ZASADY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

Założenia  na których opiera się proces cywilny wyrażone normami odnoszącymi się do wszystkich instytucji postępowania- sposób realizacji celów postępowania

1.       Prawo obywateli do sądu –państwo ma obowiązek zapewnić każdej jednostce skuteczną możliwość skierowania swojej sprawy do sądu ( na drogę postępowania cywilnego )

Art. 2 Konstytucji – państwo ma zapewnić ochronę prawną

Art. 45 Konstytucji- Każdy ma prawo do sprawiedliwego , jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy ,niezależny, bezstronny i niezawisły sąd

Art.6 Konwencji o ochronie  praw człowieka i podstawowych wolności

Ograniczenia wynikają tu z kosztów sądowych- art. 111 instytucja zwolnienia od kosztów, oraz ustawa o kosztach sądowych w postępowaniu cywilnym .

2.       Zasada prawdy – by orzeczenie wydane w sprawie zgodne było ze stanem faktycznym

Dociekanie prawdy przez sąd obejmuję:

·          Przeprowadzanie dowodów zgłoszonych przez strony

·          Udzielanie stronom i pełnomocnikom( w sprawie bez zawodowca) potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczeń o skutkach prawnych tych czynności lub ich zaniedbań

·          Ewentualne dopuszczenie dowodu nie wskazanego przez stronę, jeżeli sąd powziął o nim wiadomość z akt sprawy lub oświadczeń stron

Art. 217§1,2 Dowody, art. 233§1,2 – swobodna ocena, art. 232 ciężar dowodu

3.       Zasada równości stron- strony maja równa pozycję , równe prawa procesowe, możliwość korzystania z jednakowych środków

Art. 32. Konstytucji równość wszystkich

Art. 210 wysłuchanie stron – audiatur et altera pars ( art. 149- posiedzenia jawne z udziałem stron, art214 – odroczenie – nieprawidłowości w doręczeniu w związku z niestawiennictwem).Naruszenie zasady może powodować nieważność postępowania.

4.       Zasada dyspozytywności – rozporządzalności

Materialna- dysponowanie przez strony swoimi prawami , będących przedmiotem

Formalna - rozporządzanie czynnościami procesowymi lub tokiem posterowani

Ograniczenia art. 203§4 cofnięcia pozwu tj. sprzeczność z prawem lub zasadami współżycia lub zmierzają do obejścia prawa., art. 223 i 184 ugoda sądowa.

·          Sąd nie wszczyna postępowania z urzędu, a jedynie na wniosek strony

·          Przedmiotem rozpoznawania są jedynie te które zgłoszone przez strony

Wyjątki art. 570 wszczęcie sprawy z urzędu przez sąd opiekuńczy , art. 321 alimenty, szkoda z deliktu – może więcej zasądzić niż żądano.

5.       Zasada kontradyktoryjności- sporności

Sąd rozstrzyga wyłącznie na podstawię dowodów przeprowadzonych przez strony . Sąd ma prawo ( odstępstwo słuszne):

·          Oprzeć się na faktach powszechnie znanych – notoryczność art. 228

·          Art. .232 możliwość dopuszczenia dowodu nie przytoczonego przez stronę.

Głownie do fazy jurysdykcyjnej.

6.       Zasada jawności

Art. 45 konstytucji- rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, a wyłączenie może nastąpić  ze względu na  moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, ochronę życia prywatnego strony lub inny ważny interes prawny .

Art. 7Prawo o ustroju sądów powszechnych

Art. 9 KPC ( wgląd w akta , odpisy , wypisy )

Przez jawność należy rozumieć:

·          Jawność wobec uczestników postępowania

·          Jawność wobec osób postronnych  ( ograniczenia art. . 153, 427)

Ograniczenia jawności to np. posiedzenia niejawne- tam tylko strony wezwane. W postępowaniu nieprocesowym w myśl art. 514 zasadą nie jest jawność  tu  gdy przepis tak stanowi . Wyrok publicznie nawet jeśli jawność wyłączona

W 2 instancji jeżeli zachodzi nieważność. Narada zawsze przy drzwiach zamkniętych .

7.       Zasada bezpośredniości

Celem jest by sąd , który ma wydać wyrok osobiście zetknął się z całym materiałem sprawy, będącym podstawą orzeczenia

·          Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów , przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroków  art. 323 w związku z art.316

·          Postępowanie dowodowe  odbywa się przed sądem orzekającym  art. 235 w związku z art.210, 216- możliwe jednak  sąd wezwany  lub sędzia wyznaczony ( także charakter dowodu, niedogodność, niewspółmierność kosztów)

Postępowanie przed  SN i 2 instancją  raczej charakter pośredni. W 2 instancji wyjątkowo możliwe częściowe postępowanie dowodowe ( art. 382, 386)

8.       Zasada ustności

Ustna forma zapoznania z materiałem dowodowymi faktycznym stanem sprawy . W zasadzie ogranicza się tylko do rozprawy

Art. 210 – wywołanie sprawy , zgłaszanie ustnie żądań, wniosków , twierdzeń na ich poparcie, zgłoszenie  oświadczeń co do twierdzeń drugiej strony .

Zasada ta nie podważą znaczenia pism procesowych , składanych głównie poza rozprawą- 187 pozew, 207 odpowiedź na pozew.  Właściwie nie dotyczy sądu , który swe czynności w formie pisemnej – wyroki , postanowienia, zarządzenia

9.       Zasada koncentracji materiału dowodowego

Celem jest zapobieganie przeciąganiu postępowania( art. 6 szybkość postępowania)- by rozstrzygnięcie na pierwszym posiedzeniu, jeżeli to możliwe bez szkody- chodzi o zachowanie jakości .U nas system mieszany tj.

·          System prekluzji- dotyczy wniosków i zarzutów- jedynie pod uwagę jeśli  przed w daniem się w spór art. 202

·          System dyskrecjonalnej władzy sądu

Instrumenty dla przewodniczącego ; zarządzenie wniesienia odpowiedzi na pozew, wymianę pism w toku sprawy ,  środki dyscyplinujące z art. 103. Możliwość obciążania kosztami  , które powstały w skutek uchyleń itp.

10.    Zasada formalizmu procesowego

Aby dana czynność mogła wywrzeć skutki prawne zamierzone powinna  być w zasadzie dokonana w oznaczonej formie , miejscu i czasie Forma  art. 126,127, 187, 368, 3933, złagodzenie odnośnie usunięcia braków  formalnych i dopiero w razie ich nie usunięcie w przepisanym terminie: zwrot pisma ( art. 130), odrzucenie apelacji  ( art.370), kasacji (art.3933).Podstawowym miejscem czynności  jest sąd, możliwe jednak nadanie w urzędzie pocztowym .Czas- niedotrzymanie terminów ujemne skutki , bo czynność podjęta po terminie jest bezskuteczna art. 167( złagodzone  przywrócenie art. 168)

Czas dokonywanych czynności procesowych limitowany jest :czas trwania postępowania w sprawię, terminy ustawowe . Odwołanie czynności do momentu  gdy nie wywołały skutków w postaci orzeczenia.

PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA

Warunki , które muszą być spełnione , aby mogło zostać ono wszczęte, przeprowadzone i zakończone.

Przesłanki formalne decydują o prawidłowości toku postępowania

Przesłanki materialne- o osiągnięciu celu danego postępowania np. legitymacja. Prowadzi  do oddalenia powództwa nie mając na nie wpływu

Przesłanki bezwzględne- decydują o ważności procesu . Z urzędu zawsze brane przez sąd, powodują nieważność postępowania. W zasadzie nieusuwalne ,choć np. res iudicata – zmiana przy uchyleniu wcześniejszego wyroku.

Przesłanki względne – odnoszą się do prawidłowości procesu , przewidziane ustawą następstwa procesowe, możliwość usunięcia przez stronę lub sąd

Istnienie przesłanki negatywnej lub brak pozytywnej nazywamy przeszkodą procesową.

PRZESŁANKI BEZWZGLĘDNE POZYTYWNE:

Decydują o ważności procesu, brane przez sąd pod uwagę na każdym etapie procesu:

1.       Dopuszczalność drogi sądowej  art. 379 pkt1

2.       Jurysdykcja krajowa nieusuwalna

3.       Zdolność sądowa stron art. 379 pkt2

4.       Zdolność procesowa stron lub odpowiednie zastępstwo przez przedstawiciela ustawowego

5.       Należyte umocowanie pełnomocnictwa strony , jeżeli działa przez pełnomocnika art. 379 pkt2

PRZESŁANKI BEZWZGLĘDNE NEGATYWNE

1.        Lis pendis art. 379 pkt3

2.        Res iudicata art 379 pkt3

3.        Skład sądu sprzeczny z przepisami prawa art. 379 pkt4

4.        Udział w rozpoznawaniu sprawy sędziego wyłączonego z mocy ustawy- iudex inhabilis art379 pkt4

5.        Niewłaściwość sądu rejonowego, w sprawie należącej do właściwości sądu okręgowego bez względu na wartość przedmiotu sporu art. 379 pkt6

PRZESŁANKI WZGLĘDNE POZYTYWNE:

1.        Właściwość trybu postępowania art. 201i 202( gdy się zorientuje to przekazuje – możliwość powtórki czynności)

2.        Właściwość sądu poza wypadkiem z art. 379 pkt6- art. 200i 202( automatyczne przekazywanie sprawy)

PRZESŁANKI WZGLĘDNE NEGATYWNE

1.        Istnienie zapisu na sąd polubowny art. 199§1 pkt4 w związku z art. 202

2.        Niezłożeni  kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu  przez powoda cudzoziemca

3.        Immunitet dyplomatyczny pozwanego art. 1111-1116

PODMIOTY POSTĘPOWANIA CYWILNEGO

SĄD

SKŁĄD SĄDU :istotne bo gdy skład sprzeczny z przepisami zachodzi nieważność postępowania art. 379 pkt4

1 instancja

·          PROCES  1 sędzia + 2 ławników, chyba że przepis szczególny stanowi  inaczej tj. na zarządzenie prezesa możliwe 3 sędziów zawodowo (szczególna zawiłość ,charakter precedensowy), ogłoszenie upadłości zawsze 3 sędziów

·          NIEPROCES- art. 509 – 1 sędzia , w poważniejszych + 2 ławników np. władza rodzicielska, udzielanie zezwoleń opiekuna i rodzica na rozporządzanie majątkiem dziecka, przysposobienie, spory między organami przedsiębiorstwa

2 instancja- 3 sędziów, ale o wnioskach dowodowych rozstrzyga 1

SN- 3 sędziów , ale w razie tzw. przesądu wystarczy 1 ( odmowa przyjęcia kasacji do rozpoznania, bądź zwrotu w celu usunięcia braków

WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO(odpowiednie stosowanie do ławników, prokuratora itp.)

Z mocy ustawy – iudex inhabilis art. 48

·          Pozostaje ze strona  w takim stosunku prawnym, że wynik oddziaływa na jego prawa i obowiązki

·          W sprawach  małżonka, krewnych , powinowatych w linii prostej , krewnych bocznych do 4 stopnia i powinowatych do 2

·          W sprawach osób związanych z nim przysposobieniem , opieka , kuratelą

·          W sprawach , gzie był lub jest pełnomocnikiem  lub radcą prawnym jednej ze stron

·          W sprawach gdzie w niższej instancji brał udział, gdy brał udział w sporządzaniu skarżonego aktu, gdy występował jako prokurator

Możliwe ,że będą podstawa do wznowienia postępowania, prowadzą do nieważności postępowania

Na wniosek – iudex suspectus

Na żądanie sędziego lub wniosek strony, gdy zachodzi stosunek osobisty mogący wywołać wątpliwość co do bezstronności sędziego  art. 49. Wniosek zgłaszamy na piśmie lub ustnie do protokołu, i uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia. Sędzia dział tylko co do czynności nie cierpiących zwłoki , Rozstrzyga o tym sąd w którym sprawa się toczy lub sąd przełożony- postanowieniem( 3 sędziów)- na co przysługuje zażalenie

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU – zakres uprawnień do rozpoznawania i rozstrzygania oraz dokonywania czynności w postępowaniu cywilnym

1.        Właściwość ustawowa- zasada

2.        Właściwość umowna-  prorogatio fori – z umowy prorogacyjnej . Strony nie mogą zmieniać właściwości wyłącznej – odnosi się tylko do procesu . Powołanie tylko przed wdaniem się w spór art. 202

3.        Właściwość delegacyjna- wynikająca z przydzielenia danej sprawy przez sąd wyższej instancji, np.

·          nie można na podstawie okoliczności ustalić właściwości miejscowej ( wyznacza SN)

·          sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznawać sprawy ( wyznacza przełożony sąd)

·          w sprawach z prawa pracy  na zgodny wniosek stron przekazać do innego równorzędnego  - celowość

·          uwzględnienie kasacji uchylenie zaskarżonego wyroku- SN może do ponownego rozpoznania sądowi równorzędnemu

1.        właściwość miejscowa- jaki sąd ze względu na podział państwa jest właściwy

2.        właściwość rzeczową – przedmiotową- polega na podziale co dla rejonu co dla okręgu

3.        właściwość funkcjonalna –podział funkcji z zakresu dokonywanych czynności 

WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA:

1.        Właściwość ogólna-miejsce zamieszkania( pobytu - właściwość subsydiarna), siedziba jeśli chodzi o SP( siedziba państwowej jednostki organizacyjnej), osoby prawne i inne  podmioty nie będące osobą fizyczną ( organizacje społeczne).

2.        Właściwość szczególna:

Przemienna- gdy powództwo można wytoczyć bądź przed sądem właściwym ogólnie bądź wskazanym w przepisach kodeksu art. 31:

·          o roszczenie alimentacyjne, ustalenie ojcostwa ( sąd właściwy dla osoby uprawnionej  art. 32),

·          o roszczenie majątkowe w okręgu gdzie znajduje się jednostka organizacyjna jeżeli roszczenie w związku z działalnością art. 33

·          o ustalenie istnienia umowy, jej wykonanie, rozwiązanie , unieważnienie- przed sąd miejsca jej wykonania art.34

·          delikt – tam gdzie zdarzenie art.35

·          roszczenie zapłaty za prowadzenie sprawy – sąd prowadzenia sprawy art.36

·          z najmu , dzierżawy miejsce położenia nieruchomości art..37

·          z prawa pracy-przed sąd w którego okręgu praca jest wykonywana lub gdzie znajduję się zakład pracy

Wyłączna-nie ma odstępstwa (umowa prerogacyjna- nie ważna ipso jure)

·          Powództwo o własność i inne prawa  na nieruchomości—miejsce jej położenia. Rozciąga się też na roszczenia osobiste związane i dochłodzone łącznie przeciw temu samemu

·          Powództwo z tytułu dziedziczenia, spadku, zachowku, zapisów itp.-ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy lub sąd spadku

·          Powództwo ze stosunku członkostwa w spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia- według siedziby art.40

·          Powództwo ze stosunku małżeństwa- ostatnie  wspólne miejsc zamieszkania, jeżeli jedno choć dalej tam przebywa. Inaczej właściwość ogólna.

...