Z Ziemi na ksiÄ™ĹĽyc.rtf

„Palmę pierwszeństwa w powieściopisarstwie francuskim, jakkolwiek wielkim jest talent pani George Sand, lub p. André Leo, bezwarunkowo przyznano dziś panu Jules Verne.” Temi słowy kończy rzecz swą o Vernem korespondent paryzki do Kłosów w jednym z ostatnich numerów tychże. Istotnie Verne jest dzisiaj twórcą nowego rodzaju powieści: naukowej. Umie on wpleść w zajmującą intrygę, która nie stanowi u niego celu, ale środek do tegoż, sposobem prawdziwie oryginalnym i powabnym, olbrzymie zasoby wiedzy spopularyzowanej. Każda książka Vernego jest przeto zarazem powieścią i encyklopedyą nauk ścisłych. Utwory jego w tej chwili rozchwytywane są w Paryżu. Rzecz, którą podajemy w przekładzie, uwieńczona została przez akademię paryzką i w bardzo krótkim czasie doczekała się 14 wydań, tak jest rozchwytywaną, podobnie jak inna książka jego: „Le tour du monde en 80 jours”, znana u nas z przekładu warszawskiego J. Grajnerta, a którą obecnie Adolf d’Ennery wprowadził na scenę.

Tygodnik „Ruch Literacki”, 1875

Rozdział I

Gun-Club.

Podczas ostatniej wojny w Stanach Zjednoczonych, utworzył się nowy, bardzo wpływowy klub w mieście Baltimore (Maryland). Wiadomo, z jaką energią rozpowszechniły się usposobienia militarne wśród tego ludu marynarzy, kupców i mechaników. Zwyczajni negocyanci opuszczali swe kantory, ażeby zaimprowizować się nazajutrz kapitanami, pułkownikami lub generałami, nie przeszedłszy wcale szkoły aplikacyjnej w West-Point. Zrównali się oni od razu w sztuce wojennej z weteranami stałego lądu, i jako tacy odnosili zwycięztwa, szafując hojnie kulami armatniemi, milionami dolarów i ludzi.

Szczególnie jednak przewyższyli oni Europejczyków w sztuce rzucania pocisków. Broń ich nie zdobyła wyższego stopnia udoskonalenia, ale posiadała bezprzykładne dotąd rozmiary, a ztąd i doniosłość, niepraktykowaną dotąd. W strzelaniu po linii prostej i pochyłej, z przodu, z boków i z tyłu, Anglicy, Francuzi i Niemcy nie mają nic do nauczenia się od nich; ale działa ich, moździerze i granatniki są ledwo kieszonkowymi rewolwerami wobec olbrzymich machin artyleryi amerykańskiej.

Nie powinno to dziwić nikogo. Jankiesi, najpierwsi mechanicy świata, są inżynierami, podobnie jak Włosi muzykami, a Niemcy metafizykami – z urodzenia. Nic przeto w tem dziwnego, iż do swej balistyki potrafili wnieść swój dowcip nieustraszony. Ztąd to owe działa gigantyczne, o wiele mniej użyteczne od maszyn do szycia, ale zarówno podziwienia godne, a daleko więcej podziwu wzbudzające. Znane są cuda Parrotta, Dahlgreena, Rodmana. Armstrongi, Pallisery i Treuille de Beaulieu pokornie skłonić się muszą przed swymi kolegami z za morza.

Tak więc w czasie owego potężnego zapasu Północy z Południem, artylerzyści grali główną rolę; dzienniki Unii wysławiały ich wynalazki z entuzyazmem, i nie było tak zacofanego kupca, nie było tak naiwnego booby,1 któryby nie łamał sobie głowy nad najdziwaczniejszymi modelami broni.

Gdy Amerykanin ma jakąś myśl, szuka drugiego, z kimby się nią podzielił. Gdy jest ich trzech, wybierają prezesa i dwóch sekretarzy. Czwartego mianują archiwistą i bióro urzęduje!… Gdy się ich zbierze pięciu, zwołują walne zgromadzenie, i klub ukonstytuowany! Tak stało się i w Baltimore. Pierwszy, który wynalazł nowe działo, połączył się drugim, który je ulał, i z trzecim, który je przewiercił. To był zawiązek Gun-Klubu, czyli „klubu armatniego”. Miesiąc po swem uformowaniu liczył on 1830 członków rzeczywistych i 30,565 członków korespondentów.

Warunek sine qua non nałożono na każdego, który miał wstąpić do związku; warunek wymyślenia albo przynajmniej ulepszenia jakiegoś działa; w braku tegoż, jakiejkolwiek broni palnej. Aby jednak nic nie utaić, powiemy, że wynalazcy rewolwerów piętnastostrzałowych, karabinów prostopadłych i zwyczajnych pistoletów, nie cieszyli się wielkiem poszanowaniem. Artylerzyści górowali nad nimi w każdej okoliczności.

„Szacunek, jakiego używamy”, mówił raz pewien najpoważniejszy członek Gun-klubu, „stoi w prostym stosunku do” masy” działa i „kwadratu oddalenia”, na które sięga kula.

Było to prawo Newtona o powszechnej grawitacyi, zastosowane do świata moralnego.

Można sobie wyobrazić, co był zdolnym wynaleść prostolinijny geniusz Ameryki po założeniu „klubu armatniego”. Machiny wojenne dosięgały olbrzymich rozmiarów, a pociski trafiały doskonale, po za linią wyznaczoną, obojętnych i nie zachowujących się bynajmniej zaczepnie przechodniów. Wszystkie te wynalazki pozostawiały daleko po za sobą bojaźliwe narzędzia artyleryi europejskiej. Osądzimy je z cyfer następujących.

Niegdyś, za „dobrych czasów”, kula 36-funtowa, w odległości 300 stóp, przeszywała 36 koni flankowych i 68 ludzi. Były to czasy niemowlęce sztuki. Od tego czasu balistyka wydoskonaliła się znacznie. Działo Rodmana, które niosło na 7 mil kulę, ważącą pół beczki,2 mogło zgruchotać bez trudu 150 koni i 300 ludzi. Chodziło o zrobienie uroczystej próby. Ale podczas kiedy konie były gotowe, spróbować doświadczenia, ludzie nie stawili się na nieszczęście.

Cokolwiekbądź, skutek tych dział był nader morderczym i za każdym wystrzałem szeregi przeciwników padały jak kłosy. Cóż znaczyła wobec tych machin owa sławna, która w r. 1587 pod Coutras zmiotła 25 ludzi, lub ta, która pod Zorndorff w r. 1758, zabiła 40 piechurów, albo to działo austryackie z r. 1742. którego każdy pocisk rzucał o ziemię 70 wrogów? Czem były owe zdumiewające armaty, które pod Jeną i Austerlitz rozstrzygały o losach bitew widziano w czasie wojny Stanów Zjednoczonych! W czasie bitwy pod Gettysburg, kula stożkowa, wyrzucona z działa karbowanego, dosięgła 173 skonfederowanych, a przy przejściu przez Potomac, kula Rodmana wyprawiła 215 poludniowców do innego, niewątpliwie lepszego świata. Należy tu zapisać również olbrzymiego granatnika, wynalezionego przez p. J. T. Morton, znakomitego członka i dożywotniego sekretarza Gun-Clubu, którego skuteczność była jeszcze wyraźniej mordercza, gdyż strzał jego na próbę zabił 336 osób! Dziwne a jednak prawdziwe!

Cóż dorzucić do tych cyfer tak wymownych? Nie dziw przeto, iż bez namysłu uznano rachunek, uczyniony przez statystyka Pitcairn: Dzieląc liczbę ofiar poległych pod kulami dział przez cyfrę członków Gun-Clubu, znalazł on, że każdy z nich zabił „na swój rachunek” drobnostkę – 2375 ludzi z ułamkiem.

Przyglądając się tej cyfrze, dochodzimy do przekonania, że jedyną dążnością uczonego towarzystwa było zniszczenie ludzkości w celu filantropijnym, i udoskonalenie broni wojennej, uważanej na narzędzie cywilizacyi. Był to Związek Aniołów-niszczycieli, zresztą, najlepszych ludzi pod słońcem.

Należy dodać, że ci Jankiesi, dzielni w każdej potrzebie, nie trzymali się jedynie formuł, ale płacili haracz własną osobą. Liczono pomiędzy nimi oficerów wszelkiego stopnia, poruczników i generałów, żołnierzy wszelkiego wieku, którzy debiutowali na wojskowej arenie i którzy posiwieli na swoich lawetach. Wielu poległo na polach bitew, a imiona ich wciągnięto w księgi honorowe Gun-Clubu, a z tych, którzy powrócili, większa część nosiła oznaki swej nieustraszonej odwagi. Krokwie, nogi drewniane, ręce przyprawione lub na temblaku, szczęki kauczukowe, czaszki spajane złotem, nosy platynowe, niczego nie brakło w tym zbiorze, i wspomniany powyżej Pitcairn obliczył również jakoby w Gun-Clubie nie było jednego zdrowego ramienia na cztery osoby, a tylko dwie całe nogi na siedem.

Ale owi artylerzyści nie zważali na takie drobnostki i słusznie czuli się dumnymi, kiedy biuletyn bitwy podawał liczbę zabitych, po wielekroć razy przewyższającą liczbę danych strzałów.

Pewnego dnia jednakże, dnia smutnego i rozpaczliwego, podpisanym został pokój przez tych, którzy przeżyli wojnę; wystrzały milkły stopniowo, moździerze cofnęły się z posterunków, garłacze otrzymały kagańce, a działa ze spuszczonemi smętnie głowami wróciły do arsenałów; kule poukładały się w stożki, krwawe wspomnienia poczęły wymazywać się z pamięci, krzewy bawełniane rozrastały się szeroko na tucznych polach, suknie żałobne poczęły się zużywać wraz z objawami boleści, a Gun-Club pogrążył się w głębokiej bezczynności.

Najzapamiętalsi oddawali się i teraz jeszcze pracom około balistyki; marzyli ustawicznie o bombach olbrzymich i granatach nieporównanych. Ale bez praktyki, na cóż się przydały te czcze teorye? Tak więc opróżniły się sale, służący drzemali w przedpokojach, dzienniki pleśniały na stołach, ciemniejsze zakątki odbrzmiewały tajemniczem chrapaniem, a członkowie Gun-Clubu, niegdyś tak hałaśliwi, teraz zmuszeni do milczenia przez ów nieszczęsny pokój, zasypiali w marzeniach o artyleryi platonicznej.

– To może przyprowadzić do rozpaczy! – mówił jednego wieczora dzielny Tomasz Hunter, siedząc we fotelu i wyciągając przed siebie swe drewniane nogi – nic nie można zrobić, niczego się spodziewać! Jakaż nędzna egzystencya! O! gdzież jest ten czas, gdzie rano budziły nas rozkoszne wystrzały armat?

– Ten czas już minął bezpowrotnie! – odezwał się wesoły Bilsby, usiłując wyciągnąć brakującą rękę. Toż to była rozkosz! zaledwie wynaleziono kartaczownicę, zaraz się biegło spróbować jej na nieprzyjacielu. A dziś jenerałowie wrócili do kantorów, i zamiast granatów, wysełają kule bawełniane! A, na św. Barbarę, artylerya straciła przyszłość w Ameryce!

– Tak, Bilsby – wtórował pułkownik Blomsberry – jest to straszne oszukaństwo! Człowiek wyrzeka się swych nawyczek – ćwiczy się na musztrach, opuszcza Baltimore dla pola bitwy, kwalifikuje się na bohatera – a we dwa, trzy lata potem, musi stracić owoc tylu trudów, zasypiać w godnej opłakania samotności – zakładać ręce w kieszenie!

Dzielny pułkownik chociaż mógł tak powiedzieć, nie mógł założeniem rąk w kieszenie dowieść swojego opuszczenia; nie kieszeni jednak brakło mu do tego.

– A żadnej nadziei wojny – odezwał się szanowny J. T. Maston, skrobiąc żelaznym witrychem po swej gutaperchowej czaszce – żadnej chmurki na niebie, i to właśnie w chwili, kiedyby można tyle zrobić na polu wiedzy artylerzyckiej. Ja sam, który obecnie mam zaszczyt do was przemawiać, skończyłem dziś rano ogólny zarys planu działa, które niechybnie zmieniłoby dotychczasowe prawa wojenne.

– Doprawdy? – zagadnął Tomasz Hunter, przypominając sobie mimowolnie ostatnia próbę szanownego J. T. Mastona.

– Doprawdy! – odparł zapytany – do czegożby wiec było tyle zwyciężonych trudności, tyle zagadnień rozwiązanych? Czyż nie byłoby to daremną pracą? Ludy nowego świata jakby się sprzysięgły do nienaruszenia pokoju, a wasza wojenna Trybuna3 prze powiali właśnie blizkie a okropne skutki, ba! katastrofy, które muszą powstać ze skandalicznego wzrostu ludności!

– A jednak Mastonie – pochwycił pułkownik Blomsberry – w Europie dla zachowania tradycyi i zasad narodowych biją się ciągle.

– Więc co?

– Więc to, że tam możnaby się przecież o coś pokusić, a gdyby przyjęto nasze usługi…

– Tak pan myślisz? – zawołał Bilsby – urządzać kanonadę dla korzyści cudzoziemców!

– Lepiej, jak nic nie robić – odciął pułkownik. –

– Zapewne – odezwał się J. T. Maston – że lepiej; jednak o tej wyprawie nie ma ani mowy!

– A toż dlaczego? – zapytał pułkownik.

– Bo oni tam w starym świecie mają o awansach dzikie wyobrażenia, które zupełnie nie zgadzają się z naszymi zwyczajami amerykańskimi. Ci ludzie nie wyobrażają sobie, jak można zostać brygadyerem, nie będąc pierwej podporucznikiem – co wychodzi na jedno, jak gdybym powiedział, że nie można być dobrym artylerzystą, jeżeli się samemu armat nie nabija.

– Absurdum! – przerwał Tomasz Hunter, siekając poręcz swego fotelu bowie knifem...

Plik z chomika:

jakomaz

Z Ziemi na ksiÄ™ĹĽyc.rtf

Rozdział I

Gun-Club.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: