9. Rocznica śmierci Edwarda

Kemnitza, żołnierza Narodowych Sił Zbrojnych, uhonorowanego przez

Instytut Yad Vashem tytułem „Sprawiedliwy Wśród Narodów

Świata”. O Kemnitzu i innych narodowcach, którzy pomagali Żydom w czasie II wojny

światowej, mówi portalowi Fronda.pl Jacek Misztal z UMK w Toruniu*.

Fronda.pl: 10 marca mija 9. Rocznica śmierci Edwarda Kemnitza, Sprawiedliwego Wśród

Narodów Świata, a przed wojną… ONR-owca. Sprzeczność?

Moim zdaniem o sprzeczności można by mówić jedynie wówczas, gdyby przykłady postaw ludzi

takich jak Kemnitz były przypadkami jednostkowymi. Jednak Edward Kemnitz, przed wojną członek

Pogotowia Patriotów Polskich, Młodzieży Wszechpolskiej, później ONR, a w czasie wojny żołnierz

Narodowych Sił Zbrojnych i aktywny działacz „Żegoty” na tle pozostałych przedstawicieli ruchu

narodowego nie był szczególnym ewenementem. W szeregach narodowców można bowiem

odnaleźć znacznie więcej postaci, które nie bacząc na grożące im niebezpieczeństwo (należy

pamiętać, że Polska była jedynym krajem w Europie, w którym za pomoc Żydom groziła kara

śmierci) czynnie zaangażowały się w niesienie pomocy prześladowanej ludności żydowskiej. Wśród

nich można chociażby wymienić Jana Mosdorfa, jednego z twórców i głównych przywódców ONR-u,

przed wojną okrzyczanego przez środowiska lewicy „największym polskim antysemitą”, który zginął

w Oświęcimiu, za okazywanie wsparcia żydowskim współwięźniom.

Jacy zatem działacze narodowi, oprócz Mosdorfa i Kemnitza, byli zaangażowani w

niesienie pomocy Żydom?

Dobrym przykładem mogą tu być chociażby członkowie narodowej konspiracji w KL Auschwitz,

którzy nieśli pomoc współtowarzyszom niedoli. Wśród nich można by wymienić np. przedwojennych

działaczy warszawskich struktur Młodzieży Wszechpolskiej Jerzego Czarkowskiego, Stefana

Niebudka, Karola Frycza, Aleksandra Heinricha czy też członka ONR-u Bolesława Świderskiego,

który za swoją postawę w obozie zyskał miano „Brata Alberta Oświęcimia”. Wspomniani narodowcy

zajmowali się zdobywaniem jedzenia, lekarstw, ubrań dla współwięźniów i to bez względu na ich

pochodzenie czy polityczne poglądy. W akcję pomocy Żydom zaangażowani byli także liczni

duchowni katoliccy, związani przed wojną z obozem narodowym. Jednym z nich był np. ksiądz

Marceli Godlewski , zajmujący się organizowaniem ucieczek z warszawskiego ghetta, udzielaniem

wsparcia materialnego Żydom czy też fałszowaniem metryk chrztu, które mogły być później

wykorzystywane przez tych, którym udało się wydostać na tzw. „aryjską stronę”.

Dlaczego przypadki osób, związanych z ruchem narodowym, pomagających ludności

żydowskiej w czasie wojny nie są nagłaśniane?

W moim przekonaniu fakt ten jest w znacznej mierze pokłosiem „czarnej legendy”, jaką w czasach

PRL-u budowano wokół ludzi związanych z podziemiem narodowym. Wizerunek endeka ratującego

Żydów był bowiem zupełnie nie na rękę komunistom, którzy przez całe dziesięciolecia starali się

zohydzać ruch narodowy w oczach polskiego społeczeństwa, oskarżając jego członków o

kolaborację z Hitlerem, pronazistowskie sympatie czy udział w niemieckich zbrodniach na ludności

żydowskiej. Częstym zabiegiem komunistycznej propagandy było np. przypisywanie ludziom z

narodowego podziemia przestępstw i zbrodni, których rzeczywistymi sprawcami byli członkowie

takich formacji jak GL czy AL, vide głośna sprawa oddziału GL pod dowództwem Stefana

Kilanowicza vel Grzegorza Korczyńskiego, który na terenie Lubelszczyzny dopuścił się licznych

rabunków, gwałtów i mordów na miejscowych Żydach. Wiele spośród wspomnianych mitów

utrzymuje swoją niezwykłą żywotność również dlatego, iż ludzie którzy je tworzyli w czasach

komunistycznych, dziś jako „wybitne” i „niezależne” autorytety naukowe powtarzają te same

kłamstwa zupełnie bezkarnie.

Nie można jednak zaprzeczyć, że w obozie narodowym występowały postawy

antysemickie. W antologii myśli narodowo-radykalnej „Życie i Śmierć dla narodu!…”

jeden z tekstów źródłowych jest zatytułowany „Likwidujemy Żydów!”…

Faktem jest, iż wśród wielu działaczy przedwojennej endecji istniały silne tendencje antyżydowskie.

Należy jednak pamiętać, iż nigdy nie miały one konotacji rasistowskich, a ogniskowały się przede

wszystkim wokół zagadnień i problemów natury ekonomicznej. Co więcej ruch narodowy, w tym

nawet jego najbardziej radykalne skrzydło, jakim była „Falanga”, zdecydowanie potępiał

rasistowską ideologię nazizmu, jako sprzeczną z duchem i moralnością katolicką. To z pewnością

sprawiło, iż polscy narodowcy nie poszli drogą chorwackich ustaszy czy węgierskich

strzałokrzyżowców, którzy masowo wspierali eksterminację ludności żydowskiej dokonywaną przez

hitlerowskie Niemcy.

Czy zatem narodowcy, pod wpływem doświadczeń wojennych, doznali swoistej

„przemiany” czy też udowodnili, że polski nacjonalizm jest w pewien sposób

chrześcijański i stąd zrodziła się chęć pomagania Żydom?

Polski ruch narodowy już w połowie lat 20- tych przeszedł wyraźną ewolucję ideową, odrzucając

tzw. „nacjonalizm laicki”, wyrosły z tradycji pozytywistycznych, na rzecz „nacjonalizmu

chrześcijańskiego”. Głównym „sprawcą” tej przemiany było przede wszystkim tzw. środowisko

„ młodych”, które po zamachu majowym zaczęło odgrywać coraz większą rolę w obozie

narodowym. Ludzie tworzący to środowisko byli wierzącymi i praktykującymi katolikami, którzy

poprzez swoją postawą i zaangażowaniem wnieśli do doktryny obozu narodowego silne pierwiastki

katolickie. Warto chociażby przypomnieć, iż to właśnie z inicjatywy „młodych” w roku 1936

zorganizowano w Częstochowie tzw. „ślubowania jasnogórskie”, w czasie których Najświętsza

Maryja Panna została obrana patronką polskiej młodzieży akademickiej. Fakt silnego związku

polskiego ruchu narodowego z katolicyzmem potwierdza również przykład tzw. „piątki

poznańskiej”- członków Narodowej Organizacji Bojowej, którzy w czerwcu 1999 roku zostali

beatyfikowani przez papieża Jana Pawła II. W tym kontekście postawa ruchu narodowego wobec

Żydów w czasie okupacji jawi się raczej jako pewien nakaz moralny wynikający z wierności

zasadom katolickim niż przemiana, spowodowane ówczesnymi doświadczeniami.

Rozmawiał Aleksander Majewski

* Jacek Misztal (ur. 1980 r.) – absolwent Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja

Kopernika w Toruniu i doktorant na Wydziale Politologii i Stosunków Międzynarodowych tej uczelni,

badacz dziejów polskiego ruchu narodowego. Autor kilkunastu artykułów naukowych poświęconych

przedwojennym organizacjom nacjonalistycznym.

Tags: aka antisemitism , II RP , jews , nazism , ww2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: