SZKOŁA ALTERNATYWNA CELESTYNA FREINETA
POJĘCIE EDUKACJI ALTERNATYWNEJ
Aby w pełni zrozumieć zjawisko Edukacji Alternatywnej, na wstępie należałoby wyjaśnić samo jej pojęcie.
Edukacja Alternatywna to swoistego rodzaju forma opozycji wobec państwowego i sformalizowanego systemu szkolnego.
O Edukacji Alternatywnej mówimy wtedy, gdy stwarza ona wybór pomiędzy co najmniej dwiema możliwościami w sferze uczenia się człowieka.
Charakterystyczną cechą omawianej edukacji jest odrzucenie pewnych elementów tradycyjnej szkoły np.:
- odejście od demokratyzacji państwowego systemu szkolnego na rzecz autentycznej humanizacji edukacji
- stworzenie szkoły ujmowanej całościowo i wspierającej wielokierunkowy rozwój aktywności dzieci zamiast tradycyjnego modelu opartego na „sumie przedmiotów szkolnych”
- jak uważa R.Więckowski w tej edukacji chodzi o zastąpienie tradycyjnej funkcji programu, czyli funkcji realizacyjnej funkcją interpretacyjną
- uznanie aktywności dzieci i dzień ich pracy za podstawową organizacyjną formę edukacji.
-
W tej edukacji także ważną rolę pełnią same alternatywy, które różnicują się następująco:
- kształcenie publiczne i niepubliczne
- kształcenie tradycyjne i innowacyjne
- kształcenie adaptacyjne i emancypacyjne
- wychowanie autorytarne i antyautorytarne
- wychowanie dyrektywne i niedyrektywne
- pedagogika i antypedagogika itp.....
Edukacja Alternatywna sama w sobie jest zjawiskiem ponadnarodowym, występującym prawie we wszystkich krajach o ustroju demokratycznym lub ten ustrój dopiero budujących.
Jej obecność jest możliwa dzięki pluralizmowi i tolerancji panujących w danym kraju oraz otwartość społeczeństwa na „odmienność”, elastyczność i spontaniczność działania. Dzięki temu edukacja ta staje się trwałą, dopełniającą częścią kultury współczesnej.
ISTOTA I ZAŁOŻENIA EDUKACJI ALTERNATYWNEJ
Edukacja Alternatywna żeby móc zaistnieć musi najpierw spełniać warunek negatywny poprzez rozpoznanie w obszarze swojej rzeczywistości tego, czego pedagodzy nie zamierzają kontynuować lub uwzględniać w swojej własnej działalności.
Innymi słowy edukacja ta pojawia się wówczas, gdy dotychczasowe jej rozwiązania nie sprzyjają realizacji dobru, a wręcz odwrotnie, naruszają go lub wchodzą z nim w konflikt i faktycznie sprzyjają celom dokładnie przeciwstawnym np.;
- pod hasłem moralność – demoralizują
- chcąc uczyć jednego – uczą czegoś zupełnie innego
- czasem zabijają samą chęć do uczenia się czegokolwiek.
I tu właśnie nasuwa nam się kolejne pytanie dotyczące podstawowych założeń Edukacji Alternatywnej.
Do głównych założeń tejże edukacji należą :
- Humanizacja edukacji
Humanizacja edukacji mówi nam, iż każde dziecko ma indywidualną drogę rozwoju. Wychowanie i nauczanie pomaga mu w tworzeniu siebie .
Humanizacja edukacji oznacza tez pełne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych dzieci, stymulowanie ich rozwoju i ich zaspakajanie.
- Zastępowanie tradycyjnych pojęć nauczania, metod nauczania, metodami wspierania aktywności edukacyjnej dzieci ( formy percepcyjno – innowacyjne)
- W pracy pedagogicznej eksponowaną pozycję zajmuje tzw „przymus wewnętrzny” jako podstawowe źródło aktywności edukacyjnej.
zewnętrznego może przybrać postać tzw „ pedagogicznej tresury”,
która jest często spotykana w państwowym systemie oświaty.
- W edukacji alternatywnej następuje zamiana funkcji programu, z funkcji realizacyjnej na funkcję interpretacyjną programu, która wykorzystuje treści programowe, bierze pod uwagę potrzeby edukacyjne dzieci oraz wspiera ich aktywność.
- Ważną cechą edukacji alternatywnej jest diagnozowanie osiągnięć
rozwojowych dzieci przy wykorzystaniu metod obserwacyjnych. Jej wyznacznikiem jest tzw ocena opisowa.
- W wielu koncepcjach alternatywnej edukacji podejmuje się próby odejścia od lekcyjnych form organizacyjnych szkoły na rzecz założenia, że podstawową formą organizacyjną edukacji jest dzień pracy i aktywność dzieci. Założenie to ma bardzo poważne konsekwencje. Np. w planowaniu pracy zwraca się uwagę nie na tzw „przydziały godzinowo-przedmiotowe”, ale na całościową koncepcję organizacyjną, umożliwiającą stymulację wielokierunkowej aktywności dzieci w ciągu dnia, tygodnia itp. Jest to, wbrew pozorom, istotna zmiana organizacyjnego funkcjonowania instytucji edukacyjnych.
ZAŁOŻENIA OGÓLNE SZKOLNICTWA ALTERNATYWNEGO
Szkolnictwo alternatywne w stosunku do szkolnictwa tradycyjnego charakteryzuje się nieco odmiennymi propozycjami w ogólnych założeniach.
A mianowicie; cechą konstruktywną tejże szkoły jest przede wszystkim otwarcie na otaczającą rzeczywistość, nastawienie na rzeczy postępowe i twórcze, czyli takie, które pobudzają uczniów do samodzielnej, wręcz samorzutnej działalności poznawczej.
Szkoła z założenia powinna kształtować i rozwijać zainteresowania uczniów, powinna zaspakajać różnorodne potrzeby intelektualne i emocjonalne wychowanków, oprócz tego powinna stanowić filar stymulujący grupowe formy pracy, który dąży do zaszczepienia w dzieciach chęć samokształcenia.
Szkoła taka z góry powinna sprzyjać wielostronnemu rozwojowi dzieci , młodzieży i dorosłych, którzy to także w coraz to większym stopniu i szerszym zakresie musza się uczyć w sposób zinstytucjonalizowany.
Autorzy tego typu rozważań edukacyjnych nie są przekonani ,że szkoła jest „nieunikniona”, lecz wskazują, iż musi to być szkoła wolna od niedostatków czy błędów, charakteryzujących szkołę obecną.
Zaznaczają jednocześnie, że usunięcie tych błędów w szkolnictwie nie jest możliwe poprzez samo „otworzenie szkoły” lecz poprzez wdrążanie zasadniczych zmian dotychczasowego modelu pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Według założeń szkolnictwa alternatywnego :
1. uczeń będzie jednocześnie podmiotem i przedmiotem nauczania – uczenia się
2. nauczyciel nie będzie postacią tak silnie eksponowaną, jak w szkole konwencjonalnej, niemniej jego rola ma nadal spore znaczenie.
3. w szkole otwartej (tak nazywamy szkołę alternatywną) uczniowie mają szeroki, częsty i bezpośredni kontakt z rzeczywistością społeczną, przyrodnicza i kulturową. Uczą się zarówno w szkole, jak i poza nią, oprócz tego łączą naukę z pracą, w tym również z pracą zarobkową
4. uczniowie korzystają z pomocy profesjonalnych i nieprofesjonalnych nauczycieli.
5. ich praca odbywa się w grupach kilkuosobowych, a ponad to mają pewien wpływ na dobór treści, metod i środków nauczania –uczenia się.
W wyniku połączenia powyższych założeń i zmiany modelu dydaktyczno- wychowawczego możliwe jest stworzenie szkoły alternatywnej, która w pełni nastawiona jest na dobro wychowanka i nauczyciela, a tym samych utworzenie lepszego systemu edukacyjnego, dającego coraz to pomyślniejsze wyniki nauczania- uczenia się.
Celestyn Freinet był francuskim pedagogiem, który żył w latach 1896 - 1966.
Pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się obserwacje i doświadczenia wielu generacji. Dlatego swoje poglądy pedagogiczne ? tzw. zdrowego rozsądku zatytułował ? Gawędy Mateusza?. Mateusz był autentyczną postacią, mędrcem, filozofem i poetą wiejskim, z którym Freinet często rozmawiał. W czasie pierwszej wojny światowej Celestyn Freinet został ciężko ranny. Po dojściu do zdrowia podjął pracę nauczyciela. W 1920 roku zaczął uczyć w dwuklasowej , wiejskiej szkole. Freinet stwierdził, że tradycyjne nauczanie nie budziło zainteresowania uczniów. Młody nauczyciel zaczyna więc eksperymentować, szukać innych, bardziej nowoczesnych metod nauczania i wychowania. Studiuje literaturę pedagogiczną, koresponduje ze znanymi pedagogami, bierze udział w kongresach nauczycieli nowatorów, w 1924 roku wyjeżdża do Związku Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się realizować swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. Dlatego w 1934 roku założył prywatną szkołę, w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne, opracowane przez siebie. Celestyn Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym lecz jej celem powinno być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.
DOPUŚCIĆ DZIECKO DO GŁOSU, CZYLI KONCEPCJE WYCHOWAWCZE CELESTYNA FREINETA
Freinet pragnął, aby szkoła stała się terenem swobodnej aktywności i miejscem przyjaznym dzieciom. Jego koncepcje są dzisiaj uważane za wzór nowoczesnej szkoły. Stosowana przez niego metoda opierała się głównie na swobodnej ekspresji twórczej dzieci.
C. Freinet wyróżnił trzy podstawowe czynniki, które, jego zdaniem, mają szkodliwy
wpływ na proces kształcenia. A są to:
• lekcje podzielone na poszczególne przedmioty;
• podręczniki, które jego zdaniem trzymają w jarzmie zarówno ucznia, jak i
nauczyciela;
• stereotypowe ćwiczenia, wykonywane przez cały zespół klasowy.
C. Freinet analizuje cykl rozwojowy jednostki ludzkiej,
wskazując, jakie czynniki i sytuacje mogą zakłócać ten rozwój, a jakie przyczyniają się
do wzmocnienia potencjału życiowego człowieka. Wyodrębnia w tym dziele trzy naturalne fazy rozwoju psychicznego, które trzeba uwzględniać nie tylko w pracy z
każdą jednostką, ale i wówczas, gdy konstruuje się system oświatowo-wychowawczy.
I tak wyróżnił następujące fazy, z których:
• I faza – szukanie po omacku – obejmuje głównie okres od narodzin dziecka do
początków wczesnej edukacji szkolnej. Szukanie po omacku stanowi centralne
pojęcie w psychologicznej koncepcji C. Freineta.
W jego interpretacji jest to uniwersalny mechanizm procesu uczenia się,
przyswajania wiedzy, dochodzenia do prawdy, który stanowi naturalną
podstawę tworzenia trwałych nastawień i zachowań jednostki. W rozumieniu C.
Freineta szukanie po omacku jest czymś więcej aniżeli działaniem opartym na
metodzie prób i błędów.
• II faza – tzw. urządzanie się (arrangement) w otaczającym świecie – dziecko,
mając już pewien zasób doświadczeń, zaczyna po swojemu porządkować teren
swojego życia i działania.
• III faza – gdy dominuje zabawa – praca, a potem praca – zabawa, jest okresem
dojrzewania jednostki do podstawowych zadań życiowych i społecznych.
Mając na względzie kolejne fazy rozwoju psychicznego dziecka, pedagogika powinna
zmierzać – zdaniem Freineta – do zachowania, a nawet wzmocnienia potencjału
życiowego, jakim dysponują dzieci. Właśnie tego potencjału, który jest zwalczany i w
dużej mierze niweczony przez tradycyjne metody pracy szkolnej. Z przedstawionych
założeń wyłania się idea, że pedagogika powinna wzmacniać potencjał życiowy i brać
pod uwagę potrzeby dziecka. W związku z tym C. Freinet krytykował szkołę tradycyjną,
werbalną i sformalizowaną, postulował zaś szacunek dla osobowości dziecka i
akcentował aspekt sprzyjania rozwojowi. C. Freinet twierdził , że należy zwrócić
uwagę, aby dobierać treści kształcenia w taki sposób, żeby rozwijać wszystkie rodzaje
inteligencji: inteligencję abstrakcyjną a także, a może nawet przede wszystkim –
inteligencję rąk, inteligencję artystyczną, inteligencję poznawczą, inteligencję twórczą
oraz inteligencję polityczną i społeczną..C. Freinet wysuwa postulat wychowania
naturalnego, co znaczy, że w wychowaniu należy uwzględniać naturalne prawa
rozwoju, naturalne reakcje i naturalne tendencje występujące w zachowaniu wszelkich istot żywych. Jest on przekonany, że poznawanie i opanowywanie rzeczywistości
otaczającej człowieka dokonuje się nie tylko przez intelekt, ale także przez emocje oraz
instynkty.
Założenia pedagogiki Freineta:
· nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie
· przedszkole, szkoła nie mogą selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinny pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych
· w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka
· pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń
· w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń
· założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą technik, które ułatwiają pracę nauczyciela.
Do zadań szkoły należy więc organizowanie dzieciom środowiska normalnego i
bogatego, zbliżonego do tego, gdzie w przyszłości będą musiały rozwiązywać różne
problemy.
Rola nauczycieli polega na animowaniu pracy uczniów oraz na zachęcaniu ich do
podejmowania działań twórczych. W sytuacjach gdy dziecko nie ma pomysłów czy
powoli nabiera wiary we własne siły, nauczyciel pełni rolę doradcy i inspiratora w myśl
zasady dyskretnej pomocy. Życzliwa postawa nauczyciela ma stwarzać klimat
wzajemnego zaufania oraz bezpiecznych sytuacji ćwiczeniowych, a także sprzyjać
nawiązywaniu naturalnego dialogu między dzieckiem i nauczycielem. Nauczyciel
projektuje różnego typu sytuacje edukacyjne. W zależności od stopnia inicjatywy
nauczyciela będą to:
• sytuacje naturalne – pozostawiające dziecku maksimum możliwości wyboru i
inicjatywy,
• sytuacje naturalne wzmocnione – nauczyciel kieruje uwagę dziecka na
konkretną sprawę, ale pozostawia mu swobodny wybór rodzaju i form działania,
• sytuacje organizowane – kiedy to nauczyciel określa temat, formę, cel, stawia
konkretne działania, jednak sposób wykonania owego zadania pozostawia
inwencji dzieci.
W działaniach dydaktycznych wykorzystuje się głównie ekspresję twórczą, która
stanowi przeciwieństwo biernego zapamiętywania przekazu gotowych informacji.
Techniki wykorzystywane w pracy z dziećmi, oraz sposoby ich wykorzystania:
1.Technika swobodnego tekstu.2.Fiszki autokreatywne.3.Korespondencja międzyszkolna.4.Gazetka szkolna.5.Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna.
6.Doświadczenia poszukujące
Ma na celu kształcenie umiejętność poprawnego wypowiadania swoich myśli, wrażeń i przeżyć. Oto kolejność pracy:
1. Najpierw nauczyciel z uczniami ustala temat wypracowania.2. Następnie dzieci piszą indywidualnie tekst na kartkach.3. W małych grupach dzieci prezentują swoje teksty i wybierają ich zdaniem najlepszy.4. Autor wybranego tekstu czyta głośno swój tekst na forum klasy.Jeżeli klas jest mała liczebnie wszystkie dzieci prezentują swoje prace.5. Uczniowie głosują, który tekst najbardziej im się podobał i uzasadniają swój wybór.6. Wybrany tekst jest przepisany na tablicy.7. Tekst jest poprawiany językowo, usuwane są błędy ortograficzne, gramatyczne, interpunkcyjne. Dzięki temu uczniowie powtarzają zasady pisowni.8. Tekst jest wzbogacany. Dodawane są określenia, wyrazy bliskoznaczne, metafory. Zdania są skracane lub rozwijane.Autor tekstu musi wyrazić zgodę na dokonanie zmian.9. Pozostałe teksty nauczyciel poprawia i omawia z uczniami.
W tej technice występują wszystkie rodzaje ćwiczeń: w mówieniu, pisaniu, pisaniu z pamięci, czytaniu głośnym i cichym ze zrozumieniem, słownikowe, gramatyczne, ortograficzne, nauki o języku, wiedzy o literaturze. Teksty te mogą być wykorzystane w korespondencji międzyszkolnej lub w gazetkach.
Są to kartoniki z zadaniami dla uczniów i kartoniki z prawidłowymi odpowiedziami. Zadania mogą dotyczyć wiadomości gramatycznych lub tematyki lekcji. Każdy uczeń pracuje samodzielnie, bierze jedno zadanie i wykonuje je w specjalnym zeszycie. Po wykonaniu zadania uczeń odnosi zadanie i bierze kartonik z prawidłową odpowiedzią. Uczeń sam sprawdza poprawność wykonania, poprawia błędy. Jest to nauka samokontroli. Nauczyciel nie ocenia i nie kontroluje uczniów. Fiszki można wielokrotnie wykorzystywać, wzbogacać, zmieniać przykłady. Pedagogika Celestyna Freineta jest dzisiaj odkrywana na nowo jako przyjazna dla uczniów we współczesnej szkole
Uczniowie korespondują z rówieśnikami z innej szkoły. Obejmuje ona głównie LISTY. Dzieci poznają zasady kompozycyjne pisania listów, ,używania wielkiej litery w zwrotach grzecznościowych, zwroty i wyrażenia grzecznościowe. Oprócz tego dzieci mogą wysyłać rysunki, gazetki szkolne i klasowe oraz ciekawe teksty własne, krzyżówki, rebusy, zagadki.
GAZETKA SZKOLNA
Gazetka szkolna stanowi zbiór swobodnych tekstów pisanych i drukowanych przez uczniów, może zawierać także różnego rodzaju rozrywki umysłowe, zagadki, czy ciekawostki. Gazetkę redagują dzieci, nauczyciel jedynie wspiera podejmowane działania. Gazetka informuje także o ważnych wydarzeniach, upamiętnia pewne dyskusje, interpretuje wydarzenia życia szkolnego oraz stwarza płaszczyznę dla rozwoju własnej twórczości literackiej czy plastycznej.
...
pedagog107