Podstawy diagnostyki laboratoryjnej.doc

Strona2

1.       Podstawy diagnostyki laboratoryjnej

Diagnostyka laboratoryjna:

• To dział medycyny zajmujący się dostarczaniem informacji o stanie zdrowia pacjenta na podstawie badań materiału biologicznego. Jest ulubionym przedmiotem każdego studenta medycyny J
• Przedmiotem badań są wybrane cechy fizyczne, morfologiczne, biochemiczne, immunologiczne przydatne w różnicowaniu zdrowia i choroby oraz w ocenie funkcji narządów i tkanek.

Aby racjonalnie wykorzystać informacje dostarczane przez diagnostykę lekarz powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu:

• Zaburzeń na poziomie molekularnym i subkomórkowym, które powodują choroby lub są ich następstwem
• Zmian wywołanych przez te zaburzenia w ilościowym lub jakościowym składzie materiału biologicznego
• Rodzaju stosowanych i dostępnych testów laboratoryjnych oraz właściwych dla nich wymagań przedanalitycznych
• Zasad doboru badań odpowiednich do rozwiązania określonego problemu medycznego
• Zasad interpretacji wyników badań z uwzględnieniem czynników wpływających i wiarygodności diagnostycznej

Racjonalna Diagnostyka Laboratoryjna:

• Uzyskanie prawidłowego rozpoznania przy optymalnym nakładzie środków, czyli:

o        Stosowanie właściwych metod diagnostycznych (badania powinny się uzupełniać a nie powielać)

o        Interpretowanie wszystkich wyników

o        nie zlecanie badań diagnostycznych przed zakończeniem pełnego badania lekarskiego

Diagnostyka Laboratoryjna- fazy:

• Faza Przedanalityczna
• Faza Analityczna
• Faza Postanalityczna
• Znajomość Kosztów

Ø       Faza Przedanalityczna

o        Rodzaje próbek:

§         krew

§         mocz

§         płyn mózgowo-rdzeniowy

§         punktaty

§         ślina

§         kał

§         rozmazy              

o        Dezynfekcja skóry

o        Pobieranie próbek

o        Transport próbek

Ø       Możliwość popełnienia błędu w fazie przedanalitycznej

o        Czynniki wpływające zmieniające się w krótkim czasie:

§         Błąd przy przygotowaniu chorego

§         Czas pobrania w przebiegu choroby

§         Hemoliza wywołana sztucznie

§         Zbyt późne oddzielenie surowicy

§         Metabolizm in vitro

§         Niedostateczne wymieszanie próbek

§         Zanieczyszczenie próbek

§         Rozcieńczenie

§         Niewłaściwy rodzaj próbki

§         Transport i przechowywanie

§         Używki, leki, choroba

§         Wysiłek fizyczny, stres

o        Czynniki wpływające nie zmieniające się lub utrzymujące się długotrwale:

§         Wiek, płeć

§         Faza cyklu miesięcznego, ciąża

§         Masa, powierzchnia ciała

§         Pochodzenie etniczne

o        Czynniki zakłócające:

§         Hemoliza, żółtaczka, lipemia

§         Probówki wirówkowe z żelem

§         Leki

§         Przeciwciała heterogenne i autoprzeciwciała

§         Nadmiar antygenu, reakcje krzyżowe i brak swoistości

§         Zużycie substratu

Ø    Faza analityczna:

o        Dokładność

§         Absolutna

§         Porównywalna

§         Ograniczona przez metodę

o       

Precyzja

§        

Odchylenie standardowe (SD)

§         Współczynnik zmienności (CV)

o        Zapewnienie jakości- kontrola jakości

Ø    Faza postanalityczna- Interpretacja wyników

o          Zakresy referencyjna

o          Czułość i swoistość

o       

Wartość predykcyjna

o        Częstość występowania choroby i wskazania do badań

o        Krytyczna różnica

o        Wiarygodność

§         Wartości skrajne

§         Konstelacje wyników

§         Kontrola przebiegu, porównanie z poprzednim wynikiem

§         Wyniki oczekiwane w odniesieniu do choroby

o        Wybór badań i interpretacja

Ø    Znajomość kosztów:

o          Zależność między kosztami a korzyściami

§         Znaczenie ustalenia rozpoznania i kontroli leczenia

§         Diagnostyka etapowa

§         „Ceny”