Polski system oświatowy - rys historyczny.doc

POLSKI SYSTEM OŚWIATOWY – RYS HISTORYCZNY

Początki oświaty na ziemiach polskich

XI-XII w – szkoły katedralne w siedzibach biskupich w Krakowie, Poznaniu, Włocławku, Julinie, Płocku, Sandomierzu, Wiślicy Łęczycy, Głogowie, Legnicy i Wrocławiu – pierwsze instytucje oświatowe, kształciły one kandydatów do stanu duchownego

2 poł. XII w. – szkoły parafialne i kolegiackie – zapoczątkowały one rozwój oświaty

1364r. – Uniwersytet w Krakowie – założony został przez Kazimierza Wielkiego, odnowiony przez Władysława Jagiełłę, przyciągnął studentów z wielu krajów, w  VI w. Stał się ośrodkiem opozycji przeciwko prądom odrodzenia i reformacji

1519r. – gimnazjum akademickie w Poznaniu – ufundowane przez biskupa Jana Lubrańskiego, ośrodek studiów humanistycznych

2 poł. VI w. – szkoły ariańskie i protestanckie  (luterańskie, kalwińskie, braci czeskich):

F        1535r. – Elbląskie Gimnazjum Akademickie

F        1551r. – Gimnazjum w Pińczowie

F        1558r. – Gdańskie Gimnazjum Akademickie

F        1568r. – Toruńskie Gimnazjum Akademickie

F        1602r. – ariańska Akademia Rakowska

Polska oświata od czasów nowożytnych do I wojny światowej

XVII w. – szkoły jezuickie – cechowały je bezpłatność nauki, dbałość o budynki szkolne i ich wyposażenie w pomoce dydaktyczne ora bardzo dobre przygotowanie nauczycieli

XVII w. – szkoły pijarskie – początkowo bezpłatne szkoły elementarne, później jako szkoły średnie o wysokim poziomie kształcenia

XVII / 1 poł. XVIII w. – początek reformy szkolnej

1737r. – Collegium Varsaviense w Warszawie – nowoczesna akademia rycerska dla synów szlacheckich

1744r. – Collegium Nobilium w Warszawie – akademia dla synów magnaterii oraz bogatej szlachty kształcąca
w duchu uczciwości i świadomości obywatelskiej

1765r. – wojskowa i świecka Szkoła Rycerska – założona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego, oparta
na programie wychowania narodowego oraz kształcąca oficerów

14. X 1773r. – Komisja Edukacji Narodowej Korony Polskiej I Wielkiego Księstwa Litewskiego – powołana przez Sejm Rzeczypospolitej w celu przeprowadzenia reformy oświaty; pod jej kontrolą znalazły się szkoły powiatowe i wojewódzkie; upowszechniła nauczanie elementarne i wprowadziła nowoczesne programy
i metody nauczania; jej członkami lub współpracownikami byli: Joachim Chreptowicz, Adam Czartoryski, Michał Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj

okres zaborów – oświatowa stagnacja:

F        w zaborze rosyjskim rosła liczba szkół średnich, rozwinął się Uniwersytet Wileński, w 1913r. powstał Uniwersytet Warszewski, jednak po upadku powstania listopadowego zaczęto likwidować ośrodki nauki polskiej

F        w zaborach pruskim i austriackim poddano bezwzględnej germanizacji szkolnictwo elementarne
i średnie; dopiero w okresie autonomii sejm galicyjski powołał Radę Szkolną Krajową, za sprawą której:

Ø         dokonano Repolonizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego i Lwowskiego

Ø         w 1872r. w Krakowie utworzono Akademię Umiejętności

Ø         w 1877r. we Lwowie założono pierwszą w Polsce politechnikę

Oświata polska w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej

7. II 1919r. – na mocy dekretu przywrócono 7–letni obowiązek szkolny, dopuszczono jednak prawo tworzenia szkół
o ograniczonym do 4–5 lat procesie kształcenia

1932r. – jędrzejewiczowska reforma ustrojowa oświaty polskiej, która wprowadziła:

Ä        nową strukturę systemu szkolnego:

F       przedszkola

F       7–letnie szkoły podstawowe

F       6–letnie szkoły średnie:

Ø         4–letnie gimnazja

Ø         2–letnie licea ogólnokształcące

Ä        nowe rodzaje szkół zawodowych:

F        niższe, 4–letnie, kończące się egzaminem czeladniczym

F        średnie, nadające po 4–5 latach tytuł technika

F        wyższe, 3–3,5 letnie, ponadpodstawowe bez praw akademickich, kończące się tytułem technologa

Ä        szkoły  średnie pozostały nadal trudnodostępne  dla uboższych warstw społeczeństwa ze względu
na wysokie czesne i dużą dostępność na wsi szkół powszechnych pierwszego stopnia

Po odzyskaniu niepodległości utworzono:

F        w 1917r. – Uniwersytet Warszawski

F        w 1918r. – Katolicki Uniwersytet Lubelski

F        w 1919r. – Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie

F        w 1919r. – Uniwersytet Poznański

Oświata w czasie II wojny światowej

W okresie okupacji hitlerowskiej i sowieckiej:

ý        doszło do upadku polskiego systemu oświatowego

ý        przestało istnieć szkolnictwo podstawowe, średnie i wyższe

ý        zlikwidowano Polską Akademię Umiejętności

ý        aresztowano wielu nauczycieli i oświatowców polskich

Organizowano tajne nauczanie na wszystkich szczeblach kształcenia!

Wkład w oświatę i ciągłość szkolnictwa wniosły:

þ        polski ruch oporu

þ        Związek Nauczycielstwa Polskiego (Tajna Organizacja Nauczycielska)

þ        Departament Oświaty i Kultury

Oświata w PRL

lata powojenne – wymagały odbudowy infrastruktury szkolnej oraz pozyskania nowych kadr nauczycielskich.
W 1946r. brakowało około 13 tyś. nauczycieli, natomiast liczbę analfabetów szacowano na około 3 mln

rok 1948/49 – utworzono 11–letnią szkołę ogólnokształcącą stopnia podstawowego oraz licealnego. Zmodernizowano kształcenie zawodowe oraz kształcenie nauczycieli.

lata 1948 – 1952 – wprowadzona przez władze sowietyzacja miała wpływ na fałszowanie w podręcznikach historii powszechnej i dziejów narodu polskiego i kształtowanie wśród uczniów światopoglądu naukowego

2 poł. lat ’80:

F     upaństwowienie instytucji kształcenia, ich centralizacja oraz biurokratyzacja,

F     usunięcie przez Urząd Cenzury z lektur szkolnych pewnych dzieł i twórców

F     pominięcie w reformowaniu oświaty właściwej drogi prawnej

F     weryfikowanie kadr nauczycielskich w oparciu o kryteria polityczne

F     ograniczenie wykształcenia ogólnego i limitu przyjęć w szkołach wyższych

F     prowadzenie selekcji szkolnej w oparciu o kryteria klasowe i ideologiczne

1961r. – Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania – wprowadzenie 8–letniego obowiązku nauki w szkole podstawowej i nauki zawodu młodzieży do 16 r.ż.

1971r. – Komitet Ekspertów powołany przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego przygotował propozycję reformy; rząd jednak nie czekając na debatę i uchwałę sejmową przeprowadził w latach 1972 – 1978 restrukturyzację:

Ä   wprowadzono system 10–letniej szkoły średniej

Ä   zlikwidowano małe szkoły wiejskie dowożąc dzieci do szkół gminnych

Ä   w 1980r. utworzono punkty filialne dla najmłodszych uczniów

v   finansowanie oświaty w Polsce Ludowej utrzymywało się na poziomie niższym niż 4% dochodu narodowego bruttu, czyli poniżej progi śmierci oświatowej

v   wykształcenie nie sprzyjało awansowi społecznemu, gdyż płace absolwentów szkół średnich i wyższych