WYKŁAD 3 (6.11.08)
1. Koncepcje prawno naturalne etyki
a) Istnienie obiektywnej, wspólnej wszystkim ludziom natury, która jest warunkiem prawidłowego poznania obowiązku człowieka i jego przyrodzonych praw (punkt koncepcji św. Tomasza)
- kwestionowano istnienie natury pod taka właśnie postacią
2. XVII w. Tomasz Hobbes
a) stworzył własną koncepcję prawa naturalnego
- w okresie przedhistorycznym ludzie żyli w stanie natury. Stan ten oznaczał wojnę wszystkich przeciw wszystkim, walka o byt, prawo siły – homo homini lupus Est (człowiek człowiekowi wilkiem)
- ludzie nie mogą znieść takiego stanu zagrożenia i zawarli umowę. Ustanowili wspólną władzę. Właśnie ona będzie dysponować majątkiem, życiem i zdrowiem wszystkich ludzi. Władza ta stała się władzą absolutną ( porównanie do smoka, potwora morskiego – Lewiatan)
-mimo wszystko, życie w stanie podległym takiej władzy jest lepsze niż życie w stanie natury
-w takim razie, jakie postępowanie jest etyczne? Ludzie udzielają różnych odpowiedzi, każdy ma inny koncept – np. wojny religijne i wojna 30-letnia- o tym, co jest sprawiedliwe , powinna decydować owa władza (Lewiatan), ponieważ ludzie nie porozumieją się na ten temat (tak jak pozytywizm prawniczy – w nowoczesnych społeczeństwach odgórnie tworzone prawo jest wspólnym mianownikiem dla ludzi o różnych poglądach. Prawo pozytywne nabiera przewagi nad prawem naturalnym – moralnym-odwrócenie ról)
3. XVIII w. Wielka Brytania, David Hume
a) sceptycyzm teorio – poznawczy
- wątpliwość dotycząca sposobu poznania rzeczywistości
-autor fragmentu książki „Traktat o naturze ludzkiej”, wyraził zdziwienie w jaki sposób autorzy dzieł filozoficznych potrafią przejść od roli Boga do moralności ludzkiej, następnie podsumowując co człowiek powinien (zastrzeżenie do takiego toku myślenia, nie można wyprowadzać zdań powinnościowych od opisowych – „is” – „ought” – „brzytwa Hume’a”)
b) analiza psychologii moralnej
-nie można ustalać tego co człowiek powinien czynić z wiedzy o nim i o świecie – więc skąd? Hume odpowiada, że „rozum człowieka jest niewolnikiem emocji (pasji)” – zarówno w poznaniu rzeczywistości i w poznaniu praktycznym (powinności). Pierwszą rolę odgrywają uczucia, emocje, pasje (analiza psychologii moralnej) – istnieją specyficzne emocje związane z moralnością, pozytywne i negatywne. Różnią się one stosunkiem do zachowań własnych i cudzych (duma z własnych zachowań – moralnie dobre, wstyd – moralnie złe; inni ludzie – miłość, nienawiść)
-
- prekursor stanowiska emotywizmu – sprowadza oceny moralne do charakteru emocji
c) stosunek innych do filozofii Hume’a
-dopiero w XX w. sięgnięto do jego teorii
-„brzytwa Hume’a” plus pojęcie błędu naturalistycznego równa się wadliwym próbom dedukowania powinności z bytu
4. XVIII w. – Immanuel Kant (Prusy)
a) okres “krytyczny” , “Krytyka czystego rozumu”, “Krytyka praktycznego rozumu” – rewolucja w ontologii I epistemologii, rewolucja filozofii praktycznej
b) imperatyw kategoryczny
-imperatywy kategoryczne mają charakter moralny, wyrażają powinność bez określania celu – „nie kradnij”, „nie zabijaj”
-imperatywy hipotetyczne wskazują najlepszy sposób realizacje danego celu – „jeżeli chcesz być szczęśliwy, rób tak i tak..”. Powinność warunkowa jest celem, któremu ma służyć – jak ktoś nie chce być szczęśliwy , to nie powinien postępować jak imperatyw wskazuje. Nie mają one jednak charakteru moralnego
-czy można znaleźć coś, co jest imperatywem kategorycznym i jest generalną zasadą? – poszukiwał fundamentu całej etyki, znalazł zasadę i ją sformułował – tzw. Zasada czystego rozumu praktycznego
„postępuj tak, jak gdyby zasada Twego postępowania miała być powszechnym prawem”
-potem Kant wyraża to w inny sposób – „postępuj zawsze tak, aby inny człowiek był dla Ciebie celem, a nie tylko środkiem”
c) pojęcie autonomii jednostki
-autonomia moralna nie może być narzucona z zewnątrz, powinna wynikać z własnego przekonania. Tylko to co wydaje nam się moralne. Jednostka ma autonomię w formułowaniu zasad moralnych
-ludzie powinni wspolnie wyznawać prawa, normy moralne, co nie powinno ograniczać ich autonomii
5. XVIII/XIX w. – utylitaryzm , Jeremy Bentham, J.S. Mill
a) konsekwencjalizm w etyce (o moralnej ocenie zachowania czynu decydują jego skutki)
- jakie skutki są moralnie dobre? – takie , które zwiększają sumę przyjemności w społeczeństwie. Dobre moralnie jest to, co umniejsza cierpienie dużej liczby osób
-budowali rachunek korzyści i matematycznie określali poziom przyjemności i cierpienia (jednak było to zbyt skomplikowane i niewykonalne )
6. XIX/XX w. – Fryderyk Nietzsche (Niemcy)
a) nie ma wspólnej moralności – odrzucenie tezy o wspólnej naturze
-ludzie zasadniczo się różnią (stratyfikacja społeczna, choć generalna różnica polega na tym co mają w świadomości)
-niektórzy mają świadomość „panów” – odwaga, męstwo, bezwzględność, niezależnie od stanu społecznego
-są ludzie z mentalnością niewolników – podporządkowanie, brak ambicji, tolerancja, wyrozumiałość, łagodność
-brak wspólnej natury wyżej wymienionych różnych ludzi, nieuchronnie muszą się oni skonfrontować i niestety w tej konfrontacji zwyciężają niewolnicy – jest ich więcej.
-kiedyś było inaczej, „panowie” mogli narzucić swoja wolę „niewolnikom” . Na początku XX w. ma miejsce sytuacja odwrotna, narzuca się „panom” tolerancję. „Panowie” skreślani są przez polityczną poprawność
7. XX w
a) egzystencjalizm (Sartre – egzystencja poprzedza esencję, czyli istnienie) lata 50/60 XX w.
-zaprzeczyli wcześniejszym filozofiom, że esencja poprzedza egzystencję. Najpierw jest byt, istnienie (człowiek), rodzi się i nie ma żadnej z góry określonej natury, wyznaczającej mu role czy powinności. Sam człowiek tworzy własną esencję, „naturę”
- esencję tworzy poprzez własne, życiowe wybory, które nie podlegają żadnej obiektywnej, zewnętrznej normie moralnej (np. 10 przykazań). Człowiek musi sam decydować o tym co zrobi („cokolwiek człowiek zrobi, będzie niemoralne” –F.Dostojewski)
-jednak człowieka nic nie zwalnia z odpowiedzialności za swoje czyny. Za wybory nie ma odkupienia win
-decyzje moralne w sytuacjach granicznych – momenty szczególnie ważne- od tego co zrobi zależą jego dalsze losy (zagrożenie śmiercią)
-inspiracja późniejszych filozofii – wyostrzenie niektórych postulatów i doprowadzenie do pewnych skrajności (w ogóle nie ma natury człowieka), odrzucenie wszystkich kodeksów etycznych
b) postmodernizm (Jack Derrida, Rorty, Liothard)
-emotywizm – odrzucenie idei, ze powinności moralne można wywodzić ze zdań opisujących rzeczywistość
-krytyka wszelkich narracji (opowieść o charakterze mitu wokół, którego organizuję się społeczeństwo – doktryny chrześcijańskie, polityczne, umowy społeczne). Nie można życia podporządkować ideologii, której wszyscy musza się poddać- skrajny indywidualizm- każdy konstruuje swoją własną narrację, system norm i ocen moralnych
-wolność indywidualna jednostki
1. Pojęcie etyki zawodowej
a) Rodzaj etyki środowiskowej formułowana przez przedstawicieli środowiska. Składają się na nią oceny i normy postępowania o charakterze moralnym, które określają wzór właściwego wykonywania danego zawodu.
- Prof. Pawłowska – etyka zawodowa powinna mieć zawsze charakter spisanych norm postępowania (charakter odosobniony)
b) „zawód” – zajęcie zarobkowe o specyficznym charakterze, zajęcie polegające na odpłatnym wykonywaniu usług dla innych o częstotliwym charakterze
c) nie każdy zawód tworzy swoją etykę. Etyka zawodowa jest wytwarzana dla potrzeb środowisk tzw. „profesjonalistów”
-„profesja”, „profesjonalizacja zawodu”- zawód szczególnego rodzaju, legalny, wykonywany w pełnym wymiarze czasu (lekarz, prawnik, weterynarz). Posiadanie pewnych formalnych kwalifikacji do wykonywania tego zawodu, dopuszczenie do niego uzyskują ludzie o wykształceniu wyższym. Istnienie samorządu zawodowego (filtrowanie kandydata, kontrola jakości usług, posiadanie narzędzi dyscyplinowania). Wprowadzanie za pomocą prawa licencjonowania do wykonywania zawodu (wykształcenie, egzamin). Uwieńczenie profesjonalizacji – spisanie zasad etyki zawodowej (pielęgniarstwo – niedawno wprowadzono wymóg posiadania studiów wyższych, farmacja itp.)
- „wolny zawód” – odróżnić należy od profesji, pojęcie to pojawia się w przepisach podatkowych – zawód, który nie jest wykonywany w ramach stosunku pracy – wykonywanie usług, samodzielność, kreatywność (architekt, urbanista, adwokat)
-„wolny zawód” a „profesja” – wszystkie wolne zawody są profesjami , ale nie wszystkie profesje są wolnymi zawodami
-zawód zaufania publicznego – Konstytucja RP , art. 17 – mogą być tworzone samorządy zawodowe. Jest to pewnego rodzaju profesja, przy wykonywaniu której, klienci powierzają ważne dla siebie dobra – mienie, życie, integralność psychiczną ,itp. Osoby wykonujące ten zawód nie mogą podlegać stałej kontroli pod względem jakości wykonywania usług (lekarz podczas operacji – bazowanie na zaufaniu), aby wykryć błąd w postępowaniu, niezbędna jest specjalistyczna wiedza. Dla oceny jakości powoływane są specjalne organy. Każdy zawód zaufania publicznego jest profesją , nie każdy wolny zawód jest zawodem zaufania publicznego.
2. Etyka zawodowa a etyka ogólna
a) Etyka zawodowa jest konkretyzacją norm ogólno-etycznych w stosunku do szczególnych i specyficznych sytuacji , np. ogólno-etyczna norma „nie zabijaj człowieka” – lekarz ma decydować o przeszczepie, gdzie dawcą jest pacjent, który daje pewne oznaki życia (mózg już nie pracuje, ale organy tak) – jest to właśnie szczególna sytuacja
-etyki zawodowe stawiają osobom wykonującym dany zawód wyższe wymagania moralne
-często etyka zawodowa stawia warunki , których nie ma w etyce ogólnej (adwokat – obrońca i niesienie wszechstronnej pomocy, w etyce ogólnej nie ma czegoś takiego jak łagodzenie sytuacji oskarżonego, osoba winna powinna ponieść zasłużoną karę, jednak obrońca musi według zasad etyki zawodowej – bronić)
b) etyka zawodowa jest pochodną roli społecznej – zbioru oczekiwań, wymagań , które są stawiane osobom zajmującym określoną rolę społeczną
-etyka zawodowa nie jest wymyślona przez kogoś- jest to spontaniczne kształtowanie norm, choć np. w prawniczym zawodzie – role społeczne wyznacza prawo (kodeksy etyczne)
-w starych zawodach, najpierw były zwyczaje, które potem stawały się prawem (zawód sędziego)
c) etyka zawodowa a deontologia zawodowa
-deontologia – zbiór obowiązków
-niekiedy pojęcia te są zamienne
-inni postulują rozdział tych pojęć – deontologia jako sformalizowane akty normatywne, ustanowione przez samorządy, a etyka jako spontaniczna praktyka stosowania etyki
3. Źródła etyki
a) „etos” pewnych społeczności – pewne niespisane normy, akceptowane w pewnych kręgach społecznych (zwyczaj)
b) Spisywanie norm etycznych na pewnym etapie profesjonalizacji (kodyfikacja)
-często normy nie są spisane, ale silnie są zakorzenione i mimo, iż są zwyczajowe – ludzie sami wiedzą jak maja się zachować
-kodeksy etyczne są spisywane, ponieważ często normy są łamane – potrzeba stanowionego prawa
-USA – wymóg kodyfikacji przy upadku autorytetu zawodu prawnika (okres wojny secesyjnej – owocem była I kodyfikacja norm zawodu prawniczego – 1887 w Alabamie, „Kanon etyczny”; afera Watergate – lata 70’, prezydent Nixon-za zgodą republikanów prowadzone były nielegalne działania inwigilacyjne demokratów, kolejny upadek autorytetu zawodów prawniczych – zastąpienie starego kodeksu , nowym w 1983 r.)
c) przeciwnicy kodyfikacji
-kodeks powinien być wyczerpujący, szczegółowy. Każda sytuacja powinna być tam zakwalifikowana- jest to wykonalne. Życie jest zbyt płynne i zmienne
-tworzenie iluzji zrzucenia z siebie odpowiedzialności na kodeks, niebezpieczeństwo złudy zdejmowania z człowieka obowiązku stosowania swojej moralności
d) obrońcy kodeksów (funkcje kodeksów)
-kodeksy mają walor edukacyjny, korporacje zawodowe powinny dbać o to, aby nowe kadry filtrowane były z punktu jakości oraz poziomu etycznego. Taki kodeks może spełnić funkcję dostarczania wiedzy o wymaganiach danego zawodu
-„milczenie o etyce zawodowej sprawia, że ludzie stają się gorsi”
-kodeksy takie przeznaczone są dla tych, którzy korzystają z usług ,oferowanych przez osoby, korzystające z danego kodeksu
-„domniemanie znajomości prawa” – dopóki normy nie są spisane – ktoś będzie się bronił przed niezastosowaniem danej normy. Przy kodeksach nie może powołać się na swoją ignorancję, spisanie zasad jest zabezpieczeniem przed taką linią obrony
-funkcja integracyjna – tworzy pewną wspólnotę zawodową, można liczyć na jej pomoc
WYKŁAD 5 (20.11.08) Kodeksy etyczne
1.Kodeks etyczny
a )Zwykle spisywany, uchwalany przez samorząd zawodowy, na jakimś zjeździe w formie uchwały
-uchwała ma charakter samoistny – nie ma obowiązku wydania takiego dokumentu, jednak zwykle rada samorządu zawodowego zobowiązana jest do wydania aktu normatywnego poprzez ustawę o wykonywaniu zawodu zaufania publicznego
-niekonsekwentnie wyrażone w ustawach : samorząd „uchwala” (np. radcy prawni, lekarze), „ustala”, „kodyfikuje” (farmaceuci) , „kształtuje” (notariusze) , „wyraża opinię” (komornicy sądowi), „wypowiada się”, „ krzewi”, „upowszechnia zasady” (pielęgniarki)
-kodeks nie zawsze ustala samorząd
b) za nieprzestrzeganie – kara dyscyplinarna
-orzeka zwykle organ korporacyjny – komisja dyscyplinarna (zwykle zasada dwuinstancyjności z możliwością odwołania się do sądu powszechnego, w przypadku adwokatów – Sądu Najwyższego)
-kary: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz wykonywania zawodu (tymczasowy, dożywotni; występuje też w KK, ale maksymalnie na 10 lat jako kara dodatkowa)
2. Kodeks deontologiczny a przepisy prawa – co zrobić , gdy kodeks jest sprzeczny?
a) początek lat ‘90-dyskusja na temat ustawy o warunkach i możliwościach legalnego przerywania ciąży – obowiązywała stara ustawa z 1956 r., szeroko dopuszczająca aborcję (3 możliwości – ciąża z przestępstwa, zagrażająca życiu matki, „względy społeczne”)
-lekarze- podjęto uchwałę zmieniającą kodeks etyki lekarskiej, wprowadzono art. 37, który mówił, że niedopuszczalne jest przeprowadzanie przez lekarzy aborcji ze „względów społecznych”
-RPO – Ewa Łętowska_ złożyła do TK wniosek o sprawdzenie zgodności z Konstytucją, kodeksu etyki lekarskiej – m.in. art. 37. Łętowska utrzymywała, że kodeks ma charakter aktu normatywnego z zakresu administracji państwowej – dlatego TK jest właściwy do rozpatrywania takich spraw.
Łętowska : „w ustawie o izbach lekarskich, w art. 4, upoważnia się do wydania kodeksu i przewidziano tam sankcję za naruszanie go. Co więcej, w dużym stopniu kształtuje sytuacje prawną jednostki” , „Gdyby lekarz dokonał aborcji zgodnej z ustawą, narażałby się na sankcję z Kodeksu Etyki Lekarskiej”
-TK , 7.X.1992, skład 12 – os.
*przedmiotem oceny TK nie może być norma etyczna, jedynie norma prawna, którą norma etyczna dookreśla. Porządek normy prawnej i normy etycznej to dwa różne porządki, jednak czasami w normy prawne odsyłają do norm etycznych i w tym przypadku normy etyczne dookreślają normy prawne – w ustawie jest, że lekarz musi przestrzegać ustawy i kodeksu deontologicznego
*TK nie może badać zgodności KEL z Konstytucją, może jedynie zasygnalizować, że powstaje sprzeczność w systemie prawa, ale TK nie ma władzy , by orzekać w sprawie sprzeczności tych dwóch ustaw – co ważniejsze, nie może orzekać
-TK nie był jednomyślny – 8 było za powyższymi tezami, 4 było odmiennego zdania
-uzasadnienie odmiennego zdania :
1) kodeks zawiera poważne sankcje
2) kodeks wydany na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie
3) poprzez odpowiedzialność dyscyplinarną prawodawca zrównał odpowiedzialność za złamanie normy prawnej z normą deontologiczną, a postanowienie TK jest oparte o archaiczną wersję prawa naturalnego
4) odmówienie KEL charakteru aktu prawnego ma charakter aprioryczny, opowiada się za szerokim rozumieniem aktu prawotwórczego (również uchwały organizacji społecznej). Przeciwne stanowisko prowadzi do poważnych konsekwencji i może prowadzić do wprowadzania zasad etyki sprzecznych z ustawą co ma ogromny wpływ na sytuację jednostek . Naruszałoby to zasadę państwa prawa z art. 1 Konstytucji. Prowadziłoby to do wyłączenia spod wszelkiej kontroli pod względem legalności aktów o ogólnokrajowym zasięgu
5) KEL jest aktem wykonawczym do ustawy – reguluje to co mieści się w materii ustawowej
-w związku z takim rozpatrzeniem sprawy, RPO skierowała wniosek do TK dotyczący przeprowadzenia wykładni dwóch sprzecznych ustaw w kontekście postępowania administracyjnego
-TK był wówczas władczy do wydawania uchwał wiążących z zakresu wykładni prawa
-uchwała TK z 1993 w związku ze sprzecznością dwóch ustaw:
*do czasu usunięcia sprzeczności nie wolno wymierzać sankcji lekarzowi za zachowanie sprzeczne z KEL, ale zgodne z ustawą z 1956 r.
-problem nie był tak palący bo w 1993 r. wydano ustawę o ochronie macierzyństwa , która uchylała przepis o aborcji ze „względów społecznych”
b) powyższy problem „sam się rozwiązał”, ale czy jest to wystarczające do rozwiązywania podobnych sytuacji?
-gdyby kodeks deontologiczny był wiernym powtórzeniem prawa – byłby zbędny, a gdyby kodeks ustalał to, czego prawo nie reguluje – byłoby to ograniczenie praw jednostki -> art. 32 §2 „nikogo nie wolno zmuszać do zachowania nie nakazywanego przez prawo” – tzn. nie mogłoby się za złamanie przepisów takiego kodeksu przeprowadzać postępowania dyscyplinarnego , ALE postępowanie dyscyplinarne jest postępowaniem zupełnie innego środowiska
c) Konstytucja 1997 r.
-znalazło się uregulowanie TK i cały rozdział dotyczący źródeł prawa
*prawo powszechnie obowiązujące – art. 87 – katalog zamknięty wykluczył uchwały samorządu jako źródła prawa powszechnie obowiązującego
*druga kategoria- źródła prawa wewnętrznego – art. 93 – są stanowione dla jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu uchwały (nie wiadomo czy ta relacja zachodzi między samorządem zawodowym, a osobami należącymi do korporacji, ponieważ istnieje obowiązek przynależności do korporacji)
-wg dr Łabieńca Konstytucja ’97 r. Wykluczyła kodeksy deontologiczne z zakresu źródeł prawa
-przepisy Konstytucji ’97 o TK również nie wyznaczają kompetencji TK w zakresie orzekania o zgodności kodeksów deontologicznych -w tym świetle zaskoczeniem jest orzeczenie TK z 23.IV.2008 r., skład 5-os
*sprawa wszczęta ze skargi konstytucyjnej , kobieta będąca lekarzem krytykującym lekarzy w zakładzie opieki zdrowotnej. Przeprowadzano niczym nieuzasadnione punkcje lędźwiowe u dzieci z zapaleniem opon mózgowych – nie miało to znaczenia z punktu widzenia medycznego, jedynie naukowego. Dodatkowo nie informowano rodziców o zabiegach. Komisja dyscyplinarna wszczęła postępowanie przeciwko pani lekarz, że złamała art. 52.2 mówiący o ostrożności w krytyce. Pani wniosła skargę konstytucyjna, że naruszono jej prawo swobody wypowiedzi poprzez art. 52.2. TK orzekł, że KEL w zakresie , w którym zakazuje wypowiedzi krytykujących zgodnych z prawdą, uzasadnionych interesem społecznym jest niezgodny z Konstytucją – orzeczenie o zakresowym charakterze (ograniczał zakres stosowania)
*TK ominął kwestię zasadniczą – czy TK jest władny orzekać w takich kwestiach
*uzasadnienie orzeczenia – TK wskazuje na normatywny charakter Kodeksu Etyki Lekarskiej (normy nakazujące powinne zachowanie, obłożone sankcją itp.) w szerokim rozumieniu. Skoro przepisy ustawy o izbach lekarskich odsyłają do KEL to nadaje mu charakter normy prawnej.
*TK więc wydaje się być władny do badania zgodności kodeksów o ile powstały na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie.
*negatywne skutki orzeczenia: powielanie systemu represyjnego, odebranie niezależności treści kodeksów deontologicznych (muszą być zgodne nie tylko z ustawami korporacyjnymi, ale też z wszystkimi innymi), pytanie: kto ma tworzyć w takim razie kodesky deontologiczne?
WYKŁAD 6,7 (27.11.08,4.12.08) Etyka adwokacka
1. Wprowadzenie
a)adwokat – najstarszy zawód prawniczy , istniał już w Rzymie
b)odpowiedniki polskiego adwokata na świecie
-kraje anglosaskie (dwoistość zawodu), barrister – orator, jego główną rolą jest reprezentacja w sądzie; solicitor- doradca prawny, ale nie zajmujący się występowaniem w sądzie (zwykle lepiej zna się na prawie)
-USA , attorney- właściwy adwokat, advisor – mniejsza rola niż np. solicitor, paralegals- pomocnicy attorney’a
-kraje europejskie – podobnie jak w Polsce
2.Historia
a)kolebką etyki prawniczej są Stany Zjednoczone
-w XVII w. wyodrębniła się grupa zawodowa ludzi, zajmująca się prawem
-1732 r.- wprowadzono licencje na wykonywanie zawodu prawnika
-1784 r.-wymóg wykształcenia prawniczego do uzyskania licencji
-1817 r.-wymóg wykształcenia akademickiego
-1878 r.- powstaje ABA – American Bar Association – przynależność jest obowiązkowa
-1887 r.- pierwszy stanowy kodeks deontologiczny w Alabamie – Cannons of Ethics
-1908 r.- Cannons of Professional Ethics – wydany przez ABA, formalnie przyjmowany przez wszystkie strony- legalizacja kodeksów przez stanowe sądy najwyzsze
-1915 r.- powołano w ABA stały komitet etyki zawodowej, stworzono procedury odpowiedzialności zawodowej, w poszczególnych stanach funkcjonują komisje dyscyplinarne – postępowanie rozpoczyna się wnioskiem dotyczącym danego adwokata. Sankcje: upomnienie, zawieszenie prawa do wykonywania zawodu, pozbawienie prawa do wykonywania zawodu, nakaz ukończenia kursów doszkalajacych
-1969 r.- nowa kodyfikacja, Model Code of Professional Responsibility – 3 kategorie norm; I – 8 zasad ogólnych, II – uzasadnienia, rozważania dotyczące zasad,III reguły dyscyplinarne. Kodeks stopniowo przyjmowany przez wszystkie stany decyzją sądu lub legislatywy.
-lata ’70- afera Watergate (szczególny nacisk na kształcenie etyczne)
-1983- Model Rules of Professional Conduct; zrezygnowano z nazwy „code” , bo kodeks powinien regulować kompleksowo. Póki co- 2/3 Stanów przyjęło kodeks, choć stary kodeks jest również stosowany przez komisje dyscyplinarne
b)Polska
-pierwsza wzmianka o kodeksie etycznym – 1016 r. – Chrobry nakazał zapewnienie wdowom i kobietom obrońców przed sądem opłacanych ze skarbca ksiażęcego
-okres zaborów opóźnił wykształcenie się zawodu
-prawnicy jako elita intelektualna wykazywali się patriotyczna postawą
-1886 r.- rozpoczęła się dyskusja na temat etyki, w Warszawie powstał kwestionariusz o sztuce adwokatury
-1914 r.- referat Mogilnickiego, Lwów- powołanie komisji , która miałaby skodyfikować zasady etyki
-po 1918 r.- jeden z pierwszych dekretów Marszałka dotyczacy ustroju adwokatury, wszedł w życie 01.I.1919 r.- pewna unifikacja (wśród polskich adwokatów panowało stanowisko raczej przeciwne kodyfikacji- odjęłoby to odpowiedzialność za własne czyny)
-1935 r.- powstaje komisja kodyfikacyjna uchwałą Warszawskiej Rady Adwokackiej
...
prawozaoczne